ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ, Τεύχος Α΄ ΑΦΗΓΗΣΗ

Μια μορφή επικοινωνίας ανάμεσα: στον αφηγητή και ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ Παρουσίαση προφορική ή γραπτή γεγονότων, είτε πραγματικών, είτε πλασματικών. Μια μορφή επικοινωνίας ανάμεσα: στον αφηγητή και στον αποδέκτη της αφήγησης

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΦΗΓΗΣΗΣ Οργανώνεται κυρίως με άξονα το χρόνο. Συνήθως βασίζεται στην αιτιολογική σχέση των γεγονότων. Παρέχει κυρίως πληροφορίες σχετικά με α) το χώρο ενός συμβάντος, β) το χρόνο, γ) τα πρόσωπα, δ) την εξέλιξη του συμβάντος-ιστορίας, ε) τις σκέψεις-ιδέες και τα συναισθήματα των ηρώων ή και ακόμα του αφηγητή.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Αφηγηματικό περιεχόμενο: τα γεγονότα, οι πράξεις των προσώπων, που στο σύνολό τους συνιστούν μια ιστορία. Αφηγηματική πράξη: ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα γεγονότα από τον ομιλητή – η γλώσσα, το ύφος, το λεξιλόγιο, η σύνταξη, κτλ. Με άλλο τρόπο π.χ. έχει συνταχτεί η υπηρεσιακή αναφορά ενός αστυνομικού για ένα φόνο και με άλλον τρόπο είναι γραμμένο το διήγημα που εμπνεύστηκε ένας συγγραφέας με αφορμή το ίδιο περιστατικό. Η αφήγηση διαφοροποιείται ανάλογα με το σκοπό και τον αποδέκτη της.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΙΔΗ Λογοτεχνική αφήγηση (μυθιστόρημα, διήγημα, μυθιστορηματική βιογραφία, κτλ.) Ιστορική αφήγηση (ιστοριογραφία, απομνημονεύματα, αυτοβιογραφία, κτλ) Αφήγηση που καλύπτει καθημερινές ανάγκες (δημοσιογραφική είδηση, ημερολόγιο, κατάθεση μαρτύρων, υπηρεσιακή αναφορά, κτλ.) Στην αφήγηση πραγματικών γεγονότων (ρεαλιστική αφήγηση) ανήκουν: ιστοριογραφία, αυτοβιογραφία, ημερολόγιο, απομνημονεύματα, ημερολόγιο, επιστολή, πρακτικά συνεδριάσεων, κτλ. Στην αφήγηση πλασματικών γεγονότων (μυθοπλαστική αφήγηση) ανήκουν: μυθιστόρημα, διήγημα, νουβέλα. Στην αφήγηση πραγματικών και πλασματικών γεγονότων ανήκουν: το ιστορικό μυθιστόρημα, η μυθιστορηματική βιογραφία

Το ύφος και η γλώσσα της αφήγησης καθορίζονται από το είδος και σκοπό της αφήγησης, καθώς και από τις περιστάσεις/συνθήκες επικοινωνίας. ΥΦΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΓΛΩΣΣΑ: Σύνταξη Ρηματικό Λεξιλόγιο πρόσωπο Α. επίσημο, τυπικό, σοβαρό, επιστημονικό, κτλ. Συνήθως -παθητική σύνταξη, -υποτακτική σύνδεση προτάσεων, -μακροπερίοδος λόγος γ΄ενικό, α΄πληθυντικό, γ΄πληθυντικό -Αναφορική λειτουργία της γλώσσας , -κυριολεκτική (δηλωτική) σημασία λέξεων, -επεξεργασμένο λεξιλόγιο Β. άμεσο, οικείο, καθημερινό, λογοτεχνικό, κτλ. -ενεργητική σύνταξη, -παρατακτική σύνδεση προτάσεων/ασύνδετο σχήμα, -μικροπερίοδος λόγος α΄ενικό, α΄πληθυντικό -Ποιητική λειτουργία της γλώσσας, -μεταφορική (συνυποδηλωτική) σημασία λέξεων, -Προφορικές-καθημερινές εκφράσεις

ΣΚΟΠΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ Να ενημερώσει/πληροφορήσει (υπηρεσιακή αναφορά, επιστημονική ανακοίνωση). Να μεταδώσει προσωπικές εμπειρίες (απομνημονεύματα). Να προκαλέσει αισθητική απόλαυση, να συγκινήσει, να ψυχαγωγήσει, κτλ. (λογοτεχνική αφήγηση). Να αποδείξει την αλήθεια κάποιων συμβάντων (μαρτυρική κατάθεση), κτλ.

Δύο τύποι αφηγητή: ΑΦΗΓΗΤΗΣ Ο αφηγητής που συμμετέχει στα γεγονότα είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως αυτόπτης μάρτυρας, π.χ. ο αυτοβιογραφούμενος (ομοδιηγητικός αφηγητής) Ο αφηγητής που δε μετέχει καθόλου στα γεγονότα, π.χ. ο ιστορικός, ο δημοσιογράφος (ετεροδιηγητικός αφηγητής).

Η οπτική γωνία στην αφήγηση Η οπτική γωνία του αφηγητή εξαρτάται από: τη γνώση που έχει ο αφηγητής για τα γεγονότα (αν συμμετείχε ο ίδιος ή όχι σ’ αυτά) τη συναισθηματική του φόρτιση, τον τρόπο σκέψης του, το σκοπό της αφήγησης.

Η οπτική γωνία στη λογοτεχνική αφήγηση Οπτική γωνία στα λογοτεχνικά κείμενα: η ιδιαίτερη θέση με την οποία αντιμετωπίζει τα γεγονότα ο αφηγητής: Αφήγηση με μηδενική εστίαση: αφηγητής παντογνώστης που καταγράφει τα γεγονότα χωρίς συγκεκριμένη οπτική γωνία – ουδέτερη θέση απέναντι σ’ αυτά Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: αφηγητής που συμμετέχει στα γεγονότα της αφήγησης και τα παρουσιάζει από την ιδιαίτερη απτική του γωνία.

Αφηγηματικός Χρόνος Ο χρόνος του πομπού, του δέκτη, των γεγονότων (εξωτερικοί-εξωκειμενικοί χρόνοι) Χρόνος του πομπού: ο χρόνος κατά τον οποίο ο συγγραφέας συντάσσει το κείμενό του ή ο ομιλητής αφηγείται. Χρόνος του δέκτη: ο χρόνος κατά τον οποίο ο αναγνώστης διαβάζει το κείμενο ή ο ακροατής ακούει μια ιστορία. Χρόνος των γεγονότων: χρονική περίοδος κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα της αφήγησης

Ο χρόνος της ιστορίας και ο χρόνος της αφήγησης (εσωτερικοί-εσωκειμενικοί) Χρόνος της ιστορίας: ο χρόνος στον οποίο διαδραματίζονται με λογική σειρά τα γεγονότα που συνιστούν την ιστορία της αφήγησης. Χρόνος της αφήγησης: ο χρόνος που επιλέγει ο αφηγητής να εκθέσει τα γεγονότα της αφήγησης. Ο χρόνος της αφήγησης γενικά δεν συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας.

Σύγκριση του χρόνου της αφήγησης με το χρόνο της ιστορίας Σύγκριση του χρόνου της αφήγησης με το χρόνο της ιστορίας Ως προς τη χρονική σειρά: Ο αφηγητής παραβιάζει τη φυσική σειρά των γεγονότων με Αναδρομικές αφηγήσεις: παρουσίαση των γεγονότων προγενέστερα. Πρόδρομες αφηγήσεις: παρουσίαση εκ των προτέρων γεγονότων που θα συμβούν αργότερα (π.χ. ο πρόλογος της Οδύσσειας και της Ιλιάδας). Ως προς τη Διάρκεια: ο χρόνος της αφήγησης διαφοροποιείται από το χρόνο της ιστορίας στις παρακάτω περιπτώσεις: Επιτάχυνση του ρυθμού της αφήγησης: συνοπτική παρουσίαση των γεγονότων Επιβράδυνση του ρυθμού της αφήγησης: ο αφηγητής παρατείνει το χρόνο και παρουσιάζει αναλυτικά ένα γεγονός που διαρκεί ελάχιστα. Στη «Σκηνή» ο χρόνος της αφήγησης έχει την ίδια διάρκεια με το χρόνο της ιστορίας. Ως προς τη Συχνότητα: ο χρόνος της αφήγησης διαφοροποιείται από το χρόνο της ιστορίας, καθώς στην αφήγηση το ίδιο γεγονός μπορεί να επαναλαμβάνεται περισσότερες από μία φορές, αλλά με διαφορετικό τρόπο και ύφος.