ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Δασκάλου Βασιλική Εαρινό εξάμηνο 2012

ΕΝΟΤΗΤΕΣ -Ι- Η ανάπτυξη της κοινωνικής κατανόησης-θεωρητικά πλαίσια Η ανάπτυξη του ρόλου του φύλου Η ανάπτυξη της προσωπικότητας Η ανάπτυξη των συναισθημάτων Η ανάπτυξη της ηθικής σκέψης Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους –Φιλία - Παιχνίδι Ηλικία: Βρεφική Νηπιακή Παιδική Εφηβική

ΕΝΟΤΗΤΕΣ -ΙΙ- Επιθετικότητα και αντικοινωνικές μορφές συμπεριφοράς Ο ρόλος της οικογένειας στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού Ο ρόλος του σχολείου και του πολιτισμικού πλαισίου στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στο σχολείο

Βιβλιογραφία μαθήματος Σύγγραμμα 1 M. Cole και S. Cole (2001) «Η ανάπτυξη των παιδιών: Γνωστική και Ψυχοκοινωνική Ανάπτυξη κατά τη Νηπιακή και Μέση Παιδική Ηλικία» (Β΄ Τόμος). M. Cole και S. Cole (2002) «Η ανάπτυξη των παιδιών: Εφηβεία» (Γ΄ Τόμος). Σύγγραμμα 2 Craig & Baucum (2002) Η Ανάπτυξη Του Ανθρώπου (Τόμος Α΄και Β΄). ………………………………………………………..

Ψυχοκοινωνική Ανάπτυξη Κοινωνικοποίηση: ανάγκη δημιουργίας και διατήρησης σχέσεων με τους άλλους καθώς και ρύθμισης της συμπεριφοράς μας σύμφωνα με τις απαιτήσεις της κοινωνίας μας. Η διαδικασία με την οποία τα παιδιά αποκτούν τα πρότυπα, τις αξίες και γνώσεις της κοινωνίας τους Εξατομίκευση: Πλήρης ανάπτυξη της προσωπικότητας και του εαυτού (αυτοεκτίμηση και αυτο-έλεγχος)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κοινωνικοποίηση Κοινωνικοί ρόλοι Προσωπικότητα ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κοινωνικοποίηση Κοινωνικοί ρόλοι Προσωπικότητα Αυτο-αντίληψη

1. Κοινωνική Ανάπτυξη και Ψυχοδυναμικές Θεωρίες (Freud, Erikson) Ένστικτο ζωής (Libido) Ένστικτο του θανάτου (Επιθετικότητα) Δομή προσωπικότητας ΕΚΕΙΝΟ ΕΓΩ ΥΠΕΡΕΓΩ Μηχανισμός κοινωνικοποίησης:ΤΑΥΤΙΣΗ

2. Κοινωνική Ανάπτυξη και Συμπεριφορισμός: εστίαση στην παρατηρούμενη συμπεριφορά Κοινωνική Ανάπτυξη= Σχηματισμός διασυνδέσεων ανάμεσα σε ερεθίσματα και αντιδράσεις 2.1. (Watson, 1920) ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ (ΑΝΤΑΝΑΚΛΣΤΙΚΗ) ΜΑΘΗΣΗ 2.2. Skinner(1950) ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Τονισμός της σημασία της συμπεριφοράς του γονέα και των μεθόδων διαπαιδαγώγησης

2.3. (Bandura, 1977) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η μίμηση προτύπων ως μηχανισμός κοινωνικοποίησης. Εμπεριέχει νοητική δραστηριότητα. ---------------------------------------------------------- 4. (Piaget,1965. Kohlberg, 1969) ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην κοινωνική ανάπτυξη και την γνωστική ανάπτυξη

5. (Rogers, 1971) ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Έμφαση στα μοναδικά χαρακτηριστικά του ατόμου. Έμφαση στη ελεύθερη βούληση Σημαντικότητα αυτό-επίγνωσης Στόχος ζωής: Αυτοπραγμάτωση Σημαντικότητα λήψης αποφάσεων και ενίσχυσης της αυτο-αντίληψης του παιδιού

6. (Bronfenberner, 1979) ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ - ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Σημαντικότητα συστημάτων μέσα στα οποία μεγαλώνει το παιδί

ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (0-2 χρ.)

6-7 μήνες ζωής - 18 μήνες Πρώτη σχέση βρέφους με την μητέρα-τροφό. Θεμελιώδης λίθος για την μετέπειτα συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. «Άγχος αποχωρισμού» «Φόβος προς τον ξένο».

Προσκόλληση Η θεωρία της προσκόλλησης τονίζει ότι η φυσιολογική ανθρώπινη ανάπτυξη εξαρτάται από τη δημιουργία αμοιβαίων ικανοποιητικών διαπροσωπικών σχέσεων, και εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η σχέση γονέα-παιδιού από τη βρεφική κιόλας ηλικία (Bowlby, 1979, 1982). Υποστηρίζει ένα αναπτυξιακό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο η ποιότητα της σχέσης με τους γονείς στα πρώτα χρόνια της ζωής επηρεάζει τη γνωστική και συναισθηματική εξέλιξη σε όλα τα στάδια της εξέλιξης του ατόμου (Parkes, Hinde, & Marris, 1991).

Πως διαμορφώνεται η Προσκόλληση; Εγγενής βιολογικός μηχανισμός, σημαντικός για την διαιώνιση του είδους. Η ανάπτυξη του συστήματος προσκόλλησης είναι μία λειτουργία αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε γενετικά στοιχεία και επιδράσεις του περιβάλλοντος (Διαδραστική Διαδικασία).

ΠΡΩΤΕΣ ΕΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ ΣΤΟ ΖΩΪΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

ΠΑΡΟΧΗ ΤΡΟΦΗΣ Ή ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (HARLOW, 1959, BLUM, 2002) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΥΠΩΣΗΣ (Κ.LORENZ) ΠΑΡΟΧΗ ΤΡΟΦΗΣ Ή ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (HARLOW, 1959, BLUM, 2002)

Οι πρώτες έρευνες για την προσκόλληση J. Bowlby και Μ. Ainsworth

Πειραματική «Συνθήκη προς τον Ξένο» (Ainsworth, 1978) Η μητέρα επιστρέφει, μιλά στο βρέφος και το ησυχάζει και το άγνωστο άτομο φεύγει από το δωμάτιο Η μητέρα φεύγει ξανά από το δωμάτιο, αφήνοντας το βρέφος μόνο του Το άγνωστο πρόσωπο επιστρέφει Η μητέρα επιστρέφει στο δωμάτιο και το άγνωστο πρόσωπο φεύγει Η μητέρα και το βρέφος μπαίνουν σε ένα άγνωστο δωμάτιο Η μητέρα κάθεται και αφήνει το βρέφος να εξερευνήσει τον χώρο Ένα άγνωστο άτομο μπαίνει στο δωμάτιο και συνομιλεί πρώτα με τη μητέρα και μετα μιλά στο βρέφος Η μητέρα φεύγει αφήνοντας το βρέφος μόνο του με τον/την άγνωστο/η

Η πειραματική «Συνθήκη του ξένου» (Ainsworth et al., 1978) Ασφαλής προσκόλληση (65%) Ανασφαλής προσκόλληση (30%) Αποφυγή 20% Αμφυθυμία 10-15% Αποδιοργάνωση 5-10%

Σημαντικότητα σχέσης προσκόλλησης για τη μετέπειτα ζωή Ενδεικτικά: Συναισθηματικές και διαπροσωπικές δυσκολίες Κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια Τα ενεργά μοντέλα προσκόλλησης συνδέονται με τη ρύθμιση των συναισθημάτων σε αγχογόνες καταστάσεις

Διαστάσεις άγχους και αποφυγής-Τύποι προσκόλλησης (Bartholomew, 1990) Υψηλή Αποφυγή Μοντέλο του άλλου Φοβική Απορριπτική Μοντέλο του εαυτού Υψηλό Άγχος Χαμηλό Άγχος Έμμονη Ασφαλής Χαμηλή Αποφυγή

Μοντέλο ενήλικης προσκόλλησης (Bartholomew & Horowitz, 1991) Ασφαλής Άνεση με οικειότητα και αυτονομία. Έλεγχος και ρύθμιση των θετικών και αρνητικών συναισθημάτων Έμμονη Εμμονή με τις διαπροσωπικές σχέσεις. Έμφαση στα αρνητικά συναισθήματα προς τον εαυτό και τους άλλους Φοβική Φόβος οικειότητας Κοινωνική αποφυγή. Καταπίεση συναισθημάτων -άγχος Απορριπτική Απόρριψη οικειότητας αποφυγή εξάρτησης. Καταπίεση συναισθημάτων

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ SAD

ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ Οι βασικές εκφράσεις του προσώπου είναι εντυπωσιακά όμοιες σε διαφορετικούς πολιτισμούς Εγγενές καθολικό σύνολο εκφράσεων του συναισθήματος (Benson, 2003) Ενώ τα βρέφη παρουσιάζουν παρόμοια είδη συναισθημάτων, ο βαθμός της συναισθηματικής τους εκφραστικότητας διαφέρει μεταξύ πολιτισμών Η μη λεκτική έκφραση του συναισθήματος υποδηλώνει την εμπειρία του συναισθήματος στη βρεφική ηλικία;

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ 1. Κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων 6-7 μηνών: τα παιδιά «διαβάζουν» το πρόσωπο της μητέρας. 2 χρονών: τα παιδιά αντιλαμβάνονται πως μπορούν να προκαλέσουν συναισθήματα στους άλλους. Κατανοούν τα βασικά συναισθήματα των άλλων. 2. Εκδήλωση συναισθημάτων με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο Τα βρέφη εκδηλώνουν τα συναισθήματα τους άμεσα, σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Ωστόσο, η συναισθηματική τους έκφραση διαμορφώνεται από τους τροφούς.