Μηχανική Συγκομιδή 2ο Μάθημα

Μηχανική συγκομιδή Συγκομιδη ανθοκεφαλών χαμομηλιού (μηχανή LINZ 3 καρασκευής DDR). Θεριστική μηχανή HEGE 212 για τη συγκομιδή καλέντουλας, υπέρικου, αχίλλεα κλπ.

Συγκομιδή Άνθη Σαν χρόνος συγκομιδής των διαφόρων ανθέων προτείνεται κατά την πλήρη ανθοφορία και ειδικότερα ημέρες με ηλιοφάνεια και νωρίς το πρωί. Ενώ η συγκομιδή με τα χέρια είναι χρονοβόρα και με υψηλό κόστος, ενδείκνυται όπου το προϊόν είναι ευπαθές και για την παραλαβή καλύτερης ποιότητας (π.χ. Κρόκος). Η μεταφορά των συγκομιζόμενων υλικών πρέπει να γίνεται με τη χρήση φυσικών υλικών (πανέρια, καλάθια, ψάθινα) και να αποφεύγονται τα πλαστικά ώστε να μπορούν να αναπνέουν και να μην μαζεύονται υδρατμοί. Επίσης δεν θα πρέπει να ανακινούνται άσκοπα γιατί μειώνονται οι αποδόσεις και η ποιότητα.

Συγκομιδή Φύλλα Για τη συγκομιδή των φύλλων, όπως στην περίπτωση της μέντας ή του μελισσόχορτου, είναι προτιμότερο να εφαρμοστεί η μηχανική συλλογή. Το κόστος κυμαίνεται από 12.000-45.000 Ε, ανάλογα με την ταχύτητα και την ακρίβεια της αποφύλλωσης. Για 1 κιλό ξηρών φύλλων μέντας χρειάζονται 2-3 ώρες εργασίας με τα χέρια ενώ μηχανικά η συλλογή μπορεί να φτάσει 100kg-2 ton/ώρα. Ολόκληρο φυτό Συνίσταται η πλατφόρμα (ρυμούλκα ή κλωβός) να εκφορτώνεται συχνά αφενός για να μην συμπιέζεται το φυτικό υλικό, αφετέρου να μην υπερθερμαίνεται η χορτόμαζα, με αποτέλεσμα την απώλεια διαφόρων συστατικών. Ρίζες Η περίοδος συγκομιδής είναι Φθινόπωρο, τέλη Νοεμβρίου (π.χ. βαλεριάνα). Η συγκομιδή τους πρέπει να γίνεται πρωί καθώς τη νύχτα μετακινούνται οι αποθησαυριστικές ουσίες προς τις ρίζες.

Συγκομιδή Η συγκομιδή γίνεται σε δύο φάσεις: καταρχήν απομακρύνονται τα υπέργεια μέρη του φυτού (π.χ. αλθέα, αγγελική, γεντιανή, βαλεριάνα) και ακολουθεί η συγκομιδή των ριζών. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός είναι ίδιος με αυτόν που χρησιμοποιείται για τις πατάτες, καρότα, με κάποιες ίσως μετατροπές. Ακολουθεί πλύση των ριζών και στη συνέχεια ακολουθεί επεξεργασία, ξήρανση κλπ. Δεν έχουν αναπτυχθεί για όλα τα αρωματικά (π.χ. κορίναδρου, κύμινου, γλυκάνισου, σιναπιού) εξειδικευμένα μηχανήματα συλλογής καθώς το κόστος θα ήταν πολύ μεγάλο λόγω και του μικρού όγκου παραγωγής. Μια κομπίνα γενικής χρήσης μπορεί να αποτελέσει μια λειτουργική λύση. Π.χ. στον κορίανδρο θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ελαστικά καλύματα στην αλωνιστική για να αποφεύγεται η θραύση των καρπών.

Συγκομιδή με προορισμό τα αιθέρια έλαια Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του φυτού η περιεκτικότητα σε αιθ. Έλαιο μεταβάλλεται, όπως και η απόδοση σε ξηρό υλικό (π.χ. φασκόμηλο). Ο βασιλικός θα πρέπει να κόβεται κατά την έναρξη της ανθοφορίας γιατί τότε το αιθ. έλαιο φτάνει στο μέγιστο. Σήμερα η συγκομιδή θυμαριού, φασκόμηλου, μαϊντανού βασιλικού γίνεται με την καθιερωμένη θεριστική μηχανή. Ο σωστότερος τρόπος θα ήταν η φυτική μάζα να φορτωθεί κατευθείαν σε έναν άμβυκα απόσταξης. Όσο ταχύτερα γίνουν οι διαδικασίες τόσο περισσότερο αιθέριο έλαιο θα παραληφθεί.

Συγκομιδή με προορισμό το ξηρό φυτικό υλικό Θα πρέπει να είναι ο παραγωγός πιο προσεκτικός σε σχέση με το υλικό που κατευθύνεται για αιθέρια έλαια. Συνήθως χρησιμοποιείται ένας εγκάρσιος κόφτης μαχαιριών με σκοπό τη μείωση του τραυματισμού και του χαράγματος των φύλλων. Το φυτικό ύλικο πρέπει να διέλθει από μηχανικό σύστημα πλύσης για να αφαιρεθούν οι προσμίξεις από χώμα και σκόνη. Όταν πρόκειται να διοχετευτεί νωπό το προϊόν η συγκομιδή γίνεται με τα χέρια Αφού κοπούν με κλαδευτήρι ή με κοφτερό μαχαίρι δένονται με λαστιχάκια σε ματσάκια και τοποθετουνται σε κρύα κουτιά. Επίσης πρέπει να γίνει διαλογή και ταξινόμηση προτού διοχετευτεί στην αγορά.

Τα στάδια της επεξεργασίας Ο χώρος επεξεργασίας μετά τη συγκομιδή πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο κοντά στις καλλιέργειες. Οι όποιες κατεργασίες γίνουν πρέπει να είναι σύντομες. Τα στάδια είναι : Υποδοχή Διαχείρηση του υλικού Ξεδιάλεγμα Κοπή-θρυμματισμός Διαχωρισμός- ταξινόμηση Πλύση-στέγνωμα Υποδοχή Ο χώρος πρέπει να είναι σκεπασμένος, σκιερός, να εξαερίζεται και να είναι δροσερός. Πολλές φορές χρειάζεται η ανακίνησή τους, η μετακίνησή τους με ταινιοδρόμους και γενικά αυξημένου κόστους εγκαταστάσεις.

Κατάτμηση και ταξινόμηση των αρωματικών φυτών Φύλλα και πόες Εύκολα θρυμματιζόμενα: (ευθαλεία, δακτυλίτιδα, μελισσόχορτο, μύρτιλλο, στραμώνιο) Σκληρά αλλά εύθρυπτα (φύλλα δάφνης, ευκαλύπτου) Μαλακά ινώδη (αλθαία, μολόχα, φασκόμηλο) Πόες με μεγάλο ποσοστό βλαστών (υπέρικο, ματζουράνα, θυμάρι, χελιδόνι) Πόες σκληρές και εύθρυπτες (εφέδρα, φύκια λαμινάρια, δενδρολίβανο, γκυ (ιξός)). Ρίζες και φλοιοί Γενικά είναι εύθρυπτα υλικά. Υπάρχουν λεπτοί και ψιλοί φλοιοί (π.χ. κανέλλα) και χοντροί (φλοιός δρυός). Οι ρίζες περιλαμβάνουν επίσης λεπτά και ξυλώδη μέρη (ρίζωμα ρήου, ρίζα ρατάνιας). Οι διαδικασίες επεξεργασίας έχουν τη σειρά: καθαρισμός και διαλογή του φυτικού υλικού. Θρυμματισμός (μύλοι και κοπή με λεπίδες). Άλεση- κονιοποίηση.

Σπόροι και καρποί Η κατάτμηση αυτών των υλικών είναι αρκετή δύσκολη λόγω ότι είναι λιπαρά ή/και περιέχουν αιθέριο έλαιο. Χρησιμοποιούνται ειδικοί ακιδώτοι μύλοι και περιστρεφόμενοι ώστε να μπορούν να αλέσουν καλά το φυτικό υλικό. Οι μύλοι διακρίνονται σε μύλους κοπής, σφυρόμυλους, οδοντωτούς σταυρωτούς κρουστικούς, μύλους αέρος (παράγουν ρεύμα αέρος), ακιδωτοί μύλοι (με πύρους). Εδώ και δύο δεκαετίες εφαρμόζεται η ψυχόμενη άλεση , κατά την οποία το υλικό πριν την άλεση καθίσταται εύθρυπτο ψύχοντας με υγρό άζωτο. Η ψυχρή άλεση όχι μόνο προστατεύει το περιεχόμενο αιθέριο έλαιο από την άνοδο της θερμοκρασίας αλλά επιτρέπει και την αύξηση των ποσοτήτων τροφοδοσίας του μύλου. Υψηλή θερμοκρασία έχει σαν αποτέλεσμα τη συγκόλληση φυτικού υλικού στα μέρη του μύλου και στα κόσκινα.

Ταξινόμηση σε ρεύμα αέρος Η ταξινόμηση ενός κατατμημένου φυτικού υλικού πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένους αγωγούς. Tο ρεύμα αέρα ρέει αντίθετα προς την κατέυθυνση της βαρύτητας μέσα σε ένα στρογγυλό αγωγό. Ο πιο γνωστός αγωγός είναι ο αποκαλούμενος ζιγκ-ζαγκ. Αποτελείται από έναν κάθετο αγωγό με οξείες καμπές, διαμέσου του οποίου ρέει ρεύμα αέρα από τον πυθμένα προς την κορυφή. Το υλικό που πρόκειται να διαχωριστεί εισάγεται σε μια από αυτές τις καμπές και το λιγότερο λεπτό υλικό γλιστράει προς τα κάτω διασταυρούμενο με το ρεύμα αέρος, ενώ όλο το υλικό βρίσκεται σε συνεχή περιδίνηση. Η δυνατότητα επεξεργασίας μιας τέτοιας μονάδας ταξινόμησης φτάνει τον 1 ton/h. H δυνατότητα διαχωρισμού βρίσκεται μεταξύ 100μm-10mm.

Κοπή Έχει σαν στόχο να καταστήσει το υλικό ομοιογενές, να ευνοήσει την απομάκρυνση το νερού κατά την ξήρανση και να ευνοήσει άλλες κατεργασίες που οδηγούν στην τυποποίηση του προϊόντος. Ορισμένα υλικά δεν τεμαχίζονται τα οποία είναι ευαίσθητα στην οξέιδωση, που είναι ήδη έτοιμα (π.χ. ανθοκεφαλές, θυμάρι), η υλικά τα οποία διαχωρίζονται σε τάρακτρο μετά την ξήρανση. Στην αγορά κυκλοφορούν τύποι μηχανών κοπής ικανότητας 500-3.000 kg με κόστος 2.000-45.000 Ε

Διαχωρισμός - Πλύση Μετά την κοπή ακολουθεί το ξεδιάλεγμα από ανεπιθύμητα υλικά, που γίνεται συνήθως με ρεύμα αέρα. Ο διαχωρισμός γίνεται ανάλογα με το βάροςτους. Έτσι κοτσάνια και στελέχη που είναι πιο βαριά συλλέγονται στον πυθμένα. Επιπλεόν δεν προσφέρουν κάτι αξιόλογο και αυξάνουν το κόστος της ξήρανσης, λόγω παρατεταμένης διάρκειας. Πλύση Σε γενικές γραμμές πλένονται με νερό: όλα τα είδη ριζών, ολόκληρα φυτά (π.χ. ταράξακο), κοντά υπέργεια τμήματα, φυτά που προορίζονται για κατάψυξη ή γρήγορη εστίαση. Πρέπει να ληφθεί μέριμνα εξοικονόμησης νερού. Πλύση σε δεξαμενές ή σε κυλίνδρους και επεξεργασία 1,5-6 τόνους, κόστος10.000-15.000Ε. Συχνά απαιτείται και στέγνωμα

Επεξεργασία μετά την ξήρανση Μετά την ξήρανση το φυτικό υλικό με υγρασία γύρω στο 10% μπορεί να υποβληθεί: Σε δόνηση (τάρακτρα) για το διαχωρισμό φύλλων, στελεχών. Μοντέλα μηχανών κοστίζουν 7.000-17.000 ευρώ για την επεξεργασία 50-230κιλών/ώρα. Σε κατάτμηση/κονιοποίηση. Ταξινόμηση ανά μέγεθος. Συσκευασία σε μπάλες με τη βοήθεια ειδικών υδραυλικών πρεσσών, σε σακιά κούτες, βαρέλια.

Συσκευασία- προδιαγραφές Το ξηρό θυμάρι, το φασκόμηλο, ο μαϊντανός θα πρέπει να διαθέτουν ζωηρό πράσινο χρώμα μετά την ξήρανση και να μην κιτρινίζουν. Η θέρμανση άνω των 40 οC για το φασκόμηλο και άνω των 60 οC για το βασιλικό απομακρύνει και το αιθέριο έλαιό τους. Ο μαϊντανός εμπεριέχει πολύ υγρασία – περίπου 12 kg φρέσκου μαϊντανού απαιτούνται για την παραγωγή 1 kg ξηρού. Υπάρχουν ορισμένες προδιαγραφές σχετικά: - με το άρωμα, - τα συστατικά (τέφρα, αδιάλυτη όξινη τέφρα), - την υγρασία, - την περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια, - το ποσοστό διέλευσης υλικών από κόσκινο συγκεκριμένου τύπου, - τις απαιτήσεις σε θερμοκρασία για την αποθήκευση.

Νωπά αρωματικά φυτά Μετά τη συγκομιδή τα φυτά πρέπει να συντηρηθούν στον καλύτερο δυνατό βαθμό για να έχουν καλή μεταπωλητική αξία. Κάθε αρωματικό φυτό πρέπει να έχει κανονική υφή, χρώμα, σπαργή των κυττάρων και περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο. Η μείωση της θερμοκρασίας είναι αποτελεσματική μέθοδος για την επιβράδυνση του μεταβολισμού του φυτού. Για κάθε 10 οC ελάττωση της θερμοκρασίας η αναπνοή μειώνεται κατά 50 %. Ο βασιλικός έχει βέλτιστη θερμοκρασία συντήρησης (10-15 οC).

Θερμοκρασία αποθήκευσης Υπερβολική ψύξη κατά την αποθήκευση μπορεί να προκαλέσει σχηματισμό πάγου. Στο φασκόμηλο, εξάλλου εάν η θερμότητα του αγρού δεν απομακρυνθεί γρήγορα και συσκευαστεί άμεσα, τότε αναπτύσσεται μια ισχυρή μεταλλική μυρωδιά. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, το φυτικό υλικό εκτίθεται στον αέρα. Υγρασία Η διατήρηση υψηλής σχετικής υγρασίας στους θαλάμους αποθήκευσης αποτρέπει την απώλεια ύδατος. Σχετική υγρασία 90-95 % είναι η πιο κατάλληλη χωρίς το σχηματισμό συμπυκνωμάτων. Για αυτό χρησιμοποιούνται φιλμ περιτυλίγματος ή χαρτοκιβώτια με πλαστική επικάλυψη.

Έλεγχος περιβάλλοντος χώρου Όταν τα φυτά κόβονται ή τραυματίζονται παράγουν αιθυλένιο που έχει δράση «ορμόνης». Διαφοροποιώντας το ατμοσφαιρικό περιβάλλον σε ποσοστά οξυγόνου 2-4 % και τη συγκέντρωση του CO2 σε 5-10% επιτυγχάνεται καθυστέρησης της ωρίμανσης και της γήρανσης. Όμως αν το οξυγόνο μειωθεί περαιτέρω, το φυτό θα γίνει αναερόβιο και θα καταστραφεί λόγω ζυμώσεων. Στην κατάψυξη μπορούν να συντηρηθούν αρκετά αρωματικά φυτά με εξαίρεση το μπόραγκο, τη ματζουράνα, το μελισσόχορτο, τη μέντα και τον βασιλικός Λυοφιλοποίηση, όπου τα τελικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά είναι παρόμοια με εκείνα των ξηρών φυτών και μπορεί να εφαρμοστεί: στο μποράγκο, στον άνηθο, στο μελισσόχορτο, στη μέντα, στο δυόσμο, στο φασκόμηλο και στο θρούμπι.

Άνηθος (Αnethum graveolens, Apiaceae) Περιγραφή – Κλίμα - Έδαφος Καλλιεργείται στην Ινδία, στην Ευρώπη, τη Β. Αμερική και Ασία. Είναι ετήσια ή πολυετής πόα. Το ύψος του φτάνει 40-80 εκ. έχει φωτεινά κίτρινα άνθη που εμφανίζονται το καλοκαίρι. Ο βλαστός είναι κοίλος και γραμμωτός, η ρίζα είναι γογγυλώδης, φτάνει σε βάθος και τα φύλλα πτερωτά νηματοειδή.

Καλλιεργητική τεχνική - Συγκομιδή Καλλιεργείται σε ηλιόλουστο, υγρό έδαφος με καλή αποστράγγιση. Αναπτύσσεται καλά και σε ελαφρά και σε βαριά εδάφη. Σχετικά όξινο έδαφος (pH: 5.3-7.8) με οργανική ουσία έχει καλή επίδραση στην τελική του απόδοση. Γενικά δεν απαιτείται λίπανση αλλά μια ενίσχυση με λίπασμα 5-10-5 θα μπορούσε να αυξήσει τις αποδόσεις. Συγκομίζεται σε ύψος 2 εκ. από το έδαφος. Συνήθως συλλέγεται σε δέσμες των 180 γρ., πλένεται και προψύχεται πριν τη συσκευασία. Συσκευάζεται είτε χύμα είτε σε σακουλάκια των 100 γρ. Τα οποία αποστέλλονται στις αγορές προορισμού μέσα σε 24 ώρες από τη συγκομιδή. Το πτητικό έλαιο είναι περίπου 2,7 %.

Τρόπος πολλαπλασιασμού- Εποχή σποράς Οι σπόροι φυτεύονται Απρίλιο-Μάϊο. Φυτεύουμε σε βάθος 0,5 εκ. σε γραμμές με απόσταση 60 εκ. μεταξύ τους. Ο σπόρος βλαστάνει σε 2 εβδομάδες. Οι σπόροι έχουν διάρκεια ζωής 3-10 χρόνια. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιδανικά σε συγκαλλιέργεια αγγουριού, αραβόσιτου και λάχανου αλλά όχι για καρότα. Ευνοεί τον παράγοντα μέλισσα.

Χρήσεις- Ιδιότητες Χρησιμοποιείται στη μαγειρική σε σαλάτες, σούπες, ψάρι. Το χαρακτηριστικό του άρωμα μοιάζει με αυτό του γλυκανίσου. Μπορεί να διατηρηθεί και αποξηραμένος. Διευκολύνει την πέψη των τροφών και βοηθά στη γαλακτοπαραγωγή. Το αιθέριο έλαιο των καρπών τους το χρησιμοποιούσαν στο σώμα τους οι αθλητές ως χαλαρωτικό και τονωτικό των μυών. Από τα άνθη του παρασκεύαζαν άρωμα, ενώ το προσέθεταν σε διάφορα κρασιά. Αναφέρεται ότι περιέχει μια ψυχοτροπική ουσία την μυριστικίνη. Έχει αναφερθεί ότι προκαλεί φωτοευαισθησία ή δερματίτιδα. Δεν ενδείκνυται η χρήση στις έγκυες γυναίκες. Επίσης στο Μεσαίωνα το χρησιμοποιούσαν οι μάγοι στα ξόρκια.

Nutritional value per 100 g (3.5 oz) Energy 180 kJ (43 kcal) Carbohydrates 7 g - Dietary fiber 2.1 g Fat 1.1 g Protein 3.5 g Vitamin A 7717 (154%) IU Thiamine (vit. B1) 0.1 mg (9%) Riboflavin (vit. B2) 0.3 mg (25%) Niacin (vit. B3) 1.6 mg (11%) Pantothenic acid (B5) 0.4 mg (8%) Vitamin B6 0.2 mg (15%) Folate (vit. B9) 150 μg (38%) Vitamin B12 0 μg (0%) Vitamin C 85 mg (102%) Calcium 208 mg (21%) Iron 6.6 mg (51%) Magnesium 55 mg (15%) Manganese 1.3 mg (62%) Phosphorus 66 mg (9%) Potassium 738 mg (16%) Sodium 61 mg (4%) Zinc 0.9 mg (9%) Copper 0.14 mg (7%) Διαιτητική αξία

Αρτεμισία (Αrtemisia absinthium, Compositae) Αψινθιά, Βερμούτ Περιγραφή – κλίμα-έδαφος Είναι γένος που περιέχει 200-400 είδη. Έχει ύψος 60-100 εκ. Είναι πολυετές (6-8 χρόνια) με πλούσιο ριζικό σύστημα. Διαθέτει ξυλοποιημένους, ορθόκλαδους βλαστούς. Τα φύλλα είναι δερματώδη, χρώματος γκριζο-αργυρωπού. Ολόκληρο το φυτό αναδίδει έντονη μυρωδιά. Από το φυτό αυτό προέρχεται το ποτό αψέντι, ένα δημοφιλές ποτό στη Γαλλία το 19ο αιώνα.

Καλλιεργητική τεχνική - Συγκομιδή Υψηλές αποδόσεις επετεύχθησαν σε ζεστά, μετρίως ξηρά εδάφη. Είναι απαραίτητη η οργανική λίπανση πριν τη φύτευση. Πριν από τη φύτευση πρέπει να ενσωματωθούν στο έδαφος 10 κιλά P2O5 και 14 κιλά Κ2Ο ανά στρέμμα. Τον 1ο χρόνο εφαρμόζονται 2 δόσεις αζωτούχου λίπανσης μια κατά τη φύτευση και μια ενάμιση χρόνο αργότερα (Σύνολο 14 κιλά Ν/στρ.) Τα επόμενα χρόνια προστίθεται 14 κιλά Ν/στρ./έτος. Η άνθιση διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο. Συνήθως συλλέγεται μόνο το ανώτερο τμήμα του. Είναι δυνατή μια συλλογή από το 2ο χρόνο κατά την πλήρη άνθηση. Οι αποδόσεις σε αποξηραμένα φύλλα ανέρχονται στους 1-2 τόνους/στρ. Η παραγωγή σε αιθ. έλαιο ανέρχεται σε 0,9 %. Οι πικραντικές ουσίες είναι οι κυριώτερες δραστικές ουσίες του αιθέριου ελαίου.

Τρόπος πολλαπλασιασμού - Εποχή σποράς Συνήθως πολ/ζεται με τους σπόρους και σπάνια με το διαχωρισμό των ριζών. Λόγω του πολύ μικρού μεγέθους του σπόρου ενδείκνυται η δημιουργία σπορείων. Τα σπορεία μπορούν να δημιουργηθούν αρχές Μαρτίου. Τον Απρίλιο τα φυτά μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση σε αποστάσεις 50-70 εκ. μεταξύ των σειρών και 30-40 εκ. επί της γραμμής.

Ιδιότητες Η γεύση είναι πικρή και έντονα καυστική. Η αψιθιά αναφέρεται από το Διοσκουρίδη ως ποτό που το χρησιμοποιούσαν εναντίον ασθενειών. Ενώ έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία του τριταίου και τεταρταίου πυρετού, είναι τοξικό για το ΚΝΣ (λόγω της θυϊόνης). Φύλλα αψιθιάς χρησιμοποιούσαν οι βιβλιοθηκάριοι εναντίον των τρωκτικών. Το φυτό έχει σκωροκτόνο και εντομοκτόνο δράση. Δρα εναντίον του τυμπανισμού των εντέρων. Το Βερμούτ δρούσε κατά των πόνων του στομάχου και θεωρείται αφροδισιακό. Σήμερα είναι απαγορευμένη η παρασκευή οινοπνευματωδών ποτών με βάση την αψινθιά, λόγω των επιβλαβών συνεπειών της θυγιόνης.

Χρήσεις αιθέριου ελαίου Το βαθύ μπλε χρώμα του αιθέριου ελαίου οφείλεται στο χαμαζουλένιο (τερπένιο που λαμβάνεται κατά την απόσταξη). Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιήθηκε κατά της χολικής ανεπάρκειας και του σακχαρώδους διαβήτη. Σήμερα από την Αρτεμισία παράγεται το φάρμακο κατά της ελονοσίας.

Αχίλλεα (Αchillea millefolium, Compositae) αγριαψιθιά Περιγραφή Το γένος περιλαμβάνει περί τα 85 είδη. Τα πιο πλούσια σε αζουλένιο είναι τα τριπλοειδή και τετραπλοειδή είδη. Έχει ύψος 15-70 εκ. και οι βλαστοί φέρουν τριχίδια. Τα άνθη εκφύονται σε ταξιανθίες και είναι υπόλευκα έως κοκκινωπά. Ο καρπός είναι αχαίνιο και το βάρους 1000 κόκκων είναι 0,15 gr. Έχει πλούσιο έρπον και χοντρό ριζικό σύστημα.

Κλίμα - έδαφος Είναι φυτό που καλλιεργείται χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές, ορεινές περιοχές σε χωράφια φτωχά, μέτριας γονιμότητας. Η καλύτερη θερμοκρασία για την ανάπτυξή του είναι 20 οC. Δεν ενδείκνυνται τα πολύ υγρά εδάφη. Επειδή είναι επιρρεπές στην απορρόφηση του καδμίου πρέπει να γίνεται εδαφολογική εξέταση πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας. Πρίν τη φύτευση ενδείκνυται αζωτούχος λίπανση με 4 κιλά Ν/στρ. Ενδείκνυται επίσης βασική λίπανση 5 κιλά P2Ο5/στρ. και 10 κιλά Κ2Ο/στρ.

Συγκομιδή - Αποδόσεις H συγκομιδή πρέπει να γίνεται στην πλήρη άνθιση. Τα φυτά πρέπει να κόβονται σε ύψος 10 εκ. από το έδαφος. Η πρώτη συλλογή γίνεται Σεπτέμβριο και από το δεύτερο χρόνο γίνονται δύο συλλογές: μια τον Ιούλιο και μια τον Οκτώβριο. Οι αποδόσεις κυμαίνονται από 1-1,5 τόνο/στρ. Η απόδοση σε ξηρή δρόγη είναι 300-500 kg/στρ. Η απώλεια βάρους κατά την ξήρανση φτάνει το 70 %. Στα άνθη περιέχεται το μεγάλυτερο μέρος του αιθέριου ελαίου (0,5 %) σε σχέση με τους βλαστούς και τα φύλλα (0,02-0,07 %).

Τρόπος πολλαπλασιασμού - Εποχή σποράς Η αχίλλεια πολλαπλασιάζεται με παραφυάδες. Επίσης πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Τον Μάρτιο δημιουργούνται σπορεία και η φύτευση γίνεται τον Απρίλιο. Από το πρώτο χρόνο υπάρχει ικανοποιητική απόδοση. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 50 Χ 30 εκ. ή 40 Χ 40 εκ. Κατά την απ’ευθείας σπορά η ποσότητα σπόρου που απαιτείται ανέρχεται στα 150 - 300 γρ. /στρέμμα.

Χρήσεις - Ιδιότητες Το αιθέριο έλαιό της χρησιμοποιείται στη βιομηχανία καλλυντικών και περιέχει τις ίδιες δραστικές ουσίες όπως το χαμομήλι. Χρησιμοποιείται για την καθαριότητα και τη φροντίδα του δέρματος. Η δρόγη της αχίλλειας περιέχει: Αιθέριο έλαιο που ανέρχεται από 0,5-1,5 %. Χαμαζουλένιο που σε ορισμένα είδη φτάνει και το 40 %. Μονοτερπένια όπως καμφορά, και 1,8 κινεόλη. Φλαβονοειδή όπως ο 7-Ο-γλυκοζίτης της απιγγενίνης, και ο 7-Ο- γλυκοζίτης της λουτεολίνης.

Βαλεριάνα (Valerianna officinalis, Valerianaceae) Περιγραφή - Κυριότερες χώρες που καλλιεργείται: Ινδία, Μεξικό, Αν. Ευρώπη και στην Αγγλία. Είναι διετές ή και πολυετές φυτό, φτάνει σε ύψος 0,7-1,5 m. Κατά το 1ο έτος διαμορφώνει ορθόκλαδους κοίλους βλαστούς με τριχίδια. Κατά το 2ο έτος από Ιουνιο-Αύγουστο δημιουργούνται ανθίδια λευκά έως ροζ. Οι ανθοταξίες αναδύουν ευχάριστο άρωμα. Το βάρος 1000 κόκκων είναι 0,5 γρ.

Κλίμα- Έδαφος - Οι ρίζες εκφύονται από ένα μικρό γκρίζο καφέ ρίζωμα (μήκους 2-5 εκ και πάχους 2-3εκ) και φτάνουν μέχρι τα 20 εκ. και πάχος 2-5 χιλ. Η βαλεριάνα εμφανίζει πολυπλοειδία και φαρμακευτικά χρησιμοποιούνται τα είδη V.mexikanische και V. Wallichii. Και τα δύο αυτά είδη διαφέρουν ως προς τα δραστικά συστατικά σε σχέση με τη V. officinalis. H βαλεριάνα συναντάται τόσο σε υγρά όσο και σε ξηρά εδάφη, αλλά και σε σκιερά μέρη,δαση κλπ. Η δρόγη όμως προέρχεται από καλλιέργεια. Κατάλληλα εδάφη για την καλλιέργεια είναι τα βαθιά, ελαφρά και ψιλοχωματισμένα. Η βαλεριάνα είναι πολύ ανθεκτική στο ψύχος.

Τρόπος πολλαπλασιασμού- Εποχή σποράς Πολλαπλασιάζεται είτε απευθείας με σπόρο με δημιουργία σπορείου είτε με διαίρεση του μητρικού φυτού. Η σπορά γίνεται το καλοκαίρι, αμέσως μετά τη συλλογή των όχι εντελώς ώριμων καρπών και αφού έχουν πάρει απόχρωση χρυσίζουσα. Σπορά μπορεί να γίνει και την Άνοιξη (Απρίλιο). Εντελώς ώριμοι καρποί έχουν μειωμένη φυτρωτική ικανότητα. Ο σπόρος πιέζεται ελαφρά σε υγρό χώμα Από 1 τ.μ. σπορείου παράγονται 250-500 φυτά. Η ποσότητα του σπόρου ανέρχεται σε 200-300 γρ./στρ. Σε ψιλοχωματισμένη επιφάνεια τοποθετούνται οι σπόροι σε σειρές και πιέζονται με κύλινδρο ελαφρά. Διαίρεση μητρικού φυτού Το μητρικό φυτό διαιρείται σε 10-20 τεμάχια καθένα από τα οποία έχει ρίζες και άνθη. Η διαίρεση επιτυγχάνεται από Απρίλιο μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου. Αποστάσεις φύτευσης Μεταξύ των γραμμών μπορεί να είναι 42 ή 50 ή 62 εκ. και επί των γραμμών 20-40 εκ.

Συγκομιδή - Αποδόσεις Τα φυτά που μεταφυτεύτηκαν Απρίλιο συλλέγονται τέλος Οκτωβρίου του ίδιου έτους. - Κατά την απευθείας σπορά η πρώτη συλλογή γίνεται Σεπτ.-Οκτ. του επόμενου έτους. Η συλλογή γίνεται το φθινόπωρο και όσο αργότερα γίνεται τόσο μεγαλύτερη θα είναι η περιεκτικότητα σε δραστικές ουσίες . Τον Σεπτέμβριο παρατηρείται μεγάλη περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο, ενώ η μέγιστη συγκέντρωση σε βαλεποτριάτη παρατηρείται τον Απρίλιο-Μάϊο. Η συλλογή πρέπει να γίνεται σε ξηρό έδαφος. Οι ρίζες μπορεί να εξαχθούν με το χέρι ή με πατατοεξαγωγείς. Τα πράσινα μέρη του φυτού πρέπει να απομακρύνονται. Σε χλωρή μάζα η απόδοση είναι 1-1,5 τον./στρ. Μετά τη συλλογή οι ρίζες πρέπει να τεμαχίζονται και να πλένονται (μέχρι 20 λεπτά). Αμέσως πρέπει να ακολουθηθεί ξήρανση στους 35-45 οC. H απόδοση σε ξηρή ουσία φτάνει τους 400-500 κιλά.

Αποθήκευση- εχθροί- ασθένειες H αποθήκευση πρέπει να γίνεται χωριστά από άλλες δρόγες λόγω της έντονης οσμής της και να μην υπάρχει πιθανότητα να λερωθεί από γάτες. Η απόδοση σε σπόρο ανέρχεται στα 8-10 κιλά/στρ. Έχει παρατηρηθεί ότι προσβάλλεται από αφίδες και προς το τέλος του καλοκαιρού από τον αλευρώδη (Εrisyphae valeriana) και από περονόσπορο.

Χρήσεις - Ιδιότητες Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο στις ρίζες ανέρχεται σε 0,5-1,5% . Τα λεπτά ριζίδια περιέχουν περισσότερο αιθέριο έλαιο σε σχέση με τα πιο παχιά. Κύρια δραστική ουσία της βαλεριάνας είναι η βαλεποτριάτη σε ποσοστό 0,2-2 %. Άλλα συστατικά: ισοβαλεριανικό οξύ και βορενεόλη, αλκαλοειδή και ιριδοειδή. Κατά τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς η ελάχιστη περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο πρέπει να είναι 0,5 %. Η ρίζα της βαελριάνας είναι ωφέλιμη για τη νευρική ένταση, το άγχος ενώ δυναμώνει και την καρδιά.

Βασιλικός (Ocimum basilicum οικ. Lamiaceae) Σαν χώρα καταγωγής του θεωρεόται η Ινδία. Καλλιεργείται συστηματικά σήμερα στο Βέλγιο, Γαλλία, Ουγγαρία και ΗΠΑ. Φυτό μονοετές με ύψος ανάλογα την ποικιλία (λεπτόφυλλος, πλατύφυλλος, συμπαγής κλπ) 20-80 cm. Καλλιεργείται για φαρμακευτική χρήση και για το αιθέριο έλαιο σε μικρή έκταση.

Ποικιλίες βασιλικού

Κλίμα - Έδαφος - Καλλιεργητική τεχνική Ιδανική θερμοκρασία ανάπτυξης είναι οι 27 οC και με φωτοπεριοδικότητα 16-18 ώρες. Απαιτεί εδάφη μέσης σύστασης βαθειά πλούσια σε οργανική ουσία και καλά αρδευόμενα. Τα ζιζάνια εξοντώνονται με χημικά ή με σκαλίσματα. Τα ποτίσματα πρέπει να γίνονται τακτικά κάθε 10-12 ημέρες. Προετοιμασία εδάφους με όργωμα και σβάρνισμα. Ενσωμάτωση 30 κιλών ανά στρέμμα φωσφορικής αμμωνίας μετά το τελευταίο όργωμα δίνει καλά αποτελέσματα. Ο βασιλικός δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις όσον αφορά την προηγούμενη καλλιέργεια. Καλό όμως είναι να μην εγκαθίσταται συνεχώς στο ίδιο αγροτεμάχιο.

Τρόπος πολλαπλασιαμού Πολλαπλασιάζεται με σπόρο νωρίς την άνοιξη και μεταφυτεύεται εώς τα μέσα Μαίου. Η φύτευση γίνεται με το χέρι ή με μηχανές. Η κατάλληλη εποχή για σπορά σε σπορείο είναι περί τα μέσα Μαρτίου. Η μεταφύτευση στην οριστική θέση γίνεται από Απρίλιο-Μάιο. Πρακτικά τα φυτά μεταφυτεύονται όταν φτάσουν σε ύψος 10 εκ. Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών είναι 30 - 40 εκ.και επί των γραμμών 20 - 25 εκ.

Αποδόσεις Ο βασιλικός είναι φυτό με μεγάλη αναβλαστική ικανότητα γιαυτό γίνονται και αρκετές συλλογές το χρόνο. Η συλλογή γίνεται στο στάδιο πλήρους άνθησης. Υπάρχουν δύο τρόποι συλλογης. Είτε κόβονται σε ύψος 10 εκ. από το έδαφος είτε συλλέγονται μόνο οι κορυφές (τα άνθη). Όταν χρησιμοποιείται για ξήρανση γίνονται 3-4 συλλογές ενώ όταν το υλικό αποστάζεται 6-7 συλλογές. Οι αποδόσεις σε χλωρό χόρτο κυμαίνονται μεταξύ 1200-1800 κιλά στρέμμα και σε ξηρή δρόγη 150-300 κιλά. Η συλλογή ολόκληρου του φυτού γίνεται με χορτοκοπτική μηχανή. Για την εμπορία σαν χλωρό προϊόν ο βασιλικός συλλέγεται με τα χέρια. Η ξήρανση γίνεται σε υπόστεγα σε σκια ή σε ειδικά τεχνητά ξηραντήρια στους 35 οC .

Αιθέριο έλαιο - Χρήσεις Το αιθέριο έλαιο του γλυκού βασιλικού είναι άχρωμο ή κιτρινωπό υγρό με ελαφρύ-φρέσκο, γλυκο-πικάντικο άρωμα ακολουθούμενο από ένα βαλσαμικό υπόβαθρο. Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο είναι μικρότερο του 1%. Τα σημαντικότερα συστατικά είναι η λιναλοόλη (40-45%), η μέθυλ χαβικόλη (25%), η ευγενόλη και σε μικρές ποσότητες λιμονένιο και κιτρονελλόλη. Είναι φυτό γνωστό για τις άφυσες, χωνευτικές, αντισπασμωδικές και τονωτικές ιδιότητες. Είναι συστατικό μίγματος αφεψημάτων χορηγούμενο σε διαταραχές του γαστρεντερικού. Λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας σε μεθυλ-χαβικόλη η δρόγη πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή και όχι για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ως αρτυματικό, πάντως δεν δημιουργεί προβλήματα.