ΧΑΛΚΟΣ

Διαιτητικές πηγές του χαλκού Ποσότητα τροφίμου χαλκός (mg) Δημητριακά 1 μπολ All-Bran (45g) 1 μπολ Bran Flakes (45g) 1 μπολ Muesli (95g) 2 Weetabix   0,2 0,1 0,3 Αμυλούχα τρόφιμα Ψωμί, σίκαλης, 2 φέτες Ψωμί, άσπρο, 2 φέτες Ψωμί, ολικής άλεσης, 2 φέτες 1 μικρή κρέπα Μακαρόνια, μαύρα, βρασμένα (150g) Μακαρόνια άσπρα, βρασμένα (150g) Ρύζι, μαύρο, βρασμένο (165g) Ρύζι άσπρο, βρασμένο (165g) Πατάτες, βραστές (150g) 0,5 Κρέας Κρέας, μαγειρεμένο (100g) Συκώτι, αρνίσιο, μαγειρεμένο (90g) Συκώτι μοσχαρίσιο, μαγειρεμένο (90g) Νεφρά, αρνίσια, μαγειρεμένα (75g) 9,0 11,0 0,4

Λαχανικά Ρεβίθια, φακές, ή κόκκινα φασόλια, μαγειρεμένα (105g) Μανιτάρια, μαγειρεμένα (100g) Πράσινα λαχανικά (100g)   0,2 0,4 0,02 Φρούτα 1 μπανάνα 1 πορτοκάλι 2 χούφτες ξερή σταφίδα 8 ξερά βερίκοκα 0,3 0,1 Καρποί 20 αμύγδαλα 30 φιστίκια 30 φουντούκια Σοκολάτα Σκέτη σοκολάτα (100g) 0,7 Εξαιρετικές πηγές: (έντονα γράμματα) Καλές πηγές: (πλάγια γράμματα)

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ Είναι διαθέσιμος σε δισκία και κάψουλες αλλά κυρίως απαντάται σε πολυβιταμινούχα σκευάσματα και μεταλλικά συμπληρώματα Η περιεκτικότητα κάποιων κοινών αλάτων σε χαλκό είναι: γλυκονικός χαλκός (140mg/g), σουλφαμιδικός χαλκός (254mg/g), χαλκός σε χηλική ένωση με αμινοξέα (20mg/g) Δεν έχει οριστεί δοσολογία για τον χαλκό ως απομονωμένο συμπλήρωμα. Τα διαιτητικά συμπληρώματα παρέχουν 3mg ημερησίως

ΔΡΑΣΗ Αποτελεί απαραίτητο συστατικό αρκετών ενζύμων (υπεροξειδική δισμουτάση) και άλλων πρωτεϊνών Συμβάλλει στο σχηματισμό και την μεταλλοποίηση των οστών και στη διατήρηση της ακεραιότητας του συνδετικού ιστού του καρδιαγγειακού συστήματος Προωθεί την απορρόφηση σιδήρου και είναι απαραίτητος για τη σύνθεση αιμοσφαιρίνης Παίρνει μέρος στο σχηματισμό της μελανίνης, στο μεταβολισμό της χοληστερόλης και της γλυκόζης

ΔΡΑΣΗ Στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) απαιτείται για το σχηματισμό μυελίνης και είναι σημαντικός για τη φυσιολογική μεταφορά των νευρικών ώσεων Έχει προοξειδωτικές επιδράσεις in vitro, αλλά αντιοξειδωτικές επιδράσεις in vivo Υπάρχουν επίσης αρκετά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι απαιτείται χαλκός για τη διατήρηση αντιοξειδωτικών δράσεων μέσα στο ανθρώπινο σώμα

ΒΙΟΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ Η απορρόφηση του χαλκού πιθανόν να μειώνεται λόγω παρουσίας αλάτων του φυτικού οξέος (βρίσκονται σε τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες), καθώς και από την παρουσία πολυσακχαριτών εκτός του αμύλου (διαιτητικές ίνες), αλλά οι συνιστώμενες προσλήψεις για τρόφιμα που περιέχουν φυτικές ίνες πιθανότατα δεν θέτουν την απορρόφηση του χαλκού σε κίνδυνο

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Απορρόφηση Απορροφάται κυρίως στο λεπτό έντερο, με μια μικρή ποσότητα αυτού να απορροφάται στο στομάχι. Η απορρόφηση πραγματοποιείται πιθανόν μέσω σύνδεσης σε φορέα μεταφοράς σε χαμηλές συγκεντρώσεις, και μέσω παθητικής διάχυσης σε υψηλές συγκεντρώσεις Κατανομή Προσλαμβάνεται πολύ γρήγορα από το ήπαρ και ενσωματώνεται στη σερουλοπλασμίνη. Αποθηκεύεται κυρίως στο ήπαρ και μεταφέρεται συνδεδεμένος στη σερουλοπλασμίνη Απέκκριση Η απέκκριση του γίνεται διαμέσου της χολής στα κόπρανα. Μικρές ποσότητες εκκρίνονται στα ούρα, στον ιδρώτα και από τα νεκρά κύτταρα της επιδερμίδας

ΕΛΛΕΙΨΗ Η έλλειψη είναι σπάνια, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε υποχρωμική και μικροκυτταρική αναιμία, λευκοπενία, ουδετεροπενία, σε βλάβη του ανοσοποιητικού και σε απομετάλωση των οστών Η έλλειψη μπορεί να οφείλεται στο σύνδρομο Menke (μια γενετική δυσλειτουργία που συνδέεται με το χρωμόσωμα Χ και κατά την οποία η απορρόφηση του χαλκού είναι ελαττωματική). Αυτή η ασθένεια χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα χαλκού στο αίμα, στο ήπαρ και τις τρίχες, από προοδευτική διανοητική επιδείνωση, από ελαττωματική κερατινοποίηση των τριχών και από υποθερμία

ΕΛΛΕΙΨΗ Οριακή έλλειψη μπορεί να προκαλέσει αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, παθολογική ανοχή στη γλυκόζη, ελαττώματα στην εναπόθεση χρωστικών και στη δομή των τριχών και απομυελίνωση και εκφυλισμό του νευρικού συστήματος Σε βρέφη και παιδιά, η έλλειψη χαλκού μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη εύθραυστων οστών και να αυξήσει την ευαισθησία στις μολύνσεις, κυρίως αυτές του αναπνευστικού σωλήνα Η έλλειψη χαλκού έχει συνδεθεί με αρκετές από τις διαδικασίες που σχετίζονται με την ισχαιμία, μεταξύ των οποίων την αθηροσκλήρυνση και τη θρόμβωση. Δεν είναι γνωστό αν αύτη η συσχέτιση είναι σημαντική στους ανθρώπους

ΧΡΗΣΕΙΣ Δεν υπάρχουν αποδείξεις για οφέλη από τη λήψη συμπληρωμάτων χαλκού όταν δεν υπάρχει κάποια έλλειψη, η οποία θα έπρεπε να βρίσκεται υπό φαρμακευτική επιτήρηση Έχει εκφραστεί η άποψη ότι ο χαλκός δρα προστατευτικά ενάντια της υπερχοληστερολαιμίας, αλλά μελέτες σε ανθρώπους έχουν οδηγήσει σε αντικρουόμενα συμπεράσματα Οι ισχυρισμοί για τη θετική επίδραση των συμπληρωμάτων χαλκού απέναντι στη ρευματοειδή αρθρίτιδα και την ψωρίαση, δεν έχουν αποδειχθεί

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ Δεν πρέπει να καταναλώνεται στην νόσο Wilson (η ασθένεια μπορεί να επιδεινωθεί), ή σε ασθένειες του ήπατος και της χοληφόρου οδού Εγκυμοσύνη και θηλασμός Δεν έχουν αναφερθεί προβλήματα όταν λαμβάνονται φυσιολογικές ποσότητες

ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Σε υπερβολικές δόσεις παρατηρείται: επιγαστραλγία, ανορεξία, ναυτία, εμετός και διάρροια, ηπατική τοξικότητα και ίκτερος, υπόταση, αιματουρία (αίμα στα ούρα, πόνος κατά την ούρηση), μεταλλική γεύση, σπασμοί και κώμα Ο χαλκός μπορεί να εμφανίσει τοξική δράση σε ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Wilson (μια κληρονομική δυσλειτουργία κατά την οποία παρατηρείται έλλειψη της σερουλοπλασμίνης στο πλάσμα και υπερβολική ποσότητα χαλκού στο ήπαρ και στο αίμα) Υπάρχει μια θεωρητική πιθανότητα για την ανάπτυξη τοξικότητας από τον χαλκό σε γυναίκες που χρησιμοποιούν ενδομήτριες συσκευές αντισύλληψης (απαιτούνται περαιτέρω έρευνες)

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Φάρμακα Πενικιλλαμίνη: Μειώνει την απορρόφηση του χαλκού και αντίστροφα. Πρέπει να χορηγείται με 2 ώρες διαφορά Τριεντίνη: Μειώνει την απορρόφηση του χαλκού και αντίστροφα. Πρέπει να χορηγείται με 2 ώρες διαφορά Θρεπτικά συστατικά Σίδηρος: Μεγάλες δόσεις σιδήρου πιθανόν να μειώνουν την απορρόφηση του χαλκού και αντίστροφα. Χορηγείται σε 2 ώρες σταδιακά Βιταμίνη C: Μεγάλες δόσεις βιταμίνης C (>1g καθημερινά) πιθανόν να μειώνουν τα επίπεδα του χαλκού Ψευδάργυρος: Μεγάλες δόσεις ψευδαργύρου πιθανόν να μειώνουν την απορρόφηση του χαλκού και αντίστροφα. Πρέπει να χορηγείται με 2 ώρες διαφορά

Συνιστώμενες ημερήσιες προσλήψεις για το χαλκό (mg/d) ΕU RDA Ηλικία RNI USA ασφαλής πρόσληψη WHO EU PRI RDA UL 0-3 μηνών 4-6 μηνών 7-12 μηνών 1-3 ετών 4-6 ετών 4-8 ετών 7-10 ετών 9-13 ετών 14-18 ετών 0,3 0,4 0,6 - 0,7 0,21 0,221 0,34 0,44 0,89 1,0 3,0 5,0 8,0 0,33-0,55 0,37-0,62 0,56 0,57 0,75 Άνδρες 11-14 ετών 15-18 ετών 19-50+ ετών 0,8 1,2 0,9 10,0 1,00 1,33 1,15 1,1 Γυναίκες Εγκυμοσύνη Θηλασμός * +0,3 1,3 10,02 1,25 * δεν γίνεται προσαύξηση 1Επαρκής Πρόσληψη (AIs) 2ηλικία <18 ετών, 80mg ημερησίως UL: Ανεκτό Ανώτατο Επίπεδο Πρόσληψης Σημείωση: Καμία Ελάχιστη Πρόσληψη Θρεπτικού Συστατικού Αναφοράς (LRNI) ή Εκτίμηση Μέσης Ανάγκης Πρόσληψης (EAR) δεν έχει βρεθεί για το χαλκό.