Β’ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΠΕ ΑΡΝΑΙΑΣ Εκπαιδευτικος-ςυγγραφεας Θα σας πω ένα παραμύθι… Β’ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΠΕ ΑΡΝΑΙΑΣ 26 Φεβρουαριου 2015 ΚΑΤΕΡΙΝΑ Τζαβαρα Εκπαιδευτικος-ςυγγραφεας

Ένα βιβλίο πρέπει να είναι… Ελκυστικό Ενδιαφέρον Να ταυτίζεσαι με κάποιον ήρωα Να σε γεμίζει χαρά, ασφάλεια, γέλιο, αγωνία, επιθυμία για δράση!

«…ζούσε ένας ξυλοκόπος με την οικογένειά του Μια φορά κι έναν καιρό… «…ζούσε ένας ξυλοκόπος με την οικογένειά του μέσα στο δάσος…» Αόριστος χρόνος/ τόπος δράσης Ηθικό δίδαγμα Ομαλή εξέλιξη ( εισαγωγή-κορύφωση-λύση) Αντίθετοι χαρακτήρες Ο αδύναμος κερδίζει Απλή πλοκή- Μία ιστορία- Ανατροπές-Δικαίωση- Happy end

αδύναμος και συμπαθητικός είναι απαραίτητος για να έρθει ΗΡΩΑΣ Ξεχωριστός- Ελκυστικός- Πειστικός Τοπίο μαγικό, ρεαλιστικό, συνθήκες που μοιάζουν ακατόρθωτες για τον ήρωα Τα παιδιά ενδιαφέρονται περισσότερο για ένα κορίτσι-ηρωίδα Στείλε τον ήρωα σου σε επικίνδυνη αποστολή! Η κακιά μάγισσα- ο καλύτερος αντίπαλος! Ο ήρωας είναι αδύναμος και συμπαθητικός Ο κακός χαρακτήρας είναι απαραίτητος για να έρθει σε «μάχη» με τον καλό

Μια φορά κι έναν καιρό… Ο βοηθός/οι βοηθοί δίνουν ενδιαφέρουσα πλοκή στην ιστορία Όλοι οι ήρωες έχουν κάποιον βοηθό!

«Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε σ' ένα καταπράσινο αγρόκτημα μια πάπια «Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε σ' ένα καταπράσινο αγρόκτημα μια πάπια. Είχε φτιάξει ανάμεσα σε κάτι καλάμια μια μικρή φωλιά κι εκεί κλωσούσε τα αυγά της. Κάθε μέρα καθόταν ώρες ολόκληρες πάνω στα αβγουλάκια, τα ζέσταινε και περίμενε πως και πως να βγουν από μέσα τους τα μικρά παπάκια.» Το Ασχημόπαπο, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Μια φορά και έναν καιρό, ζούσε σε μια μακρινή χώρα ένας βασιλιάς που το μόνο που σκεφτόταν ήταν τα ρούχα του. Σπαταλούσε τα χρήματα της χώρας για να αγοράζει ολοένα και περισσότερα ρούχα.» Τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα, Χ.Κ. Άντερσεν «Και αν ταξιδέψετε ποτέ κι αποφασίσετε να πάτε στο παλάτι του πρίγκιπα ζητήστε να δείτε τη κάμαρα της πριγκίπισσας. Εκεί ακόμη και σήμερα βρίσκεται πάνω σε ένα πουπουλένιο μαξιλάρι το μικρό ρεβίθι.» Η πριγκίπισσα και το ρεβίθι, Χ.Κ. Άντερσεν

Ιστορία βραχείας φόρμας (τα σύγχρονα παραμύθια) Ρεαλιστικό θέμα Ήρωες - παιδιά /ζώα / αντικείμενα Καθημερινά προβλήματα Γνώσεις- πληροφορίες Αξίες Χιουμοριστικό-ανάλαφρο ύφος

Γράφοντας ένα σύγχρονο παραμύθι Πρόσθεσε στοιχεία της σύγχρονης καθημερινότητας Αρχή- δίνεις το πρόβλημα Μέση- ξεδιπλώνεις την ιστορία Τέλος- σύντομο κι ελκυστικό Ξεκίνα… με το τέλος της ιστορίας! Πρόσθεσε λίγη … μαγεία σε μικρές δόσεις που θα βοηθήσει και στη λύση της ιστορίας!

Η τράπουλα του Προπ Η γραμματική του Ροντάρι 31 «Λειτουργίες» παραμυθιού Προπ 21 Παραμυθικά «θέματα» Ροντάρι

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ Μοντέλο του Adams Μοντέλο του Taylor Μοντέλο του Perkins

Β. Η σημασία των ερωτήσεων Β. Η σημασία των ερωτήσεων 1. Παρατηρώ / Περιγράφω: Τι παρατηρείτε; Τι άλλο βλέπετε; Πώς θα περιέγραφες τα χρώματα/σχήματα; 2. Συσχετίζω: Τι σας θυμίζει αυτός ο πίνακας; Πού αλλού έχετε ξαναδεί κάτι τέτοιο; Σε τι μοιάζει/διαφέρει αυτός ο πίνακας με την πραγματική ζωή; 3. Αναλύω: Πώς νομίζετε ότι έφτιαξε ο ζωγράφος αυτό το έργο; (φως, κίνηση, αντιθέσεις, μοτίβα, γραμμές, χρώματα, κλπ). Ποια αντικείμενα φαίνονται πιο κοντά σας/μακριά σας; Τι μπορείτε να μου πείτε γι’ αυτόν τον άνθρωπο μέσα στο έργο;

ΜΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ Η σημασία των ερωτήσεων 4. Ερμηνεύω: Τι τίτλο θα έδινες στον πίνακα; Τι ήχους θα έβγαζε αυτός ο πίνακας; Τι νομίζεις ότι συμβαίνει μέσα στην εικόνα; Γιατί πιστεύεις ότι ο ζωγράφος έφτιαξε αυτό το έργο; Αν ήσουν κι εσύ μέσα πού θα στεκόσουν, πώς θα ένιωθες και γιατί; Τι μας λέει ο πίνακας για εκείνη την εποχή; 5. Αξιολογώ: Τι σας αρέσει/δεν σας αρέσει στον πίνακα; Γιατί; Πώς σας κάνει να αισθάνεστε; Τι θα θυμάστε μετά από καιρό γι’ αυτόν τον πίνακα; Γιατί πιστεύετε ότι θα έπρεπε να τον δουν κι άλλοι άνθρωποι/παιδιά; Αν ήταν δικό σας αυτό το έργο, πού θα το τοποθετούσατε και γιατί; Ποιος πίνακας (από τον ίδιο ζωγράφο) σας αρέσει περισσότερο και γιατί; (Μπιρμπίλη , 2008˙ Roland, 2009˙ Τζαβάρα , 2010)

Μια θυμωμένη θάλασσα Μια φορά κι έναν καιρό, σε μια θάλασσα πολύ βαθειά, προσπαθούσαν να κολυμπήσουν μία μπάλα, ένα σκουλήκι και μια μαύρη πινέζα που έκανε την Κινέζα, όταν την ρωτούσαν αν ξέρει κολύμπι. Η μπάλα έλεγε πως θα κυλήσει, το σκουλήκι πως θα γλιστρήσει και η πινέζα πως θα την… τσιμπήσει! Μα τίποτε από όλα αυτά δεν μπόρεσε να γίνει, γιατί τα τερατάκια του βυθού ξύπνησαν και πετάχτηκαν πάνω από το νερό! Η μπάλα άρχισε να τσουλάει σαν τρελή, το σκουλήκι κατάπιε τη γλώσσα του από την τρομάρα και η πινέζα έκανε πάλι την Κινέζα και καρφώθηκε σε ένα σωσίβιο που βρήκε μπροστά της! Στο τέλος, η θάλασσα θύμωσε με όλους που δεν ήξεραν κολύμπι κι έστειλε τα κύματα να τους διώξουν μακριά…

Ξεκάθαροι χαρακτήρες-ήρωες-επαγγέλματα-προσωπογραφίες ΣΥΝΘΕΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΗΜΑΤΑ Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να συνθέσουμε τα στοιχεία που προκύπτουν από την επεξεργασία ενός εικαστικού έργου στην τάξη και να τα ταιριάξουμε έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια μικρή αυτοσχέδια ιστορία. Σας προτείνουμε ιδέες και βήματα προσέγγισης που έχουν εφαρμοσθεί στη διδακτική πράξη σύμφωνα με τη φιλοσοφία της δημιουργικής γραφής για τα παιδιά. ΕΦΑΡΜΟΓΗ 1Η   Ξεκάθαροι χαρακτήρες-ήρωες-επαγγέλματα-προσωπογραφίες που σηματοδοτούν κάτι Επιλέγουμε έργα που απεικονίζουν πρόσωπα, ήρωες, καταστάσεις της καθημερινότητας ή ένα ιστορικό γεγονός, ή κάποιο ζώο. Η ιστορία «στήνεται» γύρω από αυτά τα πρόσωπα και συνδέεται άμεσα με την ιστορία τους και αυτό που βλέπουμε στο έργο. Μπορεί να συνδεθεί με ένα γνωστό τραγούδι, ή ένα αθλητικό γεγονός ή ένα γνωστό βιβλίο/μύθο κλπ.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ 2Η Εμψύχωση του έργου με λόγο - κίνηση- κατασκευή χάρτινης κούκλας- θεατρική δράση Επιλέγουμε έργα πιο αφαιρετικά, που αφήνουν τη φαντασία να ταξιδέψει και υποβοηθούν την έκφραση ιδεών και συναισθημάτων μέσα από τον προφορικό λόγο. Τα παιδιά παρατηρούν το έργο, συζητούν για αυτά που βλέπουν, ξεχωρίζουν σχήματα, χρώματα, φόρμες, λεπτομέρειες, τα περιγράφουν και δίνουν «όνομα» σε κάποια μορφή του έργου (πχ. σε ένα σχήμα, μία γραμμή, μια πινελιά, κλπ.). Στη συνέχεια, συγκρίνουν με προηγούμενες καταστάσεις, και προoϋπάρχουσες γνώσεις. Δίνουν «ζωή» στις μορφές που διάλεξαν α) με τον λόγο (σχολιάζουν, περιγράφουν, ονοματίζουν), β) με το σώμα τους και την κίνηση (στέκονται, παίρνουν πόζες σε διάφορα σημεία μέσα στο χώρο) και σχεδιάζουν-χρωματίζουν πάνω σε χαρτί του μέτρου τη φιγούρα τους. Τέλος, επιλέγουν το χώρο και το σκηνικό μέσα στην τάξη για να παίξουν σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες με τις φιγούρες τους που τις έχουν χρωματίσει και διακοσμήσει ανάλογα.

Δημιουργία φανταστικού ήρωα ή ενσωμάτωση γνωστού ήρωα παραμυθιού/κόμικ ΕΦΑΡΜΟΓΗ 3Η Δημιουργία φανταστικού ήρωα ή ενσωμάτωση γνωστού ήρωα παραμυθιού/κόμικ Τα παιδιά επινοούν έναν φανταστικό ήρωα που τον κατασκευάζουν (βλ. εφαρμογή 2) σαν χάρτινη φιγούρα και τον εμψυχώνουν λεκτικά, επιλέγοντας ως φόντο της ιστορίας που φτιάχνει η ομάδα της τάξης ( δίνουμε το λόγο στα παιδιά που επιθυμούν, ακούμε τις ιδέες τους, συναποφασίζουμε για την καλύτερη και βάζουμε τα γεγονότα σε σωστή χρονολογική ακολουθία. Αντί για έναν φανταστικό ήρωα μπορούμε να φέρουμε στην «παρέα μας» ένα γνωστό ήρωα από παιδικό παραμύθι, κόμικ, κινούμενα σχέδια, ταινία, videogame. Κόβουμε και εκτυπώνουμε έγχρωμη τη φιγούρα του ή την ζωγραφίζουμε μόνοι μας. Επιλέγουμε έργα που αφήνουν χώρο στη φαντασία για τους ήρωές μας ή κάποιο θέμα πολύ κόντρα στους σύγχρονους ήρωες που θα κάνει την ανατροπή και θα προκαλέσει απρόοπτα γεγονότα και γέλιο!

ΕΦΑΡΜΟΓΗ 4Η Τίτλος πίνακα- ακροστιχίδα- δημιουργία ιστορίας-σχέδιο φιγούρας- κολλάζ πάνω στον πίνακα- σύνθεση ιστορίας Διαβάζουμε τον τίτλο του έργου κι επιλέγουμε μία λέξη που θα ξεκινήσει το παιχνίδι μας! Δημιουργούμε ακροστιχίδα με τα γράμματα της λέξης και οδηγούμαστε σε μια πρώτη, σύντομη αφήγηση. Για παράδειγμα, αν η λέξη –κλειδί είναι η λέξη ΗΛΙΟΣ, μπορεί οι λέξεις που προκύπτουν να είναι… Ή λιος Λ ουλούδια Ι πποπόταμος Ο μπρέλα Σ χολείο Με τις λέξεις αυτές φτιάχνουμε μια πρόχειρη ιστορία και μετά τη ζωγραφίζουμε. Κάθε παιδί κόβει από τη ζωγραφιά του μια φιγούρα και την κολλάει πάνω στην εκτύπωση σε Α3 του έργου ώστε να δημιουργηθεί ολοκληρωμένη η εικόνα της αφήγησης. Από κάτω καταγράφουμε την ιστορία. Επιλέγουμε έργα που απεικονίζουν τοπία, μεγάλες επιφάνειες με χρώμα και ελάχιστα στοιχεία για να επιτευχθεί ο στόχος με το κολλάζ.

Καλή επιτυχία στις δράσεις σας!   Καλή επιτυχία στις δράσεις σας! Ενδεικτική Βιβλιογραφία Αρτζανίδου, Ε., Καρακίτσιος, Α., Γουλής, Δ., Γρόσδος, Σ. (2011), ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΜΨΥΧΩΣΕΙΣ, Αθήνα: Gutenberg. Βυγκότσκυ, Λ. (2000). Σκέψη και γλώσσα, μτφρ. Στ. Βοσνιάδου - Α. Μπίμπου, Αθήνα: Gutenberg. Γιαλουράκη, Σ.,(2005). Το κουτί της τέχνης, Αθήνα: Δίπτυχο. Γιέιτς, Α. (1997). Παιδιά αναγνώστες, Αθήνα: Πατάκης. Γρόσδος, Σ. (2008). Οπτικός γραμματισμός και πολυτροπικότητα. Ο ρόλος των εικόνων στη γλωσσική διδασκαλία στο βιβλίο γλώσσας της β' δημοτικού. Θεσσαλονίκη: Παιδαγωγική Σχολή Α.Π.Θ. (αδημ. Μεταπτυχιακή διατριβή). Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού. Εκπαιδευτικοί Σχεδιασμοί. Δημιουργικά Περιβάλλοντα Μάθησης. Υ.Π.Ε.Π.Θ. Π.Ι., Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β. (2005). «Μουσειακή Εκπαίδευση και διαθεματικότητα στην προσχολική ηλικία». Στο Δ. Γερμανός ,κ.ά. (επιμ), Η Διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης στην προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία, σσ . 328-341. Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Μπιρμπίλη, Μ., (2008). Προς μία παιδαγωγική του διαλόγου: Η σημασία και ο ρόλος των ερωτήσεων στην προσχολική εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg Παπαδάτος, Γ., (2009). Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία. Αθήνα: Πατάκης Παπαδάτος, Γ., (2014). Το παιδικό βιβλίο στην εκπαίδευση και στην κοινωνία. Αθήνα: Παπαδόπουλος Παπαντωνίου, Φ. (1998). Αισθητική Παιδεία– Εκπαιδευτικά Προγράμματα σε μουσεία και ιστορικούς χώρους. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. Τζαβάρα, Κ. ( 2009). Μαγικές Διαδρομές στην Τέχνη. Έλληνες Ζωγράφοι και Ποιητές στο σχολείο. Θεσσαλονίκη: ΒΙΒΛΙΟΔΙΑΠΛΟΥΣ. Τζαβάρα, Κ. (2007).Το δικό μας θέατρο. Mουσικο-θεατρικές παραστάσεις για τα Χριστούγεννα και το Καλοκαίρι (συλλογικό έργο). Θεσσαλονίκη: ΒΙΒΛΙΟΔΙΑΠΛΟΥΣ. ΥΠΕΠΘ- Π.Ι. (2002). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών. Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-Π.Ι. Ψαρράκη-Μπελεσιώτη, Ν. (2002). «Σχεδιασμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο Μουσείο», σ. 35-37. Στο 6ο Περιφερειακό Σεμινάριο: Μουσείο-Σχολείο. Πρακτικά Συνεδρίου. Καβάλα 20-22 Σεπτεμβρίου 2002. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠΟ-ICOM (Ελληνικό Τμήμα)-Δημοτικό Μουσείο Καβάλας. Barbe- Gall,F. (2005). How to talk to children about art. Frances Lincoln Limited. Chapman, L. (1993). Διδακτική της τέχνης. Αθήνα: Νεφέλη. Kress, G. (2004). Literacy in the New Media Age. Oxon: Routledge.

Facebook: https://www.facebook.com/kittytzavara Τζαβάρα Κατερίνα Εκπαιδευτικός MSc-Συγγραφέας Στοιχεία επικοινωνίας: e-mail: tzava71@yahoo.gr Facebook: https://www.facebook.com/kittytzavara

Μακριά από απομιμήσεις! Άφησε τη φαντασία σου ελεύθερη Γράψε για κάτι που σε απασχολεί ή έχει ενδιαφέρον Σκέψου τι θα άρεσε στους φίλους σου Βάλε ανατροπές και αστείες καταστάσεις στην ιστορία σου Διασκέδασε την πορεία σαν να ζεις ΕΣΥ την περιπέτεια! Πάμε να γράψουμε; Μακριά από απομιμήσεις!