ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην πρώτη περίοδο της Μέσης Βυζαντινής εποχής (610-867) η αυτοκρατορία δέχτηκε επιθέσεις τόσο από εχθρούς που την απασχολούσαν από προηγούμενα χρόνια (Πέρσες, Λογγοβάρδοι, 'Aβαροι, Σλάβοι), όσο και από νέους, που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο ιστορικό προσκήνιο ('Aραβες, Βούλγαροι). Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου είναι ότι οι εχθρικές επιθέσεις δεν περιορίζονταν μόνο στις συνοριακές περιοχές του κράτους, αλλά απλώνονταν βαθιά στο εσωτερικό του απειλώντας ακόμη και την ίδια την Πρωτεύουσα. Ταυτόχρονα, έχασαν τον περιοδικό και προσωρινό τους χαρακτήρα και μεταβλήθηκαν σε μόνιμες εγκαταστάσεις, που μετασχηματίστηκαν σε νέα, εχθρικά για το Βυζάντιο κράτη. Αλλαγές παρατηρήθηκαν και στην εσωτερική διάρθρωση της αυτοκρατορίας σύμφωνα με τις νέες ανάγκες που επέβαλαν τόσο οι εξωτερικές όσο και οι εσωτερικές συνθήκες. Η κυριαρχία των μικρών ελεύθερων καλλιεργητών, η εξάπλωση των στρατιωτικών κτημάτων και η ανάπτυξη του συστήματος των θεμάτων ολοκλήρωσαν εξελίξεις που είχαν αρχίσει από την προηγούμενη περίοδο. Στον τομέα της διοίκησης σημειώθηκαν επίσης μεταβολές: το κράτος βαθμιαία εξελληνίστηκε, ενώ η αποκατάσταση της Ορθοδοξίας μετά το εικονομαχικό κίνημα του επέτρεψε να αναλάβει με επιτυχία ιεραποστολική δράση σε γειτονικούς λαούς και να τους εντάξει στη σφαίρα πολιτιστικής επιρροής του. Το κράτος βγήκε από την περίοδο αυτή περιορισμένο εδαφικά και ζημιωμένο οικονομικά, καθώς έχασε πλουτοπαραγωγικές επαρχίες του, απόκτησε όμως μεγαλύτερη ομοιογένεια γλώσσας, δόγματος και πολιτισμού.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ Η πρώτη περίοδος της Μακεδονικής δυναστείας (867-1025) χαρακτηρίζεται γενικά ως μία περίοδος ακμής του Βυζαντίου. Μετά από μια σειρά μακρών πολέμων, το βυζαντινό κράτος επεκτείνει την εδαφική του κυριαρχία σε όλη τη Μικρά Ασία, τη βόρεια Συρία μέχρι τη Μεσοποταμία, τη δυτική Αρμενία και Γεωργία, ενώ στο βόρειο σύνορό του φτάνει ως το Δούναβη. Παράλληλα με το ιεραποστολικό έργο και τον εκχριστιανισμό των Ούγγρων και των Ρως, αλλά και τις νέες διπλωματικές επαφές που δημιουργούνται με τη δυτική Ευρώπη, η βυζαντινή αυτοκρατορία γίνεται ένα οικουμενικό κράτος με ακτινοβολία σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής, παρουσιάζονται σημαντικά επιτεύγματα στην οικονομική και κοινωνική ζωή και μια έντονη πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση γνωστή ως Μακεδονική Αναγέννηση. Η κωδικοποίηση του δικαίου παίζει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του κράτους αλλά και στην οικονομική του σταθερότητα, καθώς σχεδόν όλοι οι αυτοκράτορες της περιόδου λαμβάνουν μέτρα εναντίον της μεγάλης γαιοκτησίας και υπέρ της ενίσχυσης της βάσης του βυζαντινού κράτους, δηλαδή των μικρών καλλιεργητών και στρατιωτών. Παράλληλη φαίνεται και η τάση για τη συστηματική καταγραφή της κληροδοτημένης πνευματικής παράδοσης, στην οποία πρωτοστατούν οι διανοούμενοι αυτοκράτορες της εποχής. Η τάση σταθεροποίησης και οργάνωσης της αυτοκρατορίας που χαρακτηρίζει την εποχή των Μακεδόνων, μετά τη χαώδη μεταβατική περίοδο από το 610 έως το 867, έδωσε στην περίοδο το χαρακτηρισμό "αυτοκρατορικοί αιώνες" (A. Kazhdan), ενώ ο χαρακτήρας της πνευματικής ζωής ονομάστηκε "εγκυκλοπαιδικός" (P. Lemerle).

ΠΟΛΕΙΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η περίοδος από τις αρχές του 7ου μέχρι τις αρχές του 9ου αιώνα αποτελεί μια κρίσιμη εποχή για την εξέλιξη της μεσαιωνικής κοινωνίας. Κείμενα και υλικά κατάλοιπα αποκαλύπτουν ότι οι αρχαίες πόλεις πέρασαν μια περίοδο κρίσης και σταδιακά ο αρχαίος αστικός τρόπος ζωής εξαφανίστηκε, ενώ παρατηρήθηκε μια γενικότερη στροφή προς την αγροτική ζωή. Χαρακτηριστική ένδειξη αυτού του μετασχηματισμού της κοινωνίας, όπως έχει παρατηρήσει ο βυζαντινολόγος A. Kazhdan, είναι το γεγονός πως στα αγιολογικά κείμενα του 4ου και 6ου αιώνα οι άγιοι φαίνεται ότι προέρχονταν από αστικά περιβάλλοντα και μεγάλες πόλεις, ενώ από τον 7ο μέχρι τον 9ο αιώνα κατάγονταν από αγροτικές οικογένειες, ήταν δηλαδή παιδιά ιερέων της υπαίθρου ή ανήκαν στην τάξη των γαιοκτημόνων. Οι αλλαγές στις κοινωνικές δομές έφεραν και γενικότερες αλλαγές στη δημόσια ζωή και στις πολιτιστικές δραστηριότητες και αναζητήσεις του πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Μέσα από την γνωριμία με το φαινομένο της κρίσης και του μετασχηματισμού των αρχαίων πόλεων, καθώς και των επιπτώσεων που είχαν στις κοινωνικές δομές, στη δημόσια ζωή και στην κουλτούρα των ανθρώπων, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τις αλλαγές στην κοινωνία της εποχής. Παράλληλα, στη θεματική ενότητα Κοινωνική Δομή, θα παρουσιάσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων της περιόδου.

ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ Ένα σημαντικό ζήτημα, που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα τουλάχιστον τα τελευταία πενήντα χρόνια, αποτελεί η κρίση των αρχαίων πόλεων και ο μετασχηματισμός τους σε μεσαιωνικά οικιστικά σύνολα. Η σημασία του θέματος έγκειται στο γεγονός ότι η παρακμή των αρχαίων πόλεων, που αποτελούσαν το βασικό δομικό σχηματισμό του ρωμαϊκού και πρώιμου βυζαντινού κράτους, είχε σημαντικές επιπτώσεις στις κοινωνικές δομές, στις οικονομικές δραστηριότητες και στην πολιτιστική ζωή και τη νοοτροπία των ανθρώπων του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους. Το ζήτημα πήρε και άλλες διαστάσεις, καθώς κάποιοι μελετητές το συνέδεσαν με βασικά ερωτήματα της μεσαιωνικής ιστορίας και του πολιτισμού, όπως η μετάβαση από την Αρχαιότητα στους λεγόμενους μέσους χρόνους, η συνέχεια από την κλασική παράδοση και τον ελληνορωμαϊκό κόσμο στο Βυζάντιο κ.ά. Το φαινόμενο, στη βάση του οποίου πρέπει να αναζητήσουμε περισσότερες από μία αιτίες, είχε μια μεγάλης διάρκειας πορεία, και ήδη στην περίοδο που διαπραγματευόμαστε, οι περισσότερες επαρχιακές πόλεις έχουν χάσει πια την οικονομική τους ευρωστία και τη σημασία τους για τη διοικητική οργάνωση του κράτους και σταδιακά έχουν δώσει τη θέση τους σε αγροτικούς οικισμούς. Οι οικισμοί αυτοί εξελίχθηκαν στην πορεία του χρόνου στις πόλεις-κάστρα της Μεσοβυζαντινής περιόδου. Το αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης διαγράφεται χαρακτηριστικά σε ένα απόσπασμα από την περσική γεωγραφική πραγματεία Hudud al-Alam, που περιγράφει τη βυζαντινή αυτοκρατορία κατά το 10ο αιώνα: "...παλιά οι πόλεις ήταν πολυάριθμες στο Ρουμ, αλλά τώρα έχουν λιγοστέψει. Οι περισσότερες περιοχές είναι εύφορες και ευχάριστες, και κάθε μια έχει ένα ιδιαίτερα ισχυρό φρούριο, εξαιτίας των συχνών επιδρομών των μαχητών της πίστης (τους 'Aραβες). Σε κάθε χωριό αναλογεί ένα κάστρο, όπου σε περίπτωση επιδρομής βρίσκουν καταφύγιο".

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ- ΚΑΣΤΡΟ (ΣΙΝΑ,ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ,ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΑ)

ΠΟΛΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΦΕΣΟΥ

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ Η περίοδος από τις αρχές του 7ου μέχρι τις αρχές του 9ου αιώνα αποτελεί μια κρίσιμη εποχή για την εξέλιξη της μεσαιωνικής κοινωνίας. Κείμενα και υλικά κατάλοιπα αποκαλύπτουν ότι οι αρχαίες πόλεις πέρασαν μια περίοδο κρίσης και σταδιακά ο αρχαίος αστικός τρόπος ζωής εξαφανίστηκε, ενώ παρατηρήθηκε μια γενικότερη στροφή προς την αγροτική ζωή. Χαρακτηριστική ένδειξη αυτού του μετασχηματισμού της κοινωνίας, όπως έχει παρατηρήσει ο βυζαντινολόγος A. Kazhdan, είναι το γεγονός πως στα αγιολογικά κείμενα του 4ου και 6ου αιώνα οι άγιοι φαίνεται ότι προέρχονταν από αστικά περιβάλλοντα και μεγάλες πόλεις, ενώ από τον 7ο μέχρι τον 9ο αιώνα κατάγονταν από αγροτικές οικογένειες, ήταν δηλαδή παιδιά ιερέων της υπαίθρου ή ανήκαν στην τάξη των γαιοκτημόνων. Οι αλλαγές στις κοινωνικές δομές έφεραν και γενικότερες αλλαγές στη δημόσια ζωή και στις πολιτιστικές δραστηριότητες και αναζητήσεις του πληθυσμού της αυτοκρατορίας.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ H εποχή από το 610 ως τα τέλη του 9ου αιώνα για πολλά χρόνια χαρακτηριζόταν από τους βυζαντινολόγους ως "Σκοτεινοί Χρόνοι του Βυζαντίου". Aφενός γιατί είναι μια περίοδος για την οποία απουσιάζουν σχεδόν ολοκληρωτικά οι γραπτές πηγές και αφετέρου γιατί η απουσία αυτή δίνει μια εντύπωση κρίσης, παρακμής και κατάρρευσης του βυζαντινού κράτους. Η σταδιακή αποκάλυψη αρχαιολογικών μαρτυριών και η μελέτη των ελάχιστων πηγών έχουν δείξει μέχρι τώρα ότι πράγματι η περίοδος από τα μέσα του 6ου αιώνα ως τις αρχές του 7ου χαρακτηρίζεται από συνθήκες ανατροπής της κατάστασης που υπήρχε στο Βυζάντιο τους προηγούμενους αιώνες (4ο-6ο) και διαμόρφωσης μιας καινούργιας που ολοκληρώθηκε τον 9ο και 10ο αιώνα. Τα χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής δε δείχνουν απαραίτητα μια εποχή παρακμής, αλλά μια κρίση που κατέληξε σε διαφορετικού τύπου οργάνωση του χώρου, των πρώτων υλών, των ανθρώπων και της παραγωγής στο βυζαντινό κράτος, έτσι ώστε οι κάτοικοί του να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ικανοποιήσουν τις νέες ανάγκες που εμφανίστηκαν. Ο 7ος αιώνας, με την αναμφισβήτητα μεγάλη οικονομική κρίση, είχε ως κύρια χαρακτηριστικά την αγροτοποίηση της οικονομίας, την απλοποίηση των σχέσεων παραγωγής και το μετασχηματισμό σε μεγάλο βαθμό της νομισματικής οικονομίας σε ανταλλακτική. Στη διάρκεια του 8ου αιώνα άρχισε, προς απόσβεση των μεγάλων απωλειών της αυτοκρατορίας, η διαδικασία της οικονομικής ανάκαμψης, ανάπτυξης και αναδιοργάνωσης των τομέων της οικονομίας που είχαν ατονήσει (αστική οικονομία). Ο 9ος υπήρξε αιώνας σχετικής ειρήνης και γαλήνης κατά τον οποίο συνεχίστηκε η διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης που ολοκληρώθηκε το 10ο αιώνα, ενώ η νομισματική οικονομία επικράτησε και πάλι.

ΑΓΡΟΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΚΗΝΗ ΘΕΡΙΣΜΟΥ ΑΠΌ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

ΤΕΧΝΗ Tα αρχαιολογικά ευρήματα που σώζονται από την περίοδο 610-867 είναι ελάχιστα και αναμφισβήτητη αιτία γι' αυτό αποτελεί η δύσκολη και μεταβατική, κοινωνική και οικονομική, κατάσταση του βυζαντινού κράτους την εποχή αυτή. Οι οικονομικές δυσχέρειες και παράλληλα η μεταστροφή των Βυζαντινών από τη λατρεία των λειψάνων στη λατρεία των εικόνων, καθώς και αλλαγές στη Θεία Λειτουργία κατέστησαν αναγκαίες και ορισμένες αλλαγές στον αρχιτεκτονικό τύπο των εκκλησιών. Έτσι, τα μεγάλα και επιβλητικά κτίρια της Παλαιοχριστιανικής περιόδου αλλά και οι ποικίλοι αρχιτεκτονικοί τύποι της ιουστινιάνειας εποχής δεν κτίζονταν πλέον. Ο τύπος που προτιμάται σε μεγάλη έκταση είναι ο συνδυασμός βασιλικής και τρουλαίου κτίσματος. Δημιουργήθηκε την περίοδο του Ιουστινιανού Α΄ και εξελίχθηκε σταδιακά για να καταλήξει προς το τέλος του 8ου αιώνα στη διαμόρφωση του καθαρά βυζαντινού αρχιτεκτονικού τύπου -που επικράτησε από το 10ο αιώνα- του σταυροειδή εγγεγραμμένου ναού με τρούλο. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι στην περίοδο 610-867 σημειώθηκε ύφεση στην ανέγερη νέων κτισμάτων, αλλά και πτώση στην ποιότητα κατασκευής τους. Μια μικρή αναζωπύρωση της οικοδομικής δραστηριότητας, λόγω ευνοϊκότερων συνθηκών στην αυτοκρατορία, παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Θεόφιλου (829-842). Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που παρουσιάζει η αρχιτεκτονική των ναών της περιόδου είναι η χρονολόγησή τους. Συχνά συνυπάρχουν ή προτιμώνται διάφορες τεχνικές λύσεις, παλαιότερες ή πρωτοποριακές, ανάλογα με τις δυνατότητες και την παράδοση της κάθε περιοχής. Tα στοιχεία που η σημερινή έρευνα διαθέτει είναι λίγα και αρκετά αβέβαια για να διαγράψει κανείς με ακρίβεια την εξελικτική πορεία των αρχιτεκτονικών τύπων και να τοποθετήσει τα υπάρχοντα μνημεία χρονικά μέσα σε αυτήν.

ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΥΛΑΙΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ

ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΩΝ, ΣΠΑΡΤΗ ΕΒΔΟΜΟΣ ΑΙΩΝΑΣ (ΚΑΤΟΨΗ)

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ(ΘΕΣ/ΝΙΚΗ)

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ-ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΨΗΦΙΔΩΤΟ

ΙΤΑΛΙΑ SANTA MARIA ANTIQUA (ΡΩΜΗ)

ΑΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ (ΠΟΛΗ)

ΚΟΙΜΗΣΗ ΘΕΟΤΟΚΟΥ(ΝΙΚΑΙΑ) ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΡΟΥΛΟ

1025-1081 (ΤΕΧΝΗ) Στη σύντομη χρονική περίοδο από τα 1025-1081, μια εποχή κρίσης για το βυζαντινό κράτος, διαδραματίστηκαν σημαντικές αλλαγές και επιτεύχθηκαν νέες κατακτήσεις σε όλους τους τομείς της τέχνης. ΄Eνας νέος αρχιτεκτονικός τύπος, ο οκταγωνικός, έκανε την εμφάνισή του και υιοθετήθηκε σε κτήρια μεγάλων διαστάσεων, κυρίως καθολικά μοναστικών συγκροτημάτων. Tα σημαντικότερα παραδείγματα του, τα τρία μεγάλα μοναστήρια του ελλαδικού χώρου, ο Όσιος Λουκάς στη Φωκίδα, η Νέα Μονή Χίου και το Δαφνί, διακοσμούνται με ψηφιδωτά υψηλής ποιότητας, τα οποία, καθώς συνδέονται με χορηγίες σημαντικών προσώπων, αποτελούν πολύτιμα τεκμήρια για το επίπεδο της τέχνης της Πρωτεύουσας. Aνάλογη είναι και η σημασία του ψηφιδωτού συνόλου στο μητροπολιτικό ναό του Kιέβου, την Αγία Σοφία, έργο που αποδίδεται σε βυζαντινό ψηφιδογραφικό εργαστήριο. Δεν θα ήταν έτσι υπερβολή, αν υποστηρίζαμε πως η περίοδος αυτή είναι η εποχή των σημαντικών ψηφιδωτών συνόλων, που είναι απόρροια μιας τέχνης που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στο Βυζάντιο και μεταδόθηκε και στον υπόλοιπο μεσαιωνικό κόσμο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της εξάπλωσης αποτελούν τα ψηφιδωτά σύνολα που δημιουργήθηκαν τον επόμενο αιώνα στο νορμανδικό βασίλειο της Σικελίας. Παράλληλα, τα εργαστήρια μικροτεχνίας της πρωτεύουσας και κυρίως αυτά του παλατιού δημιούργησαν πολύτιμα αντικείμενα κοσμικής και εκκλησιαστικής χρήσης. Τα αντικείμενα αυτά, πραγματικά έργα τέχνης, εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα στη Δύση, όπου έφτασαν είτε ως διπλωματικά δώρα είτε ως λάφυρα μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204.

ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΑ ΧΑΛΚΕΩΝ (ΠΟΛΗ)

ΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία της ελλαδικής σχολής βρίσκονται συγκεντρωμένα στη πόλη των Αθηνών. Πρόκειται για ναούς μικρών διαστάσεων, που ανήκουν συνήθως στον τύπο του απλού τετρακιόνιου, παραλλαγή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού. Εξωτερικά είναι κτισμένοι κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας, δηλαδή κάθε πέτρινος δόμος περιβάλλεται από πλίνθους. Παράλληλα, ενδιάμεσα στους δόμους παρεμβάλλονται και πλίνθοι που τοποθετούνται μέσα στο κονίαμα, σε διάφορα σχήματα και συνδυασμούς. Έτσι οι εξωτερικές επιφάνειες αποκτούν έντονα διακοσμητική όψη. Χαρακτηριστικό επίσης των ναών της Αθήνας είναι ο οκτάπλευρος τρούλος με μαρμάρινους κιονίσκους στις γωνίες του, που ονομάζεται "αθηναϊκός". Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο ναός των Ασωμάτων στο Θησείο, η Καπνικαρέα, η Αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, που χρονολογούνται στο β' μισό 11ου αιώνα. Το καθολικό της μονής Καισαριανής και οι δύο ναοί στη βόρεια κλιτύ της Ακροπόλεως, η Μεταμόρφωση και ο 'Aγιος Ιωάννης Θεολόγος, χρονολογούνται επίσης στα τέλη του αιώνα. Η μόνη εκκλησία που είναι σίγουρα χρονολογημένη είναι οι 'Aγιοι Θεόδωροι Κλαυθμώνος, που χρονολογούνται από εγχάρακτη κτητορική επιγραφή πάνω από τη θύρα εισόδου στα 1065. Εκτός από τους μικρούς αυτούς ναούς, στο κέντρο της Αθήνας σώζεται και ο ναός της Σώτειρας Λυκοδήμου, η σημερινή Ρώσικη Εκκλησία, που ανήκει στον τύπο του ηπειρωτικού οκταγωνικού και χρονολογείται από χαράγματα πριν το 1031. Στον ίδιο αρχιτεκτονικό τύπο κτίστηκε γύρω στο 1080 πάνω στα ερείπια του παλαιότερου παλαιοχριστιανικού κτηρίου η Μονή Δαφνίου, που βρίσκεται λίγο έξω από την Αθήνα στο δρόμο προς την Ελευσίνα. Πρότυπο αυτών των ναών, που εισάγει τον τύπο στον ελλαδικό χώρο, υπήρξε το καθολικό της μονής του Οσίου Λουκά που κτίστηκε πάνω από το σταυρικό μαρτύριο του οσίου πριν το 1011, για να συμπεριλάβει τον τάφο του.

ΟΣΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΣΤΗ ΦΩΚΙΔΑ ΨΗΦΙΔΩΤΟ

ΝΕΑ ΜΟΝΗ ΧΙΟΥ Ο ΙΩΑΝΝΗΣ(ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΑΠΌ ΤΗ ΣΤΑΥΡΩΣΗ 1042-1055)

ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ ΘΕΡΑΠΑΙΝΙΔΑ, ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΑΠΌ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ (KARABAS KILISE)

ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΑΚΡΑΓΑΝΤΙΝΟΣ (ΠΑΝΑΓΙΑ ΧΑΛΚΕΩΝ ,ΘΕΣ/ΝΙΚΗ)

ΧΑΛΚΙ ΝΑΞΟΥ (ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ)

ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΗΝΟΛΟΓΙΟ (ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ,ΣΙΝΑ)

ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΜΙΚΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ (12 ΑΙΩΝΑΣ)

ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ Ο ΣΟΛΩΜΩΝ (ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΚΟΥ –ΒΕΝΕΤΙΑ)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΣΠΙΤΙ

ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΝΑΟΙ ΜΕΓΙΣΤΗ ΛΑΥΡΑ

ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΝΑΟΙ ΜΟΝΟΧΩΡΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (ΓΕΦΥΡΙ ΑΡΤΑΣ)

ΠΡΕΣΠΕΣ ΑΓΙΟΣ ΑΧΙΛΛΕΙΟΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΩΝ Όλες οι εικόνες και τα κείμενα αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού. Η παρουσίαση ενδείκνυται για το τρίτο κεφάλαιο της ιστορίας της β Γυμνασίου,που αναφέρεται στην περίοδο της μεγάλης ακμής. Προτείνουμε, αφού τελειώσει η διδασκαλία του κεφαλαίου,να γίνει με τη χρήση βιντεοπροβολέα η παρουσίαση αυτή στους μαθητές, για να κάνουν ανακεφαλαίωση σε μια τόσο σημαντική περίοδο της ιστορίας ,με ευχάριστο τρόπο. Οι εικόνες που έχουμε χρησιμοποιήσει μπορούν να συνδυαστούν με την ιστορική αφήγηση και να «ζωντανέψουν» την ιστορική αυτή περίοδο. Το υλικό αυτό επιτρέπεται να τροποποιηθεί κατά την κρίση του διδάσκοντα. Η δ/νση από όπου πάρθηκαν τα στοιχεία είναι η εξής www.ime.gr Δημιουργός παρουσίασης:Φελώνης Νέμης, φιλόλογος στο πειραματικό γυμνάσιο Πάτρας (2006-2007)