Ηλεκτρονικά παιχνίδια και επιθετικότητα

 Με τον όρο ηλεκτρονικό παιχνίδι αναφερόμαστε σε οποιοδήποτε παιχνίδι παίζεται με τη χρήση κάποιας ηλεκτρονικής συσκευής. Αυτή η συσκευή μπορεί να είναι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, μια κονσόλα παιχνιδιών, ένα κινητό τηλέφωνο κτλ.  Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν σήμερα μια ευρέως διαδεδομένη κοινωνική πρακτική. Έχουν εισβάλλει καλώς ή κακώς στη ζωή μας και ιδιαίτερα στη ζωή των νέων αλλά περισσότερο των παιδιών. Τα παιδιά και οι έφηβοι επηρεάζονται από τη χρήση τους, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Γι’ αυτό και υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα αναφορικά με τον ρόλο των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

 Σήμερα το 90% περίπου των ηλεκτρονικών παιχνιδιών περιέχουν κάποιας μορφής βίαιο περιεχόμενο. Στα μισά τουλάχιστον απ’ αυτά, μέσα στους σκοπούς του παίκτη είναι να προκαλέσει φοβερή βλάβη ή ακόμη και το θάνατο του αντιπάλου. Το 53% των παιδιών σχολικής ηλικίας βαθμολογεί τα παιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο ως πιο δημοφιλή.  Εύλογα λοιπόν τίθεται το ερώτημα, κατά πόσο το συστηματικό παίξιμο ηλεκτρονικών παιχνιδιών οδηγεί στην αύξηση της επιθετικότητας στα παιδιά;

Τα παιδιά εμπλέκονται ενεργητικά σ’ αυτά. Τα παιχνίδια αυτά αμείβουν τη βίαιη συμπεριφορά. Τα παιδιά επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά αυτήν τη συμπεριφορά παίζοντας. Απ’ τις υπάρχουσες ψυχολογικές μελέτες για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, υπάρχουν ενδείξεις ότι το παίξιμό τους έχει ισχυρή επίδραση στην επιθετικότητα των παιδιών, γιατί:

 Είναι γνωστό από την ψυχολογία, ότι η ενεργός συμμετοχή, η ενίσχυση μέσω της αμοιβής και η επανάληψη διαμορφώνουν τρόπους συμπεριφοράς. Ανησυχητικά είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις έρευνες των επιστημών.  Ειδικότερα, μελέτες του 2001 (Dr Anderson & colleagues, 2001) έδειξαν, ότι τo συχνό παίξιμο με ηλεκτρονικά παιχνίδια συνδέεται με περισσότερο επιθετικές σκέψεις, επιθετικά συναισθήματα και επιθετικές συμπεριφορές. Συνδέεται, επίσης, με μείωση της ικανότητας να μπαίνει κανείς στη θέση του άλλου, που θεωρείται βασικός μηχανισμός κοινωνικής συμπεριφοράς και αναστολής επιθετικότητας.  Ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, του Σαν Φρανσίσκο, και του πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ στις ΗΠΑ χώρισαν τυχαία μια ομάδα 100 προπτυχιακών φοιτητών σε δύο ομάδες. (Επέλεξαν τους άνδρες επειδή οι άνδρες είναι πιθανότερο να παίξουν τα βίαια παιχνίδια από ότι οι γυναίκες.) Τα άτομα ήταν ηλικίας 18 έως 21, ανεξαρτήτως των εθνικών και κοινωνικοοικονομικών υποβάθρων.

 Η μια ομάδα έπαιξε ένα χαμηλού επιπέδου παιχνίδι βίας, και η άλλη ομάδα ένα υψηλού επιπέδου παιχνίδι βίας. Η αρτηριακή τους πίεση μετρήθηκε πριν και κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.  Τα άτομα που έπαιξαν το παιχνίδι με την υψηλού επιπέδου βία είχαν μεγαλύτερη πίεση αίματος, πιο αρνητικές διαθέσεις, και μη συνεργάσιμη συμπεριφορά. Ήταν περισσότερο αντικοινωνικοί, έναντι εκείνων που έπαιξαν το παιχνίδι με χαμηλό επίπεδο βίας. Αποτέλεσμα

 Άλλες δύο έρευνες που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση της Αμερικάνικης Ένωσης Ψυχολογίας, έδειξαν ότι τα παιδιά που παίζουν βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν βίαιες σκέψεις και συμπεριφορές.  Η πρώτη έρευνα διεξήχθη σε 227 φοιτητές. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά, οι φοιτητές που ήταν ήδη επιθετικοί, αύξησαν την επιθετικότητά τους αφότου έπαιξαν βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια.  Η δεύτερη έρευνα έγινε σε 210 φοιτητές και έδειξε ότι αυτά τα παιχνίδια είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς τους σε προκλήσεις που δέχτηκαν εσκεμμένα.

Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα Τελικά αυτά τα αποτελέσματα είναι παροδικά ή είναι μόνιμα; Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει συγκεκριμένη έρευνα για τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα των βίαιων παιχνιδιών, επειδή αυτά τα παιχνίδια είναι ένα νέο φαινόμενο. Σειρά επιστημονικών μελετών έδειξε ότι τα παιχνίδια αυτά έχουν τη βραχυπρόθεσμη ικανότητα να αφυπνίζουν επιθετικά ένστικτα και μετρίως βίαιη συμπεριφορά. Επιπλέον, νέοι που έχουν αναπτύξει εθισμό σε τέτοια παιχνίδια μπορεί να γίνουν πιο επιθετικοί από άλλους νέους της ηλικίας τους. Άγνωστο παραμένει, όμως, αν η συνήθεια αυτή ενισχύει τις πιθανότητες βίαιης παραβατικής συμπεριφοράς μακροπρόθεσμα. «Τα βίαια περιστατικά σημειώνονται ως αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων, όπως η κοινωνική απομόνωση του δράστη, προβληματικές καταστάσεις που βιώνει όπως κακοποίηση και άλλα. Τα βίαια παιχνίδια δεν είναι παρά ένας από τους παράγοντες αυτούς», λέει ο Κρίστοφερ Φέργκιουσον του Πανεπιστημίου A&M του Τέξας.

Πώς η βία έχει αυτήν την επίδραση; Οι επαναλαμβανόμενες πράξεις της βίας απευαισθητοποιούν τη φυσική αποστροφή προς την βία που το παιδί ειδάλλως θα είχε. Και εάν το παιχνίδι ανταμείβει τις βίαιες πράξεις, το παιδί αρχίζει να σκέφτεται ότι η βία είναι όχι μόνο αποδεκτή, αλλά και επιθυμητή. Όσο περισσότερο ένα παιδί εκτίθεται στη βία, τόσο περισσότερο γίνεται μέρος της ζωής του.

 Τα αποτελέσματα των ερευνών συνηγορούν στο γεγονός ότι όντως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια επηρεάζουν αρνητικά την επιθετικότητα των παιδιών. Εδώ πρέπει να κάνουμε τον εξής διαχωρισμό, φαίνεται ότι τα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια προκαλούν αύξηση της βίας. Αυτό δε σημαίνει ότι όλα τα ηλεκτρονικά παιχνίδια οδηγούν σε αυτά τα αποτελέσματα. Επίσης, δεν είναι σίγουρο ότι όταν ένα παιδί παίξει βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια και βγει έξω και θα αρχίσει να χτυπάει κάποιον. Το πρόβλημα εντοπίζεται στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα με τη ρίζωση συγκεκριμένων βίαιων συμπεριφορών και συνηθειών με αποτέλεσμα να επηρεάζουν εν γένει τη συνολική προσωπικότητα του παιδιού.  Τα συμπεράσματα των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί σε όλον τον κόσμο θα μπορούσαν να παρουσιαστούν συνοπτικά ως εξής: Συμπεράσματα

Τα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια απευαισθητοποιούν τα παιδιά απέναντι στην προβαλλόμενη βία, με αποτέλεσμα τη μη κατανόηση από μέρους των παιδιών της πραγματικής της διάστασης. Τα αγόρια φαίνεται να συμπεριφέρονται πιο βίαια μετά το παίξιμο ενός βίαιου ηλεκτρονικού παιχνιδιού από ότι τα κορίτσια. Επίσης, τα αγόρια που παρακολουθούν ένα βίαιο ηλεκτρονικό παιχνίδι τείνουν να εμφανίσουν λιγότερη επιθετικότητα από ότι αυτά που το παίζουν. Μακροπρόθεσμα, τα παιδιά που παίζουν βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια εμφανίζουν περισσότερη βίαιη συμπεριφορά συγκριτικά με αυτά που παίζουν ένα μη βίαιο.

Η καθημερινή έκθεση των παιδιών στα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια αυξάνει όχι μόνο την άμεση επιθετικότητά τους αλλά και την έμμεση. Οι μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις των βίαιων ηλεκτρονικών παιχνιδιών διαρκούν περισσότερο στα μικρότερα παιδιά. Εν γένει, η προβαλλόμενη βία (ηλεκτρονικά παιχνίδια, τηλεόραση), συνδέεται θετικά με την επιθετικότητα (σωματική, λεκτική). Η μείωση της έκθεσης των παιδιών σε τέτοιες εικόνες, οδηγεί και σε μείωση της επιθετικής τους συμπεριφοράς.

Μενδρινός Παναγιώτης Μιχάλοβιτς Νίκος Μπιλάλης Γιώργος Στρογγύλης Κομνηνός