Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η λέξη Δεν υφίσταται επιστημονικός ορισμός για τη λέξη, γιατί: Όχι η παύση στον προφορικό ή τα κενά στον γραπτό λόγο. Όχι η παραπομπή σε μία έννοια ή αντικείμενο. Όχι ο τόνος. Όχι ο ορισμός του Bloomfield ότι «λέξη είναι μια ελάχιστη ελεύθερη μορφή». Όχι ότι η λέξη αποτελεί μικρογραφία της φράσης. Όχι οι λέξεις όπως εμφανίζονται στα λήμματα ενός λεξικού.

Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η λέξη Γραμματικές λέξεις: είναι αφηρημένες οντότητες, οι οποίες αποτελούνται από ένα μόρφημα ή από ένα συνδυασμό δύο ή και περισσότερων μορφημάτων. Φωνολογικές λέξεις: αποτελούν τις πραγματώσεις των γραμματικών λέξεων στον προφορικό λόγο. Ορθογραφικές λέξεις: αποτελούν τις πραγματώσεις των γραμματικών λέξεων στον γραπτό λόγο. Λεξήματα: αποτελούν τις προερχόμενες από αφαίρεση λεξικολογικές μονάδες. Τυπογραφικές λέξεις: είναι οι λέξεις που τα όριά τους καθορίζονται με τα κενά, που χρησιμοποιούνται στον γραπτό λόγο

Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η κλίση Κλιτά μέρη: Άρθρα, ουσιαστικά, επίθετα, αριθμητικά, αντωνυμίες, ρήματα. Άρθρα: κλητική ενικού : ω, ε. Ουσιαστικά: αρσ. σε –ης, κλητ. καθηγητή/καθηγητά. αρσ. σε –ος, γεν. δάσκαλου/δασκάλου. θηλ. σε –η, γεν. κλίσης/κλίσεως. ουδ. σε –ο, γεν. βούτυρου/βουτύρου. Επίθετα: σε –ος, -η, -ο, γεν. έντιμου/εντίμου Σε –ος, -α, -ο, γεν. μέτριου/μετρίου Αριθμητικά: μία/μια, δύο/δυο, επτά/εφτά, οκτώ/οχτώ, εννέα/εννιά, ένδεκα/έντεκα

Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η κλίση Άκλιτα μέρη: επιρρήματα, προθέσεις, σύνδεσμοι, επιφωνήματα, μόρια. Επιρρήματα: σε –α και –ως (άμεσα/αμέσως, απλά/απλώς, ευχάριστα/ευχαρίστως) Προθέσεις: κοινές, λόγιες

Ενεστώτας ενεργητικής ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΟΝΙΣΜΟΣ Ενεστώτας ενεργητικής Ενεστώτας παθητικής Α΄ συζυγία -ω π.χ. λύνω -ομαι π.χ. λύνομαι παραλήγουσα λύνω προπαραλήγουσα λύνομαι Β΄ -ώ π.χ. αδικώ -ώ/-άω π.χ. αγαπώ/αγαπάω -ούμαι, -ιέμαι αδικούμαι, αγαπιέμαι λήγουσα αδικώ (παραλήγουσα αγαπάω) αδικούμαι

Συνηθισμένα μορφολογικά λάθη των μη ελληνόγλωσσων μαθητών (ΠΣ 2011) στο άρθρο: στη Ελλάδα, με ένα τροπο στο γραμματικό κλιτικό μόρφημα: δύο παράθυρες στη ρηματική όψη: ευχομαι να αποφασιζεις, πιγαίνουμε να πέζουμε ποδόσφερο στον χρόνο: θα φιαξουμε ομαδα και ... παίζουμε ποδοσφαιρο στο γραμματικό γένος: ο κράτος, η πρόβλημα στη φωνή: το προβλιμα που δειμιουργει (δημιουργείται)

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Το γραμματικό γένος Γραμματικό γένος και σημασία στη νέα ελληνική πρόσωπα και έμψυχα: συμπίπτουν συχνά ονόματα ζώων: συμπίπτουν λιγότερο συχνά ονόματα αφηρημένων εννοιών: θηλυκά ονόματα πλοίων: ουδέτερα ονόματα εταιρειών: θηλυκά μάρκες προϊόντων: παίρνουν το γένος του προϊόντος μάρκες μεγάλων αυτοκινήτων και μοτ/ών: θηλυκά μάρκες μικρών αυτοκινήτων: ουδέτερα ξένες λέξεις: ποικιλία

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Ο αριθμός Ο αριθμός στη νέα ελληνική Συνηθίζονται στον ενικό αριθμό: Ουσιαστικά που δηλώνουν έννοιες μη αριθμήσιμες, π.χ. το χάος, η κούραση. Ουσιαστικά που δηλώνουν έννοιες σχετικές με επιστήμες και τέχνες, π.χ. η Φιλολογία. Ουσιαστικά που δηλώνουν οντότητες, οι οποίες είναι μοναδικές, π.χ. η Αναγέννηση. Oυσιαστικά που δηλώνουν σύνολα προσώπων ή πραγμάτων, π.χ. η εργατιά. Ουσιαστικά που δηλώνουν γιορτές και τοπωνύμια, π.χ. η Ανάληψη, το Πύθιο.

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Ο αριθμός Ο αριθμός στη νέα ελληνική Συνηθίζονται στον πληθυντικό αριθμό: Ουσιαστικά που δηλώνουν γλώσσα, π.χ. ρωσικά. Ουσιαστικά που δηλώνουν διπλά αντικείμενα, π.χ. γυαλιά. Ουσιαστικά που δηλώνουν αμοιβή για εργασία, π.χ. ρέστα, Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν γιορτές, π.χ. Χριστούγεννα, Φώτα. Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν τοπωνύμια, π.χ. Κύθηρα, Παξοί. Πολλά κοινά ονόματα, λαϊκής συνήθως προέλευσης, όπως: εγκαίνια, κάλαντα κ.ά.

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Το πρόσωπο Το πρόσωπο στη νέα ελληνική β΄ ενικό (σπν. β΄ πληθ.)=αόριστο υποκείμενο, π.χ. δεν του μιλάς έτσι… γ΄ ενικό=ευγένεια και απόσταση, π.χ. τι θέλει ο κύριος; α΄ πληθυντικό=αλληλεγγύη (π.χ. τι κάνουμε;), επίπληξη (π.χ. δεν ντρεπόμαστε λίγο;), μετριοφροσύνη (π.χ. μπορούμε να σας συμβουλεύσουμε;). β΄ πληθυντικό=ευγένεια, σεβασμός, π.χ. Είστε πολύ καλός.

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Το ποιόν ενέργειας Το ποιόν ενέργειας στη νέα ελληνική Το μη συνοπτικό (ή εξακολουθητικό-επαναλαμβανόμενο) παρουσιάζει την ενέργεια του ρήματος ως συνεχιζόμενο ή επαναλαμβανόμενο γεγονός, π.χ. Κάθε μέρα πίνει ένα λίτρο νερό. β) Το συνοπτικό (ή συνοπτικό-στιγμιαίο) παρουσιάζει την ενέργεια του ρήματος ως γεγονός ολοκληρωμένο, με έμφαση στην πράξη και όχι στη χρονική διάρκεια, π.χ. Έψαξε όλο τον κόσμο, αλλά δεν τον βρήκε. γ) Το συντελεσμένο δηλώνει μια ενέργεια που έγινε πριν από τη χρονική στιγμή που εκφωνείται ο λόγος, αλλά το αποτέλεσμά της εξακολουθεί να ισχύει και στο παρόν, π.χ. Ο ήλιος έχει ανατείλει από ώρα.

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η συμφωνία Όταν υπάρχουν στην πρόταση δύο ή περισσότερα έμψυχα υποκείμενα, το κατηγορούμενο μπαίνει στον πληθυντικό αριθμό, στο γένος των υποκειμένων. Όταν όμως τα υποκείμενα είναι διαφορετικού γένους, τότε το κατηγορούμενο μπαίνει στον πληθυντικό, συνήθως στο επικρατέστερο γένος (το αρσενικό είναι επικρατέστερο του θηλυκού και το θηλυκό του ουδετέρου). Όταν υπάρχουν στην πρόταση δύο ή περισσότερα υποκείμενα που δηλώνουν πράγματα, το κατηγορούμενο μπαίνει σε ουδέτερο γένος ανεξάρτητα από το γένος των υποκειμένων.

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η συμφωνία Το ρήμα συμφωνεί κανονικά με το πρόσωπο και τον αριθμό των προσώπων που δηλώνονται από την ονοματική φράση του υποκειμένου. Υπάρχουν εξαιρέσεις: Όταν θέλουμε να απευθυνθούμε ευγενικά σε κάποιο πρόσωπο, χρησιμοποιούμε πληθυντικό (πληθυντικός ευγενείας), π.χ. Ακούσατε αυτά που σας είπε η κ. Μαργαρίτα; (αντί άκουσες …). Όταν θέλουμε να αναφερθούμε αόριστα σε κάτι, χρησιμοποιούμε το β΄ πρ. εν. ή γ΄ πληθ. αντί για την αόριστη αντωνυμία κανείς + γ΄ πρ. εν. ή πληθ., π.χ. Με τον Ζαφείρη περνάς πάντα πολύ καλά (αντί περνά κανείς …).

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Η συμφωνία Όταν θέλουμε να απευθυνθούμε με πολύ φιλικό ή και εχθρικό τρόπο σε κάποιον, χρησιμοποιούμε το γ΄ εν. πρ. αντί του β΄ εν. ή πληθ., π.χ. Τι προτιμάει ο φίλος; (αντί τι προτιμάτε;). Όταν δίνουμε οδηγίες με φιλικό τρόπο ή σε συνταγές μαγειρικής, χρησιμοποιούμε συχνά το α΄ πληθ. πρ. αντί του β΄ πληθ., π.χ. Βάζουμε ένα κιλό ζάχαρη και το ανακατεύουμε με λίγο νερό (αντί βάζετε … ανακατεύετε). Όταν θέλουμε να δείξουμε ότι συμμετέχουμε συναισθηματικά σε αυτά που εκφράζει το ρήμα, χρησιμοποιούμε το α΄ πληθ. αντί του β΄ εν. ή πληθ., π.χ. Πώς περάσαμε χθες; (αντί πώς πέρασες …;).

Συνηθισμένα μορφοσυντακτικά λάθη των μη ελληνόγλωσσων μαθητών (ΠΣ 2011) στη συμφωνία γένους: το σκολείο μου είναι πολή όμορφη στη συμφωνία αριθμού: μου αρεσουν η ταξη, μεσα υπαρχει καρεκλαις στη συμφωνία πτώσης: έχουμε έναν μεγάλο πίνακας στην έγκλιση: μπορείς κάνεις, Ελπίζω έρθεις στη συμφωνία προσώπου: οταν μεγαλοσης να μπορή (να μπορείς)

Συνηθισμένα συντακτικά λάθη των μη ελληνόγλωσσων μαθητών (ΠΣ 2011) στην πρόθεση: Θέλω στην τάξη μου να είναι καθαρή στο άρθρο: όλο βράδυ, κουβέρτες είναι βρόμικες στο σύνδεσμο: τα αστηκά κάνουν πολύ φασαρία και ότι κάνουν πολύ κήνηση στο δρόμο στην αντωνυμία/το κλιτικό: τα μηχανάκια έκαναν ένα χάλιο θόρυβο τους ανύπαρκτη συντακτική δομή: ελπίζω να είσαι να έρθεις, μας βοειθουν με ένα τροπο όχι παράλειψη ρήματος: Με λένε Άλεξ και 13 χρωνόν, μέσα στι ταξι μια μεγάλι ικόνα σειρά όρων: τα πλεοτεκτήματα το κεθέ μέσω που είχε, τα μηχανίματα ήταν σκουριασμένα που ταξιδευουν…