ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ Β΄ ΚΑΙ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Γιάννης Χατζηδάκης MSc, PhD

Το μικροσκόπιο των ΣΕΦΕ

Η θεωρητική αρχή της μικροσκοπίας

Οι διαθέσιμες χρωστικές Βάμμα Ιωδίου (Ι2/ΚΙ) ή Betadine: Βάφει σύνθετους υδατάνθρακες. Βάφει το άμυλο μπλε, και το γλυκογόνο κοκκινωπό Οξύ του καρμινίου: Βάφει κυρίως πρωτεΐνες δίνοντας στο κύτταρο ένα ρόζ χρώμα. Ανάλογα με το κύτταρο, μπορεί να βάψει τον πυρήνα πιο έντονα Πράσινο του μεθυλενίου: Έχει προτίμηση στις φωσφορικές ομάδες. Έτσι βάφει τον πυρήνα σκούρο πράσινο και το κυτταρόπλασμα ανοιχτό πράσινο Κυανούν του μεθυλενίου: Βάφει κατά προτίμηση οξέα και γι΄αυτό βάφει τον πυρήνα πιο έντονα (σκούρο μπλέ) από το κυτταρόπλασμα (ανοιχτό μπλε) Το οξύ του καρμινίου και το πράσινο του μεθυλενίου που είναι σε σκόνη, καλό είναι να χρησιμοποιούνται σε διαλύματα περίπου 0,1%

Ανίχνευση αμύλου σε πατάτα Κόβουμε την πατάτα Με το νυστέρι ή την καλυπτρίδα ξύνουμε την τομή της πατάτας ώστε το ξύσμα να περιέχει τόσο ιστό (λεπτό) όσο και εναιώρημα αμύλου Απλώνουμε το ξύσμα στην αντικειμ. πλάκα και παρατηρούμε στον 4άρη-10άρη-40άρη. Στο τμήμα του παρασκευάσματος που υπάρχει ιστός φαίνονται τα πολυγωνικά παρεγχυματικά κύτταρα με διακριτό κυτταρικό τοίχωμα. Μέσα τους φαίνονται οι κόκκοι αμύλου Στο τμήμα του παρασκευάσματος που δεν υπάρχουν κύτταρα φαίνονται αμυλόκοκκοι (έκκεντροι αμυλόκοκκοι). Στον 40άρη με προσεκτική εστίαση μπορείτε να παρατηρήσετε το κέντρο στρώσης γύρω από το οποίο εναποτίθενται στρώσεις αμύλου

Ανίχνευση αμύλου σε πατάτα 6. Ρίχνουμε μία σταγόνα βάματος ιωδίου (ΚΙ/Ι2) ή Betadine στην άκρη της καλυπτρίδας και αφήνουμε να διέλθει στο δείγμα μας. 7. Παρατηρούμε ότι οι αμυλόκκοκκοι έχουν βαφεί μπλε (αν και η ένταση του χρώματός τους εξαρτάται από την τοπική συγκέντρωση του Betadine) 7β. «Σκανάρουμε» όλο το δείγμα για να εντοπίσουμε διάφορες εντάσεις στη χρώση των αμυλόκοκκων

Ανίχνευση αμύλου σε πατάτα Τύποι αμυλοκόκκων Τύποι αμυλοκόκκων πατάτας

Παρατήρηση παρεγχυματικών κυττάρων τομάτας και «βελόνων» λυκοπενίου Κόβουμε ένα κομμάτι από την τομάτα Ανοιγοκλείνοντας την λαβίδα πάνω στο μεσοκάρπιο (κάτω από τον φλοιό) παίρνω ξύσμα Απλώνουμε το ξύσμα στην αντικειμενοφ. πλάκα αφού έχουμε βάλει 1-2 στγ. Η2Ο και παρατηρούμε στον 4άρη-10άρη-40άρη. Παρατηρούμε πολύ μεγάλα κύτταρα (παρεγχυματικά) με λεπτό κυτταρικό τοίχωμα και με μεγάλα χυμοτόπια. Επίσης μπορούμε να παρατηρήσουμε τους χρωμοπλάστες (μοιάζουν με … μουτζούρες) «Παίζοντας» με την εστίαση μπορούμε να παρατηρήσουμε τις «βελόνες» λυκοπενίου (Προσοχή μην τις μπερδεύουμε με τις αναδιπλώσεις των κυτταρικών περιβλημάτων που προκύπτουν από το χειρισμό του δείγματος)

Παρατήρηση στομάτων και καταφρακτικών κυττάρων σε φύλλο φτέρης Κόβουμε ένα φύλλο φτέρης και το τοποθετούμε κυρτό στον αντίχειρά μας με την κάτω επιφάνεια του φύλλου προς τα έξω. Βυθίζουμε ένα νύχι του άλλου μας χεριού στο φύλλο (όχι διαμπερώς!) και ξεφλουδίζουμε κατά μήκος ώστε να αποκαλυφθεί η κάτω επιδερμίδα του φύλου (είναι λευκή-ημιδιαφανής) Αποκόπτουμε ένα τμήμα της κάτω επιδερμίδας και το τοποθετούμε σε αντικειμενοφόρο πλάκα που έχουμε βάλει 1-2 στγ. Η2Ο και παρατηρούμε στο 4άρη-10άρη-40άρη Διακρίνουμε τα κάτω επιδερμικά κύτταρα που μοιάζουν με κομμάτια παζλ, τα καταφρακτικά κύτταρα που έχουν νεφροειδές σχήμα και είναι πλούσια σε χλωροπλάστες και τα οποία περιβάλλουν τα στόματα

Παρατήρηση στομάτων και καταφρακτικών κυττάρων σε φύλλο φτέρης Σχηματ. αναπαράσταση στόματος Κάθετη τομή φύλλου φτέρης

Παρατήρηση ανθρώπινων κυττάρων πλακώδους επιθηλίου από το εσωτερικό παρειών και χρώση τους με κυανούν του μεθυλενίου Παίρνουμε μια καθαρή αντικειμενοφόρο πλάκα και με την στενή έδρα της ξύνουμε το εσωτερικό από το μάγουλό μας, προσπαθώντας να πάρουμε αρκετό δείγμα, και αποφεύγοντας να πάρουμε σάλιο. Σκεπάζουμε με καλυπτρίδα το δείγμα και ξεκινούμε την παρατήρηση με τον 10άρη φακό. Τα επιθηλιακά κύτταρα έχουν ακανόνιστο, συχνά πολυγωνικό σχήμα και εύκολα συγχέονται με «σκουπιδάκια». Εντοπίζουμε μεμονωμένα κύτταρα και στενά συνδεδεμένες ομάδες κυττάρων (επιθήλιο). Προχωρούμε στην παρατήρηση με τον 40άρη φακό. Ρίχνουμε μια σταγόνα κυανούν του μεθυλενίου και αφήσνουμε να διέλθει από το δείγμα μας. Παρατηρούμε πάλι τα κύτταρα στον 10άρη και στον 40άρη. Η χρωστική βάφει το κυτταρόπλασμα ανοιχτό μπλε ενώ τον πυρήνα σκούρο μπλε

Παρατήρηση ανθρώπινων κυττάρων πλακώδους επιθηλίου από το εσωτερικό παρειών και χρώση τους με κυανούν του μεθυλενίου Χωρίς χρώση Με χρώση

Παρατήρηση φάσεων κυτταρικής διαίρεσης σε ακρορίζιο κρεμμυδιού (έτοιμο παρασκ.) x 100 x 1000

Παρατήρηση κυττάρων αίματος όπου διακρίνονται τα ερυθρά και τα λευκά αιμοσφαίρια (έτοιμο παρασκ.) Λεμφοκύτταρο

Παρατήρηση ωοθηλακίου αρουραίου (έτοιμο παρασκ.)