Διατροφή των Αρχαίων Ελλήνων

Πού και πώς οργάνωναν τα γεύματά τους οι αρχαίοι Έλληνες ; Οι αρχαίοι Έλληνες καλλιεργούσαν αγρούς και ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. Καλλιεργούσαν δημητριακά,ελιές και αμπέλια. Ακόμα, κυνηγούσαν και ψάρευαν. Οι δούλοι αναλάμβαναν την προετοιμασία των γευμάτων. Οι γυναίκες φρόντιζαν να υπάρχει σωστός συνδυασμός γεύσεων.

Ξυπνούσαν με την ανατολή του ήλιου και ξεκινούσαν τις καθημερινές τους ασχολίες. Πριν ξεκινήσουν έτρωγαν το πρώτο τους γεύμα που ονομαζόταν "ακράτισμα". Ήταν ψωμί σε ανέρωτο κρασί. Το ψωμί αυτό το έφτιαχναν από κριθάρι οι φτωχοί και από σιτάρι οι πλούσιοι. Άλλες συνηθισμένες πρωινές τροφές ήταν τα ξερά σύκα, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και άλλοι ξηροί καρποί. Το συνηθισμένο τους πρωινό ρόφημα ήταν ο "κυκεών", που ήταν μείγμα κρασιού, τριμμένου τυριού και κριθάλευρου.

Άλλο αγαπημένο τους ρόφημα ήταν ένα είδος υδρόμελου που το παρασκεύαζαν με χλιαρό νερό και μέλι. Πριν το μεσημέρι έτρωγαν ένα απλό και γρήγορο γεύμα το "άριστον". Απαρτίζονταν από ψάρι, όσπρια ή έναν εύκολο και απλό συνδυασμό τροφών όπως ψωμί, τυρί, ελιές, αυγά, ξηρούς καρπούς και φρούτα. Τα αυγά τα έτρωγαν μελάτα ή σφικτά. Πριν απο το βραδινό έτρωγαν κάτι στα γρήγορα. Αυτό ονομαζόταν "εσπέρισμα".

Βασικό γεύμα τους ήταν το βραδινό, "δείπνον" και το είχαν συνδυάσει με το συμπόσιο και την φιλική συντροφιά. Στην αρχή του γεύματος σέρβιραν ψάρια και πουλερικά. Τα χορταρικά τα σέρβιραν με μια σάλτσα από λάδι, ξύδι και μέλι. Το κρασί το έπιναν μετά το φαγητό Ήταν αραιωμένο με νερό για να έχουν καθαρό μυαλό στην διάρκεια των συζητήσεων Έτρωγαν σχετικά λίγο κρέας και πολλά σκόρδα και τυρί. Το κρέας ήταν ακριβό γι' αυτό σπάνια το έτρωγαν και αυτό ήταν κυρίως από κρέας πουλερικών, γουρουνόπουλα και κυνήγι.

Στην διάρκεια του δείπνου ο οικοδεσπότης βρισκόταν συνήθως ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, ενώ η γυναίκα του καθόταν σε σκαμνί. Τα παιδιά εμφανίζονταν στα επιδόρπια και στέκονταν όρθια ή κάθονταν, ανάλογα με την ηλικία τους και τις συνήθειες της οικογένειας. Όταν είχαν τραπέζι με καλεσμένους, τα μέλη της οικογένειας δεν παρουσιάζονταν.

Το δείπνο τελείωνε με το επιδόρπιο που ήταν γνωστό και σαν "τράγημα" Το δείπνο τελείωνε με το επιδόρπιο που ήταν γνωστό και σαν "τράγημα". Αποτελούνταν από φρέσκα ή ξερά φρούτα, γλυκά, μέλι και καρύδια και αλμυρές πίτες που τις έφτιαχναν με μέλι, τυρί και λάδι. Η πιο ονομαστή πίτα ήταν ο "μυτλωτός" που ήταν πίτα με τυρί ανακατεμένο με μέλι και σκόρδο.

Συμπόσια της Αρχαίας Ελλάδας

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν πιρούνια γι' αυτό έκοβαν το κρέας σε μικρά κομμάτια και το έπιαναν με το χέρι. Ωστόσο χρησιμοποιούσαν οβελούς (σούβλες) και κρέας με δύο ή τρία στελέχη. Χρησιμοποιούσαν κουτάλια, αλλά μερικές φορές και την κόρα του ψωμιού για κουτάλι.

Υπήρχαν αρκετές διαφορές στις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων από πόλη σε πόλη. Ενώ οι Αθηναίοι έτρωγαν στα σπίτια τους ή κάνοντας συμπόσια οι Σπαρτιάτες έτρωγαν όλοι μαζί σε κοινά συσσίτια. Επίσης οι Σπαρτιάτες έτρωγαν τον "μέλανα ζωμό" και ήταν λιτοδίαιτοι.

Συμπόσια του 5ου αιώνα π.Χ. Στην εποχή του Περικλή (5ος αιώνας π.Χ.), τα φαγητά που έτρωγαν οι καλεσμένοι σε ένα σημαντικό δείπνο ήταν λαγός μαγειρεμένος με μέντα και θυμάρι, ψητές τσίχλες ή σπίνους διατηρημένους σε ευωδιαστό λάδι, αρνάκι ή γουρουνόπουλο σούβλας ποτισμένο με «θυλήματα», δηλαδή χοντροαλεσμένο αλεύρι ραντισμένο με κρασί και λάδι, με το οποίο έσβηναν το κρέας καθώς ψηνόταν, γλυκίσματα από ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι πασπαλισμένα με μελωμένο κρασί και σουσάμι, αλμυρά τσουρέκια, ψητά ορτύκια, τυρί της Αχαΐας, σύκα και μέλι της Αττικής, κρασί από τη Χίο και τη Λέσβο, σταφύλια από τη Μένδη της Παλλήνης, χέλια και ψάρια από τη λίμνη Κωπαΐδα, θαλασσινά από την Εύβοια, κριθαρένιο ψωμί από την Πύλο, βραστούς βολβούς, που ευνοούν τη σεξουαλική διάθεση, ραπανάκια για να περνά η μέθη και, βέβαια, τις πίτες της Αθήνας, καύχημα της πόλης, παραγεμισμένες με τυρί, μέλι και διάφορα καρυκεύματα

Τα κύρια φαγητά τους Οι αρχαίοι έτρωγαν συχνά κρέας, ιδιαίτερα χοιρινό αλλά και μοσχαρίσιο, μαγειρεμένο με αρκετούς τρόπους και σπανιότερα κατσίκι και αρνί. Αγαπημένο πιάτο ήταν το κυνήγι (τσίχλες, ορτύκια και ελάφια). Το μυστικό για μαλακό κρέας ήταν το μαρινάρισμα πριν από το ψήσιμο με χορταρικά. Οι Αθηναίοι είχαν μεγάλη αδυναμία στα θαλασσινά και στα όστρακα. Τα μπαρμπούνια και οι τσιπούρες στόλιζαν συχνά τα τραπέζια των πλουσίων, ενώ οι σαρδέλες του Φαλήρου ήταν το συνηθισμένο πιάτο των φτωχότερων. Η τιμή της σαρδέλας, μάλιστα, λειτουργούσε ως βαρόμετρο για την αγορά τροφίμων της Αθήνας. Μεγάλη ζήτηση είχαν και τα παστά ψάρια από τον Ελλήσποντο και τον Εύξεινο Πόντο, και φυσικά τα φημισμένα χέλια της Κωπαΐδας, που ήταν πανάκριβος μεζές, αφού το καθένα απ’ αυτά στοίχιζε όσο ένα γουρουνόπουλο.

Τα εδέσματα και οι σαλάτες Οι σαλάτες τους ήταν πάντοτε ωμές για να μη χάνουν τη θρεπτική τους αξία και πάντα από υλικά με θεραπευτικές ιδιότητες. Οι αρχαίοι συνήθιζαν να παίρνουν λάδι για τις σαλάτες τους από άγουρες ελιές. Φημισμένα ήταν τα λάδια της Σάμου και της Ικαρίας. Τους άρεσαν επίσης τα αλλαντικά και τα όσπρια. Έτρωγαν φασόλια, φακές, ψημένα ρεβίθια, μπιζέλια και κουκιά σε πουρέ (έτνος). Τα σκόρδα και τα κρεμμύδια ήταν κυρίαρχα στο καθημερινό τους μενού. Εκλεκτό έδεσμα για τους αρχαίους ήταν τα σαλιγκάρια, τα οποία οι Κρητικοί έτρωγαν από την εποχή του Μίνωα. Τα λαχανικά, τέλος, είχαν μεγάλη ζήτηση. Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του επαινεί, διά στόματος Σωκράτη, τη φυτοφαγική και τη φυσική δίαιτα. Πολλά σπίτια φρόντιζαν να έχουν μικρούς κήπους όπου καλλιεργούσαν και όσπρια, βολβούς, μαρούλια, αρακά, αγκινάρες, βλίτα, σέλινο, άνηθο και δυόσμο. Άλλα χορταρικά, όπως τα μανιτάρια, το μάραθο, τα σπαράγγια, ακόμα και τις τρυφερές τσουκνίδες, τα αναζητούσαν στις ακροποταμιές και στα χωράφια. Από τα πιο αγαπημένα προϊόντα των αρχαίων ήταν τα αγγούρια και τα σύκα.

Σκεύη και «δειπνολόγοι» Οι αρχαίοι Έλληνες σπάνια χρησιμοποιούσαν στα τραπέζια τους μαχαίρια και πιρούνια. Όταν οι τροφές ήταν υδαρείς, χρησιμοποιούσαν κουτάλια που τα ονόμαζαν “μόστρα” ή «γλώσσα». Χρήση κουταλιού μπορούσε να έχει κι ένα κομμάτι από κόρα ψωμιού, που το έλεγαν «μυστίλλη». Οι αρχαίοι έπαιρναν τα φαγητά με τα δάχτυλα, τα οποία αργότερα καθάριζαν με μια ειδική ζύμη ή ψίχα ψωμιού. Το νερό, το κρασί, όπως και τον κυκεώνα τα έπιναν σε κύλικες (κύπελλα), που συνήθως ήταν πήλινα. Συχνά χρησιμοποιούσαν ξύλινα ή και μεταλλικά κύπελλα, ενώ στα πλούσια συμπόσια μπορούσε κάποιος να δει ασημένια ή και χρυσά κύπελλα. Τα πιάτα φαγητού τα ονόμαζαν πινάκια και τα μικρότερα πιάτα «βατάνια».

Ερευνητική εργασία Β΄Λυκείου Μαθητές: Γερασιμόπουλος Κων/νος Γκουγκούσης Νικόλαος Καμπέρη Γεωργία Μέρμηγκας Ιωάννης Στίγκα Φλώρα Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Κυπραίου Ελισσάβετ