Βασικές πεποιθήσεις

Όλοι έχουμε βασικές πεποιθήσεις που αναπτύσσονται ήδη από την παιδική ηλικία. Πολλές είναι θετικές, κάποιες αρνητικές μερικές εκ των οποίων σχετίζονται άμεσα με την εκδήλωση της παθολογίας. Οι αρνητικές πεποιθήσεις είναι συνήθως γενικές, γενικευμένες και απόλυτες. Όταν ενεργοποιείται ένα βασικό σχήμα το άτομο μπορεί να επεξεργαστεί πληροφορίες που το επιβεβαιώνουν, άλλα δεν μπορεί να δεχθεί ή αλλοιώνει τις πληροφορίες που είναι αντίθετες. Η δυσκολία στην αναγνώριση και τροποποίηση κεντρικών πεποιθήσεων ποικίλλει από ασθενή σε ασθενή.

Βήματα του ειδικού κατά τη φάση αυτή: Υποθέτει από τι «είδος» βασικής πεποίθησης πηγάζουν οι αυτόματες σκέψεις. Προσδιορίζει τη βασική πεποίθηση (χωρίς να το γνωστοποιεί) χρησιμοποιώντας τους γνωστούς τρόπους. Παρουσιάζει τη γνώμη του στον πελάτη ως υπόθεση και αναζητώντας μαζί του υλικό που την επιβεβαιώνει ή όχι. Εκπαιδεύει τον πελάτη για τις βασικές σκέψεις και τη σημασία τους, ενώ τον καθοδηγεί να παρατηρήσει τη λειτουργία των δικών του στο παρόν. Ξεκινά τη διαδικασία αξιολόγησης και τροποποίησης των βασικών πεποιθήσεων μαζί με τον πελάτη. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ:

Κατηγοριοποίηση βασικών πεποιθήσεων. Αναγνώριση Οι βασικές πεποιθήσεις μπορεί να κατηγοριοποιηθούν στην κατεύθυνση της αδυναμίας (π.χ., είμαι… αδύναμος, ευάλωτος, δεν μπορώ να ελέγξω τίποτα, χωρίς ισχύ ή είμαι… μια αποτυχία, κατώτερος, αποτυχημένος, ανεπαρκής, ή δεν με υπολογίζουν καθόλου κλπ). κατεύθυνση της μη αποδοχής – μη αγάπης (π.χ., δεν με αγαπά κανένας, είμαι ανεπιθύμητος, δεν αρέσω σε κανένα, είμαι κακός άνθρωπος, δεν αξίζω τίποτα, δεν είμαι αρκετά καλός (ώστε να με αγαπούν), με έχουν απορρίψει όλοι, είμαι καταδικασμένος να είμαι μόνος κλπ) και στις δύο Για την αναγνώριση χρήση ίδιων τεχνικών όπως στις ενδιάμεσες πεποιθήσεις: κάθετο τόξο, αναγνώριση κοινών θεμάτων στις αυτόματες σκέψεις, άμεση διαπίστωση, ή βασικές πεποιθήσεις ως αυτόματες σκέψεις.

Εκπαίδευση πελάτη για τις βασικές πεποιθήσεις Είναι σημαντικό για τον πελάτη να κατανοήσει τα παρακάτω: Η βασική πεποίθηση είναι μια ιδέα και όχι απαραίτητα μια αλήθεια. Μπορεί να την πιστεύει πολύ ή να ‘νιώθει’ ότι είναι μια αλήθεια, χωρίς αυτό να ισχύει καθόλου. Ως ιδέα μπορεί να ελεγχθεί (εξεταστεί). Μπορεί να έχει τις ρίζες της σε μικρή ηλικία, αλλά να ήταν αναληθής ακόμα και τότε. Συνεχίζει να στηρίζετε στα συνακόλουθα γνωσιακά σχήματα που ελέγχουν τις πληροφορίες, την ενσωμάτωσή τους ή την απόρριψη. Μπορεί να αλλάξει προς μια πιο λειτουργική ή ρεαλιστική κατεύθυνση μέσα από τεχνικές με τη συνεργασία με τον ειδικό.

Τροποποίηση παλαιών πεποιθήσεων και ενίσχυση νέων Αλλαγές (παραδειγματικά): «Είμαι κακός» «Είμαι αξιόλογο άτομο με καλές και κακές πλευρές» «Είμαι αδύναμος» «Μπορώ να ασκήσω έλεγχο σε αρκετά πράγματα, αν και όχι σε όλα» Τεχνικές: Ήδη αναπτυγμένες: Σωκρατική μέθοδος, υπέρ και κατά, δρώντας «ως εάν..», συμπεριφορικά πειράματα κλπ Επιπρόσθετες: Δελτία βασικών πεποιθήσεων Έντονες (ακραίες) αντιθέσεις Ανάπτυξη μεταφορών ‘Ιστορικά’ τεστ Αναδόμηση παλαιών (πρώιμων) αναμνήσεων Κάρτες με στρατηγικές αντιμετώπισης

Τεχνικές

Έντονες αντιθέσεις: ο πελάτης καλείται να συγκρίνει εαυτό με πραγματικό ή φανταστικό πρόσωπο που κατέχει σε εξαιρετικό βαθμό την ποιότητα που αναφέρεται στη βασική πεποίθηση του πελάτη (π.χ., ένα πρόσωπο εντελώς αναξιόπιστο). Ανάπτυξη μεταφορών: χρήση παραμυθιών, μύθων, ιστοριών, διηγήσεων κλπ που ‘μάχεται’ βασική πεποίθηση. ‘Ιστορικός’ έλεγχος της βασικής πεποίθησης: αναζήτηση παλαιότερων στοιχείων που στήριζαν βασική πεποίθηση και άλλων ενάντιων. Ξεκινά αφού έχει αρχίσει ο έλεγχος στο παρόν και η τροποποίηση των βασικών πεποιθήσεων. Αναδόμηση πρώιμων αναμνήσεων: ανάκληση παλαιών εμπειριών και αναδόμηση του νοήματός τους μέσω παιγνιδιού ρόλων, αναπαράσταση αρνητικών (ή και τραυματικών) εμπειριών.

Επιπρόσθετες Γνωσιακές και Συμπεριφοριστικές τεχνικές Τεχνικές χαλάρωσης Επίλυση προβλήματος Λήψη αποφάσεων με ‘χρήση’ υπέρ & κατά, επίλυση προβλήματος, βήμα-προς-βήμα προσέγγισης Προγραμματισμός δραστηριοτήτων Σταδιακή έκθεση και συστηματική αποευαισθητοποίηση Αποτροπή (και απόσπαση) προσοχής και σταμάτημα σκέψης Εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων ‘Πίτες’ ευθυνών (ποιος φταίει και πόσο) Θετικές ‘αυτο-δηλώσεις’

Ανεύρεση θετικού νοήματος Προβολή στο χρόνο Συμπεριφορικά πειράματα (εντός ή εκτός γραφείου) με προσεκτικό χειρισμό και σαφή στοιχεία (έλεγχος μιας δυσλειτουργικής πεποίθησης με δοκιμή στην πράξη). Παραδείγματα: Ερώτησε τη σύντροφο αν της αρέσεις, όταν φοβάσαι για το αντίθετο. Κάνε 2 συνεχόμενες ερωτήσεις στο γιατρό, αν φοβάσαι ότι δεν το δέχεται και θα σου μιλήσει άσχημα. Ασκήσου για 10 λεπτά συνεχόμενα για να ελέγξεις αν μπορείς να το κάνεις ή όχι. Μην βγεις έξω με τους φίλους σου για 7 συνεχόμενες ημέρες για να δεις αν θα σε «θυμούνται» ακόμα ή όχι. Ζήτησε βοήθεια από ένα συνάδελφό σου για να ελέγξεις εάν θα σε ‘αποπάρει’ ή όχι.

Παρακολούθηση δραστηριοτήτων Διαδικασία Στόχος αλλαγής. Συμφωνία επ’ αυτού. Baseline συμπεριφοράς Εβδομαδιαίοι στόχοι Ημερήσιοι στόχοι (βοήθεια από άλλους, ανατροφοδότηση από άλλους ή ειδικό) Μεταβολή στόχων εάν τα πράγματα πάνε καλύτερα ή χειρότερα (μετά από κατάλληλη αξιολόγηση) Πάντα παροχή (προγραμματισμένων) ενισχύσεων Όπου δυνατόν, να γίνεται με ‘ευχαρίστηση’ (όχι με πίεση)

Εκπαίδευση στην διεκδικητικότητα Κάρτες coping Αυτόματη σκέψη – Λειτουργική αντίδραση Δυσκολία – Στρατηγικές (π.χ., τι κάνω αν νιώσω έντονο θυμό) Οδηγίες δραστηριοποίησης (π.χ., τι κάνω όταν θέλω να ζητήσω βοήθεια από κάποιον) Εκπαίδευση στην διεκδικητικότητα Ανάμειξη συντρόφων και μελών οικογένειας στην παρέμβαση (‘σύμμαχοι’ και βοηθοί παρέμβασης)