ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι περισσότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν γύρω από το νερό. Ειδικότερα, στις ακτές της Μεσογείου εμφανίστηκαν οι σημαντικότεροι από αυτούς (Μίνωες,Αρχαίοι Έλληνες, Φοίνικες, Αιγύπτιοι, Άραβες, Ρωμαίοι). Σε αυτούς τους πολιτισμούςαπό την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το νερό κατέχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία. Δίνει ζωή,επιτρέπει την καλλιέργεια τροφής, τη μεταφορά αγαθών και το εμπόριο και μαζί με όλααυτά την ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων. Αποτυπώνεται στη μυθολογία, στη φιλοσοφία, στη θρησκεία, στα ήθη και έθιμα των λαών, άλλοτε εξυμνείται ως θεότητα και άλλοτεθεωρείται πηγή ζωής και ενέργειας, που χαρίζει δύναμη και καλή υγεία. Άλλες φορές το νερό προστατεύεται από θεότητες.

Νερό και Μυθολογία Τη σηµασία του ζωογόνου ρόλου των νερών τη βρίσκουµε στους µύθους πολλών λαών. Κάνοντας ένα ταξίδι µέσα στο χρόνο και φτάνοντας ως την προϊστορική εποχή, διαπιστώνουµε ότι οι προγονικοί λαοί της ανθρωπότητας είχαν πλήρη επίγνωση της ζωογόνου σηµασίας, αλλά και της φοβερής δύναµης των νερών. Για το λόγο αυτό τιµούσαν τα νερά ως θεότητες, τις οποίες παράλληλα, ζητούσαν να εξευµενίσουν. Στους µύθους όλων των λαών, το νερό αποτέλεσε στοιχείο έµπνευσης και δοξασίας.

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΝΕΡΟΥ Ο Ποσειδώνας ήταν στη μυθολογία ένας από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, κυρίαρχος και παντοδύναμος θεός της θάλασσας και όλων των νερών Ήταν θεός βίαιος και άγριος. Όταν οργιζόταν χτυπούσε την τρίαινά του στα νερά, ανατάραζε τα κύματα και εξαπόλυε θύελλες Νηρέας - Νηρηίδες Θεός της θάλασσας, αρχαιότερος από τον Ποσειδώνα. Ζούσε στα παραμυθένια παλάτια του, στο βυθό του Αιγαίου, με τις πενήντα κόρες του, τις Νηρηίδες, και ήταν ονομαστός για τη σοφία του και τη μαντική του δύναμη. Γυναίκα του ήταν η Δωρίδα. Μία από τις ονομαστές κόρες του ήταν η θεά Θέτιδα, η μητέρα του Αχιλλέα.

Άλλα τέρατα και θεότητες  Οι Σειρήνες ήταν θαλάσσιοι δαίμονες κόρες του ποτάμιου θεού Αχελώου και της ΜούσαςΜελπομένης. Κατοικούσαν σε ένα νησί απ’ όπου με το γοητευτικό τραγούδι τους παγίδευαν τους ανυποψίαστους ναυτικούς που πλησιάζοντας είτε ξεχνούσαν τον προορισμό τους είτε κατασπαράζονταν απ΄ αυτές. Λερναία Ύδρα: Τέρας με εννιά κεφάλια. Κατοικούσε στους βάλτους της λίμνης Λέρνης κοντά στο Άργος και σκότωνε ζώα και ανθρώπους. Εχθρός της ήταν ο Ηρακλής που τη σκότωσε με τη βοήθεια του Ιόλαου. Φόρκυς: Θεός της θαλασσοταραχής και της άγριας θάλασσας. Είχε μαγικές ικανότητες και λέγεται ότι ζούσε σε έναν κόλπο στην Ιθάκη. Ωκεανός Τιτάνας: Ο Ωκεανός ήταν ο ισχυρότερος Τιτάνας και γιος του Ουρανού και της Γαίας. Απόγονοί του ήταν όλες οι θεότητες των ποταμών, της θάλασσας και των πηγών όπως και οι Ωκεανίδες. Θαύμας: Θεότητα του νερού, γιος του Πόντου και της Γαίας. Αδέλφια του ήταν ο Νηρέας, ο Φόρκυς και η Κητώ. Από τον δεσμό του με την Ωκεανίδα Ηλέκτρα, ο Θαύμας έγινε πατέρας των Αρπυίων και της Ίριδας.

ΕΙΚΟΝΕΣ

ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ Στην Ισλανδική – Νορβηγική Μυθολογία ο Νγιορρ είναι ο θεός της θάλασσας, ενώ ο γιος του ο Φρέυρ είναι ο θεός της φύσης και της νεραϊδοχώρας Αλφχάιµ. Οι Εσκιµώοι µιλούν για τη Σέντνα, θεά της θάλασσας. Οι Ινδιάνοι Κούνια του Παναµά πιστεύουν ότι ο Ωκεανός σχηµατίστηκε, όταν ένας ηµίθεος, ο Ιµπέλελους, κατόρθωσε να κόψει µετά από πολλές προσπάθειες το δέντρο από αλάτι, που το στήριζαν τα ίδια τα σύννεφα.

Νερό και Θρησκεία Το νερό έχει ιδιαίτερη σημασία για τις περισσότερες θρησκείες του κόσμου, καθώς αποτελεί πηγή ζωής και δημιουργίας. Το πέρασμα μέσα από αυτό συμβολίζει την αναγέννηση και την κάθαρση της ψυχής. Για το Χριστιανισμό το νερό είναι σύμβολο εξαγνισμού και καθαρμού. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε το νερό για το Ισλάμ. Στο Ιερό Κοράνι, το νερό εμφανίζεται ως η πηγή της δημιουργίας και της ζωής στον κόσμο. Το υγρό στοιχείο προϋπήρχε της δημιουργίας της γης και των ανθρώπων. Σύμφωνα με την ισλαμική θρησκεία, ο Αλλάχ έχοντας το Θρόνο του πάνω σε νερό, δημιούργησε τη γη και τον ουρανό μέσα σε έξι μέρες. Ο προφήτης Μωάμεθ δίδασκε ότι το δικαίωμα πρόσβασης στο νερό ανήκει σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαιρέτως. Το πέρασμα μέσα από το νερό και η καθαριότητα αποτελεί ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο για την ισλαμική θρησκεία. 

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ Το νερό το συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη στον Κατακλυσμό του Νώε. Το συναντάμε επίσης στη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας αλλά και στην πορεία των Ισραηλιτών μέσα στην Έρημο. Όταν δίψασαν, ο Μωυσής χτύπησε ένα βράχο με το ραβδί του και εκείνος έβγαλε νερό. Στην Καινή Διαθήκη έχουμε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο να βαφτίζει τον Ιησού Χριστό στον Ιορδάνη ποταμό.  Μια φορά ο Χριστός και οι μαθητές του μπήκανε σε μια βάρκα, για να περάσουν τη λίμνη Τιβεριάδα. Για μια στιγμή κατέβηκαν με ορμή οι άνεμοι και σήκωσαν ξαφνική τρικυμία. Με μια κίνηση ο Ιησούς πρόσταξε τους ανέμους να καταλαγιάσουν και να κοπάσουν. Κι ευθύς μια απέραντη γαλήνη απλώθηκε στην Τιβεριάδα.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΖΩΗ  Όλοι οι χριστιανοί βαφτίζονται ή στην κολυμπήθρα ή στο ποτάμι ή στη θάλασσα. Στη Θεία Κοινωνία δε βάζουμε μόνο κρασί και άρτο βάζουμε και νερό. Το κρασί συμβολίζει το αίμα του Χριστού και το ψωμί το σώμα του. Αλλά το σώμα του ανθρώπου αποτελείται και από νερό. Όταν τρύπησαν το Χριστό πάνω στο σταυρό, από την πληγή έτρεξε αίμα και νερό. Γι’ αυτό ο ιερέας βάζει στο δισκοπότηρο και νερό. Τα Θεοφάνια, κοινώς γιορτή των Φώτων, είναι και κατά την αντίληψη του λαού «μεγάλη γιορτή, θεότρομη», διότι τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα παγανά.

ΕΙΚΟΝΕΣ

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Το νερό κατέχει σηµαντική θέση στη λαογραφία, αφού η παρουσία του ήταν εκείνη που καθόριζε αν θα υπήρχε συνέχεια στη ζωή των ανθρώπων. Η προσπάθεια του ανθρώπου να εξηγήσει το φυσικό περιβάλλον και η αδυναµία του να το πραγµατοποιήσει µε επιτυχία, δηµιούργησε στη ψυχή του παράλογα πιστεύω όσον αφορά στην παρουσία και επίδραση τυχαίων γεγονότων στη θετική ή αρνητική έκβαση των πράξεών του. 

ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ Υπάρχει µάλιστα η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αποτρέψει µια άσχηµη γι αυτόν εξέλιξη µε την πραγµατοποίηση παράλογων πράξεων. • Όταν µια γυναίκα πάει να γεννήσει , ρίχνουν νερό, για να κυλάει το µωρό σα νεράκι. • Όταν φεύγει κάποιος ταξίδι, ρίχνουν πίσω του νερό, για να κυλάει ο δρόµος του σα νερό. • Υπάρχει η δοξασία, ότι το νερό κοιµάται κάποιες ώρες. Αν βρεθεί κάποιος µπροστά σε κοιµισµένο νερό, δεν πρέπει να µιλήσει, γιατί µπορεί να πάθει µεγάλο κακό. Αν θέλει να πιει πρέπει να το ταράξει, να το ξυπνήσει 

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΖΩΗ Στο σπίτι µας χρειαζόµαστε νερό για να µαγειρέψουµε, να πλυθούµε και να καθαρίσουµε, για να πλύνουµε τα πιάτα και τα ρούχα, για το καζανάκι της τουαλέτας.  Σε αναπτυγµένες χώρες, σε ένα σπίτι που ξοδεύει την ηµέρα 140 let νερό, αυτόκατανέµεται περίπου ως εξής; Καζανάκι: 45let Μπάνιο: 42let Πλυντήριο: 20let Πλύσιµο πιάτων: 10 let Πλύσιµο χεριών: 10 let Κήπος: 5 let Μαγείρεµα: 3let Διάφορες χρήσεις: 10 let

TO NEΡΟ ΣΤΗΝ ΛΑΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Το νερό, πηγή και σύμβολο ζωής, έγινε από τα πανάρχαια χρόνια αντικείμενο λατρείας των λαών όλης της γης. Στην Ελλάδα συναντάμε Νύμφες και Νεράιδες λιμνών, πηγών και ποταμών. Ξωτικά και Στοιχειά πλημμύρισαν το λαϊκό μας πολιτισμό και συνόδευσαν ή συνοδεύουν ακόμα τη ζωή των ανθρώπων σε πολλές τους εκδηλώσεις. Οι βρύσες, τα πηγάδια, οι στάμνες, τα μάγγανα, οι νερόμυλοι, οι νεροτριβές, τα υδραγωγεία, τα γεφύρια από την άλλη αποκαλύπτουν την προσπάθεια του ανθρώπου να δαμάσει και να εκμεταλλευτεί αυτό το ζωτικό αγαθό, το νερό.  Πώς θα μπορούσε λοιπόν το νερό να μην κατέχει σημαντική θέση στη λαϊκή μας παράδοση, αφού η παρουσία του ήταν εκείνη που καθόριζε αν θα υπήρχε συνέχεια στη ζωή των ανθρώπων.

ΝΕΡΟ ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας υπάρχουν έθιμα , που κάνουν τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι θα τους εξασφαλίσουν υγεία και ευτυχία.  Οι Νύφες, σύμφωνα με άλλο έθιμο, την επόμενη μέρα του γάμου τους, πήγαιναν να φέρουν φρέσκο νερό για το νέο σπιτικό τους. Προτού φύγουν, έπρεπε να αφήσουν χρήματα ή ένα ψωμάκι και εύχονταν όπως τρέχει το νερό, να τρέχουν τα καλά μες στο σπιτικό τους. Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, προτού φύγει κάποιος ταξιδιώτης, συνήθιζαν να χύνουν νερό μπροστά του, πριν φύγει, για να είναι ελεύθερος ο δρόμος του, όπως ελεύθερο τρέχει το νερό. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς οι άνθρωποι συνήθιζαν να πηγαίνουν στις δημόσιες βρύσες τους, για να γεμίσουν τις στάμνες τους με το καινούργιο αγιοβασιλιάτικο νερό. Για να καλοπιάσουν τη νεράιδα ή το ξωτικό που θεωρούσαν ότι κατοικούσε στις πηγές, τους προσέφεραν σπόρους και γλυκίσματα, για να γλυκάνουν τα νερά τους.

Όταν μια γυναίκα πάει να γεννήσει, ρίχνουν νερό για να κυλήσει το μωρό σαν νεράκι. Όταν φεύγει κάποιος ταξίδι, ρίχνουν από πίσω του νερό για να κυλάει ο δρόμος του σαν νερό. Υπάρχει η δοξασία ότι το νερό κοιμάται κάποιες ώρες. Αν βρεθεί κάποιος μπροστά σε κοιμισμένο νερό, δεν πρέπει να μιλήσει, γιατί μπορεί να πάθει μεγάλο κακό. Αν θέλει να πιει, πρέπει να το ταράξει να το ξυπνήσει.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ Στοιχεία γλωσσικής παράδοσης, μέσα από τα οποία μπορεί κανείς να γνωρίσει την ιδιοσυγκρασία, την κουλτούρα, την καθημερινότητα του χτες και του σήμερα αποτελούν το πλήθος των λέξεων και φράσεων που καταγράψαμε με αφορμή το νερό.  Δε δίνει τα’ αγγέλου του νερό. Έχασε τα νερά του. Έκανε μια τρύπα στο νερό. Μπήκε το νερό στ΄αυλακι. Κουβαλάει το νερό με το κόσκινο. Ξέρει το μάθημα νεράκι.  Aν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά και ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε εκείνο το γεωργό που έχει πολλά σπαρμένα.  Σ’ ένα ποτήρι νερό χαίρονται.  Έκανε μια τρύπα στο νερό.  Εκεί που βρέχει φαίνεται, εκεί που χιονίζει ασπρίζει Ήλιον ήλιον και νερά, να παχύνουν τα μωρά.  Λόγια και νερό ας τα πάρει ο ποταμός. Το νερό κοιμάται και ο τόκος τρέχει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ http://www.watersave.gr/site/images/stories/PDFs/05ekp.pdf http://valtadoreioenvironmental.blogspot.gr/2010/05/blog-post_12.html http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/nero/page18.html http://www.watersave.gr/site/images/stories/PDFs/05ekp.pdf http://nerakinero.blogspot.gr/2012/11/blog-post_3625.htmlhttp://1ogymnasio.glykanera.edu.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=102&Itemid=102&lang=el

ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΙΚΑΡΟΣ ΑΥΔΗΣ ΜΙΜΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΠΑΤΗΝΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΑΜΠΟΥΡΔΑΝΗΣ