Σεξουαλικότητα Η σεξουαλική επιθυμία αποτελεί ένα ιδιαίτερα ισχυρό κίνητρο. Μία βασική διαφορά της από την πείνα και τη δίψα είναι ότι προκαλεί δράση που απευθύνεται σε ένα άλλο άτομο. Είναι δηλαδή ένα «κοινωνικό κίνητρο». Στην ανάπτυξη της σεξουαλικότητας φαίνεται ότι διαδραματίζουν ρόλο τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Δύο βασικά ερωτήματα που προσπαθούν να απαντήσουν οι ψυχολόγοι σε σχέση με τη σεξουαλικότητα είναι: Α. Πώς αποκτούμε σεξουαλική ταυτότητα; Β. Πώς ωριμάζει η σεξουαλικότητά μας;

Απόκτηση φύλου Η ανάπτυξη αρσενικών ή θηλυκών γεννητικών οργάνων εξαρτάται από: Α. χρωμοσώματα Β. ανδρογόνα Η παρουσία του «αρσενικού» χρωμοσώματος καθορίζει την έκκριση ανδρογόνων. Εάν τα ανδρογόνα αυτά δεν είναι παρόντα τότε θα αναπτυχθούν θηλυκά γεννητικά όργανα, ακόμη και σε άτομα με το αρσενικό χρωμόσωμα. Η παρουσία ή όχι ανδρογόνων φαίνεται να έχει επιδράσεις και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και ειδικά στον υποθάλαμο.

Επιδράσεις στην ταυτότητα φύλου Έχει βρεθεί ότι τόσο η στέρηση ανδρογόνων σε προδιαγεγραμμένα αρσενικά, όσο και η έγχυσή τους σε προδιαγεγραμμένα θηλυκά μπορεί να οδηγήσει σε υιοθέτηση συμπεριφορών τυπικών του αντίθετου φύλου. Τα ευρήματα αυτά φαίνεται να δείχνουν ότι οι προγεννητικοί ορμονικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ταυτότητα φύλου στα ζώα. Ωστόσο στους ανθρώπους φαίνεται ότι το μεταγεννητικό περιβάλλον διαδραματίζει τον καθοριστικό ρόλο της απόκτησης ταυτότητας φύλου.

Επιδράσεις στην ταυτότητα φύλου Τη δεκαετία 50-60, πολλές γυναίκες εκτέθηκαν (λόγω λήψης ενός φαρμάκου) σε ένα περιβάλλον παρόμοιο με εκείνο της τεστοστερόνης. Τα θηλυκά έμβρυα αυτών των γυναικών φαίνεται ότι είχαν φυσιολογική ανάπτυξη, και τυπικά «θηλυκές» συμπεριφορές. Ωστόσο εμφάνισαν (σε κάπως μεγαλύτερο ποσοστό) ομοφυλοφυλικές συμπεριφορές. Η μεγάλη πλειοψηφία τους ωστόσο, δεν διέφερε από τις υπόλοιπες γυναίκες σε καμία μέτρηση σεξουαλικής, κοινωνικής, ή μητρικής συμπεριφοράς. Συνεπώς φαίνεται ότι στους ανθρώπους ο καθοριστικός παράγοντας για την ταυτότητα φύλου είναι το περιβάλλον.

Επιδράσεις στην ταυτότητα φύλου Κάποιες περιπτώσεις φαίνεται να στηρίζουν περισσότερο το ρόλο του προγεννητικού περιβάλλοντος. 18 αγόρια έπασχαν από μία πάθηση που εμπόδιζε τη δημιουργία εξωτερικών αρσενικών οργάνων, παρά την επάρκεια έκκρισης ανδρογόνων. Μέχρι την εφηβεία τους ανατράφηκαν ως κορίτσια. Στην εφηβεία, ανέπτυξαν αρσενικά εξωτερικά γεννητικά όργανα, και υιοθέτησαν τυπικά ανδρικές συμπεριφορές. Αυτό το εύρημα ωστόσο ίσως οφείλεται και στο ότι το περιβάλλον των παιδιών δεν τους συμπεριφερόταν όπως στα κανονικά κορίτσια.

Ενήλικη σεξουαλικότητα Φαίνεται ότι στα περισσότερα ζώα η σεξουαλική διέγερση σχετίζεται με την έκκριση των γοναδοτρόπων ορμονών. Αυτές οι ορμόνες είναι υπεύθυνες για την ωορρηξία στις γυναίκες και την παραγωγή σπέρματος στους άντρες. Ο ευνουχισμός στα ζώα έχει αποδειχθεί ότι καταστέλλει την σεξουαλική διέγερση. Επίσης η σεξουαλική διέγερση στα ζώα φαίνεται να εξαρτάται από τα επίπεδα των ορμονών αυτών στο αίμα. Έτσι, τα περισσότερα θηλυκά ζώα έχουν εντονότερη σεξουαλική διέγερση κατά την ωορρηξία.

Ενήλικη σεξουαλικότητα Στους ανθρώπους η έκκριση γοναδοτρόπων δε φαίνεται να έχει την ίδια επίδραση. Ο χημικός ευνουχισμός ανδρών που πάσχουν από καρκίνο δεν αναστέλλει τη σεξουαλική διέγερση σε όλα τα άτομα. Η σεξουαλική διέγερση των γυναικών δεν σταματάει μετά την εμμηνόπαυση, αλλά φαίνεται ότι για μερικές γυναίκες αυξάνεται. Και τα επίπεδα των γοναδοτρόπων στο αίμα δε φαίνεται να έχουν ξεκάθαρη επίδραση στη σεξουαλική διέγερση των ανθρώπων. Η σεξουαλική διέγερση των γυναικών δε φαίνεται να εξαρτάται από τη φάση του έμμηνου κύκλου. Η σεξουαλική διέγερση των ανδρών ωστόσο φαίνεται να ενισχύεται από την αύξηση της τεστοστερόνης.

Ενήλικη σεξουαλικότητα Το πρώιμο περιβάλλον φαίνεται να επηρεάζει τη σεξουαλικότητα των ενηλίκων. Παρατηρήσεις των παιχνιδιών ανάμεσα σε μικρές μαϊμούδες έχουν δείξει ότι «εξασκούνται» σε στάσεις οι οποίες αναλαμβάνονται αργότερα κατά την εκτέλεση της σεξουαλικής πράξης. Επίσης ζώα τα οποία έχουν μεγαλώσει σε απτική απομόνωση δεν έχουν φυσιολογική σεξουαλική συμπεριφορά αργότερα. Αυτό δε φαίνεται να συμβαίνει μόνο διότι δεν έχουν αναπτύξει το απαραίτητο ρεπερτόριο κινήσεων, αλλά διότι λείπει το συναισθηματικό δέσιμο με άλλα άτομα. Και στην ανάπτυξη των βρεφών πιστεύουμε ότι η τρυφερότητα με τους γονείς αλλά και άλλα συνομήλικα άτομα είναι απαραίτητες βάσεις για ομαλές σεξουαλικές ενήλικες συμπεριφορές.

Ενήλικη σεξουαλικότητα Το πολιτισμικό περιβάλλον καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σεξουαλικότητα των ανθρώπων. Σε γενικές γραμμές το πολιτισμικό περιβάλλον περιορίζει τη σεξουαλικότητα. Ωστόσο υπάρχουν κοινωνίες με διαφορετική ανοχή στη σεξουαλική δραστηριότητα. Κάποιες φυλές της Αφρικής ενθαρρύνουν τα νεαρά παιδιά να εξασκούνται σε σεξουαλικά παιχνίδια διότι πιστεύουν ότι θα είναι σε καλύτερη θέση να αναπαραχθούν αργότερα. Σε κάποιες φυλές της νότιας Αμερικής, απαγορεύεται ρητά η προγαμιαία σεξουαλική συμπεριφορά. Μία φυλή της Ν. Γουινέας ενθαρρύνει την αμφιφυλοφυλία στα παιδιά.

Ενήλικη σεξουαλικότητα Ακόμη και μέσα στις ίδιες κοινωνίες, η ανοχή σε εκφράσεις της σεξουαλικότητας δεν είναι σταθερή στο χρόνο. Σεξουαλικές συμπεριφορές που παλαιότερα απαγορευόταν από το νόμο, σήμερα θεωρούνται φυσιολογικές. Η σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του 60 οδήγησε σε μία σημαντική αύξηση των σεξουαλικών συμπεριφορών των αμερικανών. Αντίθετα σήμερα φαίνεται ότι έχουμε επιστρέψει σε ένα πιο «συντηρητικό» μοντέλο σεξουαλικής συμπεριφοράς, το οποίο υπαγορεύεται από την έξαρση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Ενήλικη σεξουαλικότητα Ένας τελευταίος παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει τη σεξουαλικότητα είναι το φύλο. Σε γενικές γραμμές θεωρείται ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν τη σεξουαλική συμπεριφορά σαν τμήμα μιας βαθύτερης συναισθηματικής σχέσης. Έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες αντιδρούν εντονότερα στο ενδεχόμενο «συναισθηματικής απιστίας», ενώ οι άνδρες αντιδρούν εντονότερα στο ενδεχόμενο «σωματικής απιστίας». Επίσης φαίνεται ότι οι γυναίκες γενικά έχουν λιγότερες σεξουαλικές επαφές από ότι οι άνδρες. Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να ισχύει και σε ομοφυλόφυλα ζευγάρια.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Ο βαθμός στον οποίο ελκόμαστε σεξουαλικά από άτομα του ίδιου ή διαφορετικού φύλου, ονομάζεται σεξουαλικός προσανατολισμός. Kinsey ( ) ένα διηνεκές με δύο πόλους: ΕτεροφυλοφιλίαΟμοφυλοφιλία

Σεξουαλικός προσανατολισμός Σκεφτείτε το εξής ερώτημα: Τι προκαλεί την ομοφυλοφυλία; Είναι ένα «ορθό» επιστημονικό ερώτημα; Όχι διότι υποδεικνύει ότι η ετεροφυλοφυλία δεν χρειάζεται ερμηνεία. Η ερώτηση συνεπώς τίθεται ως εξής: Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν το σεξουαλικό προσανατολισμό;

Σεξουαλικός προσανατολισμός Συχνότητα διαφορετικών προσανατολισμών Laumann et al. (1994) 10,1% ανδρών 8.6% γυναικών Τα ποσοστά αυτά είναι πιθανόν μικρότερα από τα πραγματικά λόγω του «στίγματος» που ακόμη υπάρχει για την ομοφυλοφιλική συμπεριφορά.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Έλλειψη συμμόρφωσης προς το γένος (Bell, Weinberg, Hammersmith, 1981) Ο μοναδικός παράγοντας που φαίνεται να προβλέπει την εκδήλωση ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς είναι η έλλειψη συμμόρφωσης στο γένος: Παίζουν με παιχνίδια αντίθετου φύλου Έχουν περισσότερους φίλους του αντίθετου φύλου Δεν αισθάνονται «αρρενωποί» ή «θηλυκές»

Σεξουαλικός προσανατολισμός Μη απόλαυση δραστηριοτήτων γένους Απόλαυση δραστηριοτήτων τυπικών του άλλου γένους Μη χαρακτηριστική τυποποίηση φύλου Περισσότεροι παιδικοί φίλοι του αντίθετου φύλου ΆνδρεςΓυναίκες Ομοφ. Ετεροφ. 63%10%63%15% 48%11%81%61% 56%8%80%24% 42%13%60%40%

Σεξουαλικός προσανατολισμός Τα αρνητικά ευρήματα της έρευνας σε ότι αφορά άλλους παράγοντες που επηρεάζουν το σεξουαλικό προσανατολισμό είναι σημαντικά διότι καταρρίπτουν διαδεδομένες στάσεις για την ομοφυλοφυλία. Α. Ταύτιση με γονιό αντίθετου φύλου (Φρόυντ) Β. Πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες με άτομα του ίδιου φύλου τόσο για τους ομοφυλόφιλους όσο και για τους ετεροφυλόφιλους Γ. Καθορισμός του σεξουαλικού προσανατολισμού στην εφηβεία ακόμη και με απουσία σεξουαλικής δραστηριότητας.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Οι έρευνες δείχνουν ότι ο προσανατολισμός δεν είναι θέμα επιλογής. Σε αυτό συμφωνούν και ερευνητές που υποστηρίζουν την επίδραση γενετικών παραγόντων, και ερευνητές που υποστηρίζουν την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων. Το ερώτημα «φύσης/ανατροφής» στον σεξουαλικό προσανατολισμό έχει κακώς ταυτοποιηθεί με το ερώτημα της ελεύθερης επιλογής σεξουαλικού προσανατολισμού.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Μία υπόθεση για τη «μη συμμόρφωση» και τη μετέπειτα ομοφυλοφυλική σεξουαλική συμπεριφορά είναι ότι τα επίπεδα των ανδρογόνων στους ομοφυλόφιλους είναι χαμηλότερα από ότι στους ετεροφυλόφιλους. Η υπόθεση αυτή δεν επιβεβαιώνεται από τα ερευνητικά δεδομένα. 1.Δε φαίνεται να διαφέρουν οι ομοφυλόφιλοι και ετεροφυλόφιλοι άνδρες στα επίπεδα τεστοστερόνης. 2. Χορήγηση τεστοστερόνης σε ομοφυλόφιλους άνδρες δε φαίνεται να δημιουργεί αλλαγή στο σεξουαλικό προσανατολισμό τους, αν και οδηγεί σε μεγαλύτερη σεξουαλική κινητοποίηση.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Μία δεύτερη υπόθεση εξετάζει το ρόλο της έκθεσης σε ανδρογόνα προγεννητικά. Γυναίκες που είχαν εκτεθεί σε μεγάλα επίπεδα τεστοστερόνης προγεννητικά, γεννήθηκαν με «ασαφή» σεξουαλικά όργανα που διορθώθηκαν χειρουργικά. Σαν παιδιά βρέθηκε ότι είχαν περισσότερες «μη τυπικές» συμπεριφορές από την ομάδα ελέγχου. Ως έφηβες είχαν περισσότερες φαντασιώσεις με άτομα του ίδιου φύλου από την ομάδα ελέγχου. Τα δεδομένα αυτά θεωρήθηκε ότι δείχνουν πως οι προγεννητικοί παράγοντες «αρσενικοποίησαν» τον εγκέφαλο των κοριτσιών. Ωστόσο αργότερα βρέθηκε ότι λάμβαναν ισχυρές δόσεις κορτιζόνης. Η ουσία αυτή είναι πιθανό να τις έκανε ενεργητικότερες με περισσότερες «μη τυπικές» συμπεριφορές.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Μία τρίτη υπόθεση αφορά το ρόλο του υποθαλάμου ο οποίος κυρίως ρυθμίζει την έκκριση των ανδρογόνων προγεννητικά. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι ο υποθάλαμος ομοφυλόφιλων ανδρών που έπασχαν από AIDS, ήταν δομικά διαφορετικός από αυτόν ανδρών που πέθαναν από διάφορα αίτια (LeVay, 1993). Ωστόσο επειδή η ερευνητική διαδικασία ήταν post-mortem, δε γνωρίζουμε εάν η δομή του υποθαλάμου στους άνδρες που πέθαναν από AIDS ήταν διαφορετική από την αρχή, ή είχε αλλοιωθεί από παράγοντες που σχετίζονταν με τη νόσο.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Αν και δεν έχει βρεθεί σαφής σχέση μεταξύ προγεννητικών ορμονών και σεξουαλικού προσανατολισμού, φαίνεται ωστόσο ότι τα γονίδια εμπλέκονται στη διαμόρφωση των σεξουαλικών μας προτιμήσεων. Μελέτες με διδύμους έχουν δείξει ότι στις περιπτώσεις που ένας αδερφός ήταν ομοφυλόφιλος, ο άλλος αδερφός ήταν επίσης ομοφυλόφιλος σε ποσοστό 52% για τους μονοζυγώτες και σε ποσοστό 22% για τους διζυγώτες. Στις γυναίκες τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 48% για τους μονοζυγώτες και 17% για τους διζυγώτες. Επίσης το ποσοστό των θετών αδελφών αυτών των κοριτσιών που ήταν επίσης ομοφυλόφιλες ήταν μόλις 6%. Επίσης, σε οικογένειες ομοφυλόφιλων ανδρών, υπάρχουν περισσότεροι ομοφυλόφιλοι από την πλευρά της μητέρας, κάτι που υποδηλώνει εμπλοκή του χρωμοσώματος «Χ».

Σεξουαλικός προσανατολισμός Η θεωρία «του εξωτικού που γίνεται ερωτικό» είναι μία πρόσφατη απόπειρα να ερμηνευθεί ο σεξουαλικός προσανατολισμός με βάση τις εμπειρίες και όχι τις γενετικές προδιαθέσεις μας. Σύμφωνα με τη θεωρία (Bem, 1995), η γενετική προδιάθεση δεν επηρεάζει τον προσανατολισμό μας αλλά διαμορφώνει τμήματα της συμπεριφοράς και της προσωπικότητάς μας που με τη σειρά τους καθορίζουν το σεξουαλικό προσανατολισμό.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Η προσωπικότητά μας θα καθορίσει και την υιοθέτηση τυπικών ή μη τυπικών συμπεριφορών του γένους. Αυτό με τη σειρά του θα έχει σαν αποτέλεσμα να αισθανόμαστε (ως παιδιά) άνετα με συνομήλικους που έχουν την ίδια συμπεριφορά και «άβολα» με συνομήλικους που έχουν διαφορετική συμπεριφορά. Αυτά τα «άβολα» συναισθήματα προκαλούν μία γενικού τύπου διέγερση. Στην ενηλικίωση η διέγερση αυτή μετατρέπεται σε σεξουαλική καθώς εκλείπει ο αρχικός παράγοντας που τη δημιούργησε.

Σεξουαλικός προσανατολισμός Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εφαρμογή της θεωρίας στην περίπτωση της φυλής Σάμπια όπου τα αγόρια ενθαρρύνονται να έχουν ομοφυλοφυλικές συμπεριφορές έως την εφηβεία. Η θεωρία υποστηρίζει ότι αυτή η συμπεριφορά τα κάνει να αισθάνονται άνετα μεταξύ τους. Από την άλλη μαθαίνουν ότι οι γυναίκες είναι κατώτερες και αυτό δημιουργεί αισθήματα περιφρόνησης. Στην ενήλικη ζωή τους αυτά τα αισθήματα μετατρέπονται σε σεξουαλική διέγερση.