Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Επιστήμη της Πληροφορίας «Διοίκηση & Οργάνωση Βιβλιοθηκών με έμφαση στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορίας» «Ψηφιακός Βιβλιοθηκονόμος: η εκπαίδευση και ο ρόλος του, στη διαχείριση ενός Ψηφιακού Πληροφοριακού Συστήματος» Παπαδόπουλος Δημήτρης Μάθημα: «Ψηφιακές Βιβλιοθήκες» ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Σ. Καπιδάκης Ακαδημαϊκό έτος

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ορισμός της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Στόχος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Έργο του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Ψηφιακά εργαλεία πρόσβασης Ρόλος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Ικανότητες και δεξιότητες του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Συμπεράσματα Ερωτήματα – Προβληματισμοί για συζήτηση

3 Ορισμός «Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες είναι οργανισμοί που παρέχουν τους πόρους, συμπεριλαμβανομένου του ειδικευμένου προσωπικού, για να επιλέξουν, να δομήσουν, να προσφέρουν τη διανοητική πρόσβαση, να ερμηνεύσουν, να διανείμουν, να διατηρήσουν την ακεραιότητα, και να εξασφαλίσουν την αντίσταση των ψηφιακών συλλογών ενάντια στο χρόνο έτσι ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμα και οικονομικά διαθέσιμα στο χρήστη από μια καθορισμένη κοινότητα ή ένα σύνολο κοινοτήτων». (Waters 1998) Στόχος Ο Ψηφιακός Βιβλιοθηκονόμος διευκολύνει την πρόσβαση στις πληροφορίες τη στιγμή που ο τελικός χρήστης έχει ανάγκη για πληροφόρηση.

4 Το Έργο του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Διαχείριση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών Διαχείριση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών Οργάνωση ψηφιακής γνώσης και πληροφορίας Οργάνωση ψηφιακής γνώσης και πληροφορίας Διάχυση ψηφιακών πληροφοριών Διάχυση ψηφιακών πληροφοριών Παροχή ψηφιακών υπηρεσιών αναφοράς και υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης Παροχή ψηφιακών υπηρεσιών αναφοράς και υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης Ανάκτηση πληροφοριών από βάσεις δεδομένων Ανάκτηση πληροφοριών από βάσεις δεδομένων Χειρισμός μαζικής ψηφιοποίησης, αποθήκευσης και διατήρησης ψηφιακών τεκμηρίων Χειρισμός μαζικής ψηφιοποίησης, αποθήκευσης και διατήρησης ψηφιακών τεκμηρίων Παροχή καθολικής πρόσβασης και ανάκτησης ψηφιακής γνώσης Παροχή καθολικής πρόσβασης και ανάκτησης ψηφιακής γνώσης Καταχώρηση και ταξινόμηση ψηφιακών τεκμηρίων και ψηφιακής γνώσης Καταχώρηση και ταξινόμηση ψηφιακών τεκμηρίων και ψηφιακής γνώσης

5 Ψηφιακά Εργαλεία Πρόσβασης στη διάθεση του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου Δημόσιοι Κατάλογοι Ανοικτής Πρόσβασης (OPACs) Δημόσιοι Κατάλογοι Ανοικτής Πρόσβασης (OPACs) Βοηθητικά Εργαλεία – βασισμένα στο Διαδίκτυο Βοηθητικά Εργαλεία – βασισμένα στο Διαδίκτυο Ψηφιακά δίκτυα/δικτύωση Ψηφιακά δίκτυα/δικτύωση Υπερκείμενα/υπερμέσα Υπερκείμενα/υπερμέσα Πολυμέσα (ευρυζωνικά δίκτυα υπολογιστών) Πολυμέσα (ευρυζωνικά δίκτυα υπολογιστών) Πρωτόκολλα δικτύωσης πολυμέσων Πρωτόκολλα δικτύωσης πολυμέσων Κυψελοειδή δίκτυα Κυψελοειδή δίκτυα Εργαλεία ηλεκτρονικών εκδόσεων Εργαλεία ηλεκτρονικών εκδόσεων Παροχείς λογισμικού τοπικών δικτύων (Net-dwelling software agents) Παροχείς λογισμικού τοπικών δικτύων (Net-dwelling software agents) Ηλεκτρονικά fax/εμπορικοί προμηθευτές Ηλεκτρονικά fax/εμπορικοί προμηθευτές Τηλέφωνο/Τηλεόραση Τηλέφωνο/Τηλεόραση

6 Ο Ρόλος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου στη Διαχείριση ενός Ψηφιακού Πληροφοριακού Συστήματος (1/3) Ο Ψηφιακός Βιβλιοθηκονόμος, ως ειδικός επαγγελματίας, διαχειρίζεται και οργανώνει την ψηφιακή βιβλιοθήκη, συνδυάζει την ικανότητα για την ανάκτηση και τη διανομή των πληροφοριών, χρησιμοποιώντας ως πηγή την απευθείας πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων του Παγκόσμιου Ιστού και σε άλλα προσβάσιμα πολυμέσα. Ο Ψηφιακός Βιβλιοθηκονόμος, ως ειδικός επαγγελματίας, διαχειρίζεται και οργανώνει την ψηφιακή βιβλιοθήκη, συνδυάζει την ικανότητα για την ανάκτηση και τη διανομή των πληροφοριών, χρησιμοποιώντας ως πηγή την απευθείας πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων του Παγκόσμιου Ιστού και σε άλλα προσβάσιμα πολυμέσα. Ειδικότερα: Φύλακας Παγκόσμιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Φύλακας Παγκόσμιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Άνθρωπος-μηχανή (guru) Άνθρωπος-μηχανή (guru) Πλοήγηση, ξεφύλλισμα και φιλτράρισμα Πλοήγηση, ξεφύλλισμα και φιλτράρισμα Αναζήτηση σε πολυμέσα και ευρετηρίαση Αναζήτηση σε πολυμέσα και ευρετηρίαση Γνώση και ανάκτηση δεδομένων Γνώση και ανάκτηση δεδομένων Συντονισμός αναζήτησης και ανάκτησης πληροφοριών Συντονισμός αναζήτησης και ανάκτησης πληροφοριών

7 Ο Ρόλος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου στη Διαχείριση ενός Ψηφιακού Πληροφοριακού Συστήματος (2/3) Σχήμα 1: Λειτουργίες, Δεξιότητες και Ρόλος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου στη διαχείριση ενός Ψηφιακού Πληροφοριακού Συστήματος.

8 Ο Ρόλος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου στη Διαχείριση ενός Ψηφιακού Πληροφοριακού Συστήματος (3/3) Σχήμα 2: Πρόσβαση και Ανάκτηση Ψηφιακής Πληροφορίας.

9 Ικανότητες και Δεξιότητες των Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων (1/4) α) ως προς το Διαδίκτυο: πλοήγηση, ξεφύλλισμα, φιλτράρισμαπλοήγηση, ξεφύλλισμα, φιλτράρισμα ανάκτηση, πρόσβαση, ψηφιακή ανάλυση των τεκμηρίωνανάκτηση, πρόσβαση, ψηφιακή ανάλυση των τεκμηρίων ψηφιακές υπηρεσίες αναφοράς, ηλεκτρονικές υπηρεσίες πληροφόρησηςψηφιακές υπηρεσίες αναφοράς, ηλεκτρονικές υπηρεσίες πληροφόρησης αναζήτηση σε βάσεις δεδομένων, οι οποίες παρέχονται στο Διαδίκτυοαναζήτηση σε βάσεις δεδομένων, οι οποίες παρέχονται στο Διαδίκτυο δημιουργία ιστοσελίδωνδημιουργία ιστοσελίδων αρχειοθέτηση ψηφιακών τεκμηρίων, εντοπισμός ψηφιακών πηγώναρχειοθέτηση ψηφιακών τεκμηρίων, εντοπισμός ψηφιακών πηγών διατήρηση ψηφιακών τεκμηρίων και αποθήκευσηδιατήρηση ψηφιακών τεκμηρίων και αποθήκευση διαχείριση προγραμμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίαςδιαχείριση προγραμμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας

10 Ικανότητες και Δεξιότητες των Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων (2/4) β) ως προς τα Πολυμέσα, την Ψηφιακή Τεχνολογία και την Επεξεργασία των Ψηφιακών Μέσων: ευρετηρίαση πολυμέσων, επεξεργασία εικόνων κ.λπ. ευρετηρίαση πολυμέσων, επεξεργασία εικόνων κ.λπ. διαδραστικές ψηφιακές επικοινωνίες και απεικόνιση διαδραστικές ψηφιακές επικοινωνίες και απεικόνιση καταλογογράφηση και ταξινόμηση ψηφιακών τεκμηρίων καταλογογράφηση και ταξινόμηση ψηφιακών τεκμηρίων αναζήτηση και ανάκτηση κειμένου, εικόνων και άλλων πολυμεσικών τεκμηρίων αναζήτηση και ανάκτηση κειμένου, εικόνων και άλλων πολυμεσικών τεκμηρίων αναγνώριση λόγου, απεικόνιση εικόνων αναγνώριση λόγου, απεικόνιση εικόνων προηγμένες ικανότητες επεξεργασίας και εκμετάλλευσης των ψηφιακών μέσων προηγμένες ικανότητες επεξεργασίας και εκμετάλλευσης των ψηφιακών μέσων τεχνικές τηλεδιάσκεψης τεχνικές τηλεδιάσκεψης

11 Ικανότητες και Δεξιότητες των Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων (3/4) γ) ως προς τα Ψηφιακά Πληροφοριακά Συστήματα και την απευθείας πρόσβαση στις πληροφορίες: διαχείριση της ψηφιακής γνώσης διαχείριση της ψηφιακής γνώσης ανάπτυξη των ψηφιακών πηγών πληροφόρησης ανάπτυξη των ψηφιακών πηγών πληροφόρησης ψηφιοποίηση των συμβατικών τεκμηρίων μιας συλλογής ψηφιοποίηση των συμβατικών τεκμηρίων μιας συλλογής δημιουργία εγγραφών αναγνώσιμων από μηχανή δημιουργία εγγραφών αναγνώσιμων από μηχανή σχεδιασμός και ανάπτυξη των βάσεων δεδομένων σχεδιασμός και ανάπτυξη των βάσεων δεδομένων σχεδιασμός και ανάπτυξη λογισμικών για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες σχεδιασμός και ανάπτυξη λογισμικών για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες (Sreenivasulu 2000)

12 Ικανότητες και Δεξιότητες των Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων (4/4) Τεχνολογίες δημιουργίας εικόνων Τεχνολογίες δημιουργίας εικόνων Οπτική αναγνώριση χαρακτήρων Οπτική αναγνώριση χαρακτήρων Γλώσσες επισήμανσης Γλώσσες επισήμανσης Καταλογογράφηση και μεταδεδομένα Καταλογογράφηση και μεταδεδομένα Ευρετηρίαση και βάσεις δεδομένων Ευρετηρίαση και βάσεις δεδομένων Σχεδίαση διεπαφών για το χρήστη Σχεδίαση διεπαφών για το χρήστη Προγραμματισμός Προγραμματισμός Τεχνολογία ιστού Τεχνολογία ιστού Διαχείριση του προγράμματος Διαχείριση του προγράμματος (Tennant 1999)

13 Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου (1/3) Α) Ψηφιακά πληροφοριακά συστήματα Β) Ψηφιακή διαχείριση των πληροφοριών Γ) Ψηφιακή τεχνολογία Δ) Τεχνολογίες της ψηφιακής επεξεργασίας των τεκμηρίων Ε) Παρεχόμενη γνώση μέσω των ψηφιακών βιβλιοθηκών (Gopinath 1996)

14 Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου (2/3) Α) Μαθήματα που θα παρέχουν εργαλεία και τεχνικές για τη διαχείριση ενός προγράμματος βιβλιοθηκών, τη διαχείριση ενός προγράμματος βιβλιοθηκών, Β) Μαθήματα για τη διαχείριση των επιχορηγήσεων, και Γ) Συγκεκριμένα μαθήματα πάνω στις ψηφιακές βιβλιοθήκες, βιβλιοθήκες, π.χ. σχεδιασμός των ψηφιακών βιβλιοθηκών, π.χ. σχεδιασμός των ψηφιακών βιβλιοθηκών, διατήρηση των ψηφιακών τεκμηρίων, διατήρηση των ψηφιακών τεκμηρίων, ψηφιοποίηση, ψηφιοποίηση, τρέχουσες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως: πρότυπα τρέχουσες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως: πρότυπα μεταδεδομενών, XML, EAD, TEI. μεταδεδομενών, XML, EAD, TEI. (Choi & Rasmussen 2006)

15 Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου (3/3) Σύμφωνα με τη μελέτη των Choi & Rasmussen (2006) η εκπαίδευση και η κατάρτιση των Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων ήταν ανεπαρκής, όσον αφορά στην ανταπόκρισή τους, στις επαγγελματικές τους δραστηριότητες. Οι αδυναμίες αυτές αναφέρονται σε βιβλιοθηκονομικές εργασίες που αφορούν τεχνικές πτυχές, όπως είναι οι εξής: Γενικότερη κατανόηση της λειτουργίας του λογισμικού που η εκάστοτε βιβλιοθήκη είχε στη διάθεσή της, Γενικότερη κατανόηση της λειτουργίας του λογισμικού που η εκάστοτε βιβλιοθήκη είχε στη διάθεσή της, Ελλιπής γνώση εξειδικευμένων όρων για αποτελεσματική επικοινωνία με το τεχνικό προσωπικό, Ελλιπής γνώση εξειδικευμένων όρων για αποτελεσματική επικοινωνία με το τεχνικό προσωπικό, Γνώση γλωσσών και τεχνολογιών που σχετίζονται με τον Παγκόσμιο Ιστό, Γνώση γλωσσών και τεχνολογιών που σχετίζονται με τον Παγκόσμιο Ιστό, Σχεδίαση του Ιστού, Σχεδίαση του Ιστού, Ψηφιακή απεικόνιση και μορφοποίηση, Ψηφιακή απεικόνιση και μορφοποίηση, Ψηφιακή τεχνολογία, Ψηφιακή τεχνολογία, Γλώσσες προγραμματισμού, Γλώσσες προγραμματισμού, Πρότυπα XML και τεχνολογίες, και Πρότυπα XML και τεχνολογίες, και Βασικά συστήματα διοίκησης. Βασικά συστήματα διοίκησης.

16Συμπεράσματα 1. Συνεχής αύξηση του αριθμού των Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων σ’ έναν κόσμο όπου η ψηφιακή πληροφορία αποτελεί το κύριο προϊόν. 2. Ο ρόλος του Ψηφιακού Βιβλιοθηκονόμου τείνει όλο και περισσότερο προς την κατεύθυνση προσφοράς συμβουλών στους χρήστες. 3. Ο Ψηφιακός Βιβλιοθηκονόμος θα αποτελέσει τον κύριο επαγγελματία στην ψηφιακή πληροφόρηση και στην παροχή ψηφιακής γνώσης. 4. Οι Ψηφιακοί Βιβλιοθηκονόμοι μπορούν να καταστήσουν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες αληθινά χρήσιμες και φιλικές προς το χρήστη. 5. Επενδύουμε στον Ψηφιακό Βιβλιοθηκονόμο, ως άνθρωπο και όχι στην τεχνολογία, διότι ο βιβλιοθηκονόμος νοιάζεται για τους ανθρώπους και περαιτέρω προβαίνει στη διανοητική επεξεργασία των ψηφιακών συλλογών των βιβλιοθηκών και στην παροχή υπηρεσιών προς τους χρήστες. 6. Τα προσωπικά χαρακτηριστικά, οι νέες δεξιότητες και ικανότητες, είναι ουσιαστικές για τους ψηφιακούς βιβλιοθηκονόμους, για να δημιουργήσουν και να διαχειριστούν ψηφιακές συλλογές και υπηρεσίες βιβλιοθηκών.

17 Ερωτήματα – Προβληματισμοί για συζήτηση  Είναι αποτελεσματική και ουσιαστική η εκπαίδευση των βιβλιοθηκονόμων στην Ελλάδα, προκειμένου να ανταποκριθούν στο νέο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί;  Δίνεται η ανάλογη προσοχή από τους αρμόδιους φορείς, προκειμένου όλοι οι βιβλιοθηκονόμοι, αλλά προπάντων αυτοί που έχουν αποφοιτήσει παλαιότερα, να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον χωρίς να αισθάνονται ξένοι προς αυτό; Υπάρχει η δυνατότητα της δια βίου εκπαίδευσης στο επάγγελμά μας;  Επαρκούν τα κονδύλια που διατίθενται για αναπροσαρμογή των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων των βιβλιοθηκονόμων στο νέο περιβάλλον;  Είναι οι βιβλιοθηκονόμοι σήμερα στην Ελλάδα εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, π.χ. μπορούν να δημιουργήσουν βάσεις δεδομένων, έχουν την ευχέρεια να γράψουν σε γλώσσα XML κ.λπ.;  Η έλλειψη Ψηφιακών Βιβλιοθηκονόμων που υπάρχει στην Ελλάδα, είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί;

18 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΟΑΣΗ