ΘΕ 5: Διάσπαση και αντιπαλότητα στις θρησκείες Φώτης Έξαρχος Β’1

Μεταρρύθμιση ονομάζεται η οργανωμένη κίνηση, στις αρχές του 16 ου αι, για την εξυγίανση και την αναμόρφωση του εκκλησιαστικού βίου και των θεσμών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.  Παράγοντες που ευνόησαν την εκδήλωση των αντιδράσεων ήταν:  η διάδοση των ιδεών της Αναγέννησης,  η εφεύρεση της τυπογραφίας,  και οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εποχής. Αιτίες της μεταρρύθμισης:  Το χάσμα ανάμεσα στο λόγο του Ευαγγελίου και στην τακτική της ηγεσίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.  Η κοσμική εξουσία που ασκούσαν ο ανώτερος κλήρος και οι πολυτελής ζωή των εκκλησιαστικών ηγετών.  Οι βαριές οικονομικές εισφορές που επέβαλαν οι Πάπες.  Η πατροπαράδοτη αντίθεση μεταξύ πολιτικής εξουσίας και κλήρου που υπήρχε στις γερμανικές χώρες.  Η δυσαρέσκεια του πληθυσμού.

 Η αφορμή:  Αφορμή ήταν τα συγχωροχάρτια και ο τρόπος με τον οποίον τα διέθετε ο Πάπας, ώστε να μαζέψει χρήματα.  Πρωτεργάτης της Μεταρρύθμισης υπήρξε ο Μαρτίνος Λούθηρος, μοναχός, καθηγητής Θεολογίας, που καταγόταν από πλούσια αστική οικογένεια, ο οποίος εξοργίστηκε με τα συγχωροχάρτια και το 1517 θυροκόλλησε στο ναό της Βιττεμβέργης τις αντιπαπικές « θέσεις» του, όπου υποστήριξε ότι:  Ο Πάπας δεν έχει το δικαίωμα να παρέχει συγχωροχάρτια.  Η θεία χάρη δεν εξαγοράζεται.  Η σωτηρία της ψυχής αποκτάται με πίστη και μετάνοια.  Πίστευε ότι η μόνη αυθεντία είναι η Αγία γραφή και όχι ο Πάπας.  Υποστήριζε ότι η λατρεία πρέπει να γίνεται στη γλώσσα που μιλιέται σε κάθε τόπο και όχι στα λατινικά.

 Το κήρυγμα του Λούθηρου δεν προκάλεσε μόνο αναστάτωση στην Εκκλησία, είχε επίσης κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Οι μικροί γαιοκτήμονες, καταπιεσμένοι από τους φεουδάρχες, εξεγέρθηκαν. Ο «πόλεμος των χωρικών», όπως ονομάστηκε, πήρε διαστάσεις πραγματικής επανάστασης. Ο εμφύλιος πόλεμος απείλησε τη Γερμανία και τέλος το 1555 υπογράφηκε η Ειρήνη της Αυγούστας.  Σύμφωνα με την ειρήνη:  Ο λουθηρανισμός αναγνωρίστηκε ως νόμιμο δόγμα στη Γερμανία.  Κάθε ηγεμόνας μπορούσε να ακολουθεί και να επιβάλει στην περιοχή του όποιο δόγμα προτιμούσε.  Εκκλησιαστικά κτήματα που είχαν δημευθεί από τους λουθηρανούς ηγεμόνες θα παραμένουν σε αυτούς.

 Μέσα στον 16 ο αιώνα η μεταρρύθμιση είχε απλωθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Επικράτησε και σε άλλες χώρες όπως την Ελβετία, την Αγγλία, τη Σκωτία, την Ολλανδία, τη Σουηδία και αλλού.

 Η εξυγίανση και η αναμόρφωση της καθολικής Εκκλησίας ήταν αναγκαία, διότι είχε περιοριστεί η επιρροή της, τόσο στον πνευματικό, όσο και στον πολιτικό βίο της Ευρώπης. Τα βίαια μέτρα δεν οδήγησαν πουθενά, έπρεπε λοιπόν να αντιμετωπιστεί η κατάσταση με άλλου είδους μέτρα. Έτσι η καθολική Εκκλησία οδηγήθηκε στην αντιμεταρρύθμιση.  Αντιμεταρρύθμιση ονομάζουμε το σύνολο των μέτρων που πήρε η καθολική Εκκλησία για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη Μεταρρύθμιση αλλά και να αναμορφωθεί η ίδια και να ενισχυθεί το κύρος της.

 Τα μέτρα της Αντιμεταρρύθμισης:  Αναδιοργάνωση μοναχικών ταγμάτων και η ίδρυση νέων με σκοπό:  την ιεραποστολή,  τη φιλανθρωπία,  την εκπαιδευτική δραστηριότητα με την ίδρυση σχολείων,  την τόνωση της καθολικής πίστης  και την εξουδετέρωση στηριγμάτων της Μεταρρύθμισης.  Αναδιοργάνωση της ιερής εξέτασης.  Έκδοση καταλόγου απαγορευμένων βιβλίων.  Σύγκλιση της Συνόδου του Τρέντο ( ), όπου καταδικάστηκε ο προτεσταντισμός.

 Τα αποτελέσματα της μεταρρύθμισης.  Διασπάστηκε η Δυτική Εκκλησία.  Η ρυθμιστική επέμβαση του Πάπα σε ζητήματα της καθολικής Ευρώπης περιορίσθηκε.  Προωθήθηκε από τη μεταρρύθμιση η ανάπτυξη του ερευνητικού πνεύματος.  Αναζωογονήθηκε το θρησκευτικό συναίσθημα τόσο των καθολικών όσο και των προτεσταντών.  Ευνοήθηκε η δημιουργία εθνικών κρατών.  Διαδόθηκε η παιδεία.  Δημιουργήθηκαν νέα ρεύματα στις τέχνες, στην επιστήμη και στη λογοτεχνία.

 laris.lar.sch.gr/istoria/ist_metar.htm laris.lar.sch.gr/istoria/ist_metar.htm