ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Γ. Κρητικίδης (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ) ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Κ. Κούνεβα Ευρωβουλευτής ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τομέας ΑΚΕΔ, Σπουδαστήριο Οικονομίας ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (2008-2014) Α. Μπελεγρή-Ρομπόλη Μ. Μαρκάκη Θ. Μαρίνος Γ. Κρητικίδης (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ) Αθήνα, Μάρτιος 2015

Πίνακας Περιεχομένων Προβληματισμός - Ερευνητικό ερώτημα Βιβλιογραφική επισκόπιση Μεθοδολογία Πηγές στοιχεία Ανεργοι πρώην μισθωτοί στην Ελλάδα, 2008-2014 (μελέτη περίπτωσης) Ανάλυση αποτελεσμάτων Συμπεράσματα Δεδομένα που συνδέονται με την απασχόληση στην Ελλάδα

Ο Προβληματισμός Η Ελλάδα είναι η χώρα που έχει πληγεί «καταστροφικά» από την κρίση (2008) για έξι συνεχόμενα χρόνια, με κυρίαρχα: το οξύ πρόβλημα της ανεργίας, την απαξίωση του παραγωγικού της δυναμικού, και την δραματική μείωση του προιόντος της. Δηλαδή, το ερώτημα που δημιουργείται είναι: «Πώς», «Κατά Πόσο» και σε «Ποιο Βαθμό» φαινόμενα όπως η ανεργία έχουν συμβάλλει στην εμβάθυνση αυτής της κρίσης, όχι μόνο σ΄αυτή καθεαυτή τη χώρα που εμφανίζεται, αλλά και σε χώρες που συνδέονται οικονομικά μαζί της; Τελικά, πώς θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε και να επικοινωνήσουμε το πρόβλημα ώστε να ευαισθητοποιήσουμε και τους εταίρους μας, κυρίως στην ΕΕ, ότι, ως ένα βαθμό, η κρίση είναι ένα πρόβλημα που παράγει υφεσιακά αποτελέσματα για όλους μας;

Κρίση και Αγορά Εργασίας (βιβλιογραφική ανασκόπηση) Κρίση και Αγορά Εργασίας (βιβλιογραφική ανασκόπηση) Το είδος της ανεργίας (διαρθρωτική- κυκλική). Ο χρόνος εμφάνισης της ανεργίας σε σχέση με την κρίση και η διάρκεια της (Θεωρία της Υστέρησης). Η χωρική διάχυση των αποτελεσμάτων της ανεργίας σε εμπορικούς/οικονομικούς εταίρους (Εφοδιαστική Αλυσίδα – Αλυσίδα της Αξίας).

Τα Ευρήματα Πλήθος ερευνών οι οποίες διερευνούν όψεις κρίσης και ανεργίας που αναφέρθηκαν προηγούμενα, αλλά και άλλων προσεγγίσεων, δείχνουν ότι η κρίση συνδέεται στενά με την ανεργία η οποία με τη σειρά της, ανάλογα με τις ιδιατερότητες μιας οικονομίας, «εντείνει τα υφεσικά» αποτελέσματα. Η επιλογή της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης (αντικυκλική πολιτική) «βαθαίνει» το εύρος αυτών των αποτελεσμάτων, κυρίως για οικονομίες φερόμενες από τη ζήτηση, όπως η Ελλάδα. Συνεπώς, στην Ελλάδα, με τα προβλήματα να έχουν υπερβεί ένα «ανεκτό» βραχυχρόνιο διάστημα, θα μπορούσε η οικονομία να είχε προβλέψει (ex ante) και, ως ένα βαθμό, να είχε αντιμετωπίσει τις αναμενόμενες επιπτώσεις; Ή διαφορετικά, είναι δυνατό κατά την τρέχουσα συγκυρία (ex post) να αμβλυθούν οι επιπτώσεις με στοχευμένες δράσεις τόσο σε σχέση με την κλαδική διάρθρωση της οικονομίας όσο και στην αγορά εργασίας;

Στόχος της Έρευνας (το ερευνητικό ερώτημα) Στόχος της έρευνας είναι: να διερευνηθεί η επίπτωση της ανεργίας στην εμβάθυνση της κρίσης (Double Deep) σε μια χώρα, αλλά και στους εμπορικούς της εταίρους. Ειδικότερα, εκτιμάται (ποσοτικά) κατά πόσο η μείωση της ζήτησης – που οφείλεται στην ανεργία των πρώην μισθωτών (ΑΠΜ) – στην Ελλάδα (2008-2014) συνέβαλε: i) στην εμβάθυνση της μείωσης του προϊόντος της (μελέτη περίπτωσης), και ii) στη μείωση του προϊόντος των χωρών που συνδέονται εμπορικά μαζί της, στο πλαίσιο της ΕΕ.

άνεργοι πρώην μισθωτοί Μεθοδολογία άνεργοι πρώην μισθωτοί (στόχος της έρευνας) απώλεια κατανάλωσης ) εγχώρια κατανάλωση εισαγωγές κατανάλωση εισαγωγές πρώτων υλών ΙΟ-ανάλυση αποτελέσματα

Πηγές και Στοιχεία Τα στοιχεία για την ανεργία και το μέσο μισθό κατά κλάδο προέρχονται από τις Έρευνες Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ. Ο Πίνακας Εισροών Εκροών της Ελλάδος (65*65), καθώς και οι αντίστοιχοι πίνακες των εξεταζόμενων χωρών (65*65), για το έτος 2010, προέρχονται από τη Eurostat. Τα στοιχεία για το εξωτερικό εμπόριο είναι του ΟΟΣΑ. Οι εισαγωγές εξετάζονται για τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της χώρας στο πλαίσιο της ΕΕ, την περίοδο 2008-2014. Οι εξεταζόμενες χώρες καλύπτουν, περίπου, το 65% εισαγωγών για κατανάλωση των νοικοκυριών. Οι εισαγωγές ενδιάμεσων αγαθών φτάνει το 15% των συνολικών εισαγωγών. Συνολικά το μέγεθος των εισαγωγών που αναλύεται είναι το 40% των συνολικών εισαγωγών. Τα υπόλοιπα στοιχεία προέρχονται από τη βάση δεδομένων AMECO της Eurostat.

Αναμενόμενα Αποτελέσματα Η εφαρμοζόμενη μεθοδολογία αναλύει τα συνολικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα (άμεσα και άμεσα & έμμεσα) των μεταβολών της ζήτησης (εγχώριας και εισαγώμενης) στην παραγωγή μιας οικονομίας και συνεπώς, τη δυναμική της διάχυσης της κρίσης. Έτσι, τα αποτελέσματα αφορούν τη μείωση της παραγωγής της ελληνικής οικονομίας, κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, που οφείλεται στη μείωση των μεριδίων της εγχώριας ζήτησης απο τα νοικοκυριά των ανέργων πρώην μισθωτών, καθώς και τα αντίστοιχα μερίδια των χωρών των οποίων οι εισαγωγές ικανοποιούν την εν λόγω ζήτηση. . Συνεπώς, η ανάλυση αναφέρεται: (α) σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, και (β) στο επίπεδο των σημαντικότερων κλάδων

Άνεργοι πρώην Μισθωτοί (2008-2014) Το πρώτο διάγραμμα δείχνει την εξέλιξη των ανέργων πρώην μισθωτών καθώς και το ποσοστό τους στη συνολική ανεργία.. Ενώ ο συνολικός αριθμός των ανέργων αυξήθηκε κατά 3,2 φορές (2008-2014), οι άνεργοι πρώην μισθωτοί αυξήθηκαν κατά 4 φορές. Το δεύτερο διάγραμμα δείχνει την κατανομή των ανέργων πρώην μισθωτών ανά τομέα. Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά το 2008 από τους ανέργους οι οποίοι είχαν μισθωτή σχέση στην τελευταία εργασίας τους, μακροχρόνια άνεργοι ήταν το 39,4%. Το ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας έφτασε το 2014 το 71,9%.

Κλάδοι με την υψηλότερη ανεργία πρώην μισθωτών (2008-2014) Κλάδοι με την υψηλότερη ανεργία πρώην μισθωτών (2008-2014) Κατασκευές 13,54% Καταλύματα και Δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης 13,51% Λιανικό εμπόριο 12,61% Δημόσια διοίκηση και άμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση 6,86% Εκπαίδευση 4,19% Βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καπνού 4,04% Χονδρικό εμπόριο 3,51% Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες 2,53% Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών ειδών ενδυμασίας, δέρματος και δερμάτινων ειδών 2,48% Δραστηριότητες άσκησης ιατρικών επαγγελμάτων 2,36% Σύνολο 65,66

Κλάδοι με την Υψηλότερη Ανεργία Πρώην Μισθωτών (2008-2014) Κλάδοι με την Υψηλότερη Ανεργία Πρώην Μισθωτών (2008-2014)

Μέσες Καθαρές Αμοιβές Μισθωτών κατά Κλάδο Επιπλέον, ο μέσος μισθός της οικονομίας, παρατηρούμε ότι, την περίοδο 2008-2014, μειώθηκε από τα 1008 ευρώ το 2008 στα 848 το 2014, μειώθηκε δηλαδή κατά 15,83%.

Εισόδημα- Ζήτηση – Εισαγωγές (εκ. €) Εισόδημα- Ζήτηση – Εισαγωγές (εκ.  €)

Εισόδημα- Ζήτηση – Εισαγωγές Η οριακή ροπή για την κατανάλωση των νοικοκυριών, τη περίοδο 1995-2007, εκτιμήθηκε στο 0,76, η μέση ροπή για κατανάλωση κατά τα χρόνια της κρίσης αυξήθηκε και έφτασε το 2014 στο 81% περίπου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών για το έτος 2012, η μέση ροπή για κατανάλωση των νοικοκυριών, με υπεύθυνο εργάτη, φτάνει το 85,8%, ενώ αν ο υπεύθυνος είναι υπάλληλος φτάνει το 84,3%. Η εν λόγω μείωση της κατανάλωσης των νοικοκυριών αφορά κατά ένα μέρος τη ζήτηση για εγχώρια προϊόντα, ενώ το υπόλοιπο αφορά τις εισαγωγές (κατά μέσο όρο τα εξεταζόμενα έτη). Τα ποσοστά αυτά μεταβάλλονται κατά τα εξεταζόμενα έτη και συγκεκριμένα, το μερίδιο των εισαγόμενων προϊόντων στη ζήτηση μειώνεται σταδιακά από 18,7% το 2008 στο 12,27% το 2014. Στο διάγραμμα παρουσιάζεται η απώλεια ζήτησης για εγχώρια προϊόντα και υπηρεσίες εξαιτίας των ανέργων πρώην μισθωτών ως % της κατανάλωσης των νοικοκυριών και η απώλεια ζήτησης για εισαγόμενα προϊόντα εξαιτίας των ανέργων πρώην μισθωτών ως % των εισαγωγών για την κατανάλωσης των νοικοκυριών

Ενδοευρωπαϊκό Εμπόριο

Οι Κυριότεροι Εμπορικοί μας Εταίροι στο Πλαίσιο της ΕΕ   2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Αυστρία 1,3% 1,2% Βέλγιο 4,7% 4,8% 5,1% Δανία 1,1% 1,5% 1,7% 1,9% 1,8% Γαλλία 8,3% 8,1% 8,7% 8,4% Γερμανία 16,4% 16,3% 15,4% 15,8% Ιταλία 14,8% 14,6% 14,5% 13,2% 12,6% Ολλανδία 6,8% 7,5% 9,2% 9,1% Ισπανία 5,9% 5,7% 6,0% 5,8% Ηνωμένο Βασίλειο 5,3% 5,5% 5,0% 4,5% Βουλγαρία 2,3% 2,8% 3,4% 4,1% Σύνολο 66,4% 67% 66,8% 67,2% 68,8% 65,7% Υπόλοιπες Χώρες 33,6% 33,0% 33,2% 32,8% 31,2%

Αποτελέσματα (1) Συνολικά Αποτελέσματα (εκ.€) Αποτελέσματα (1) Συνολικά Αποτελέσματα (εκ.€)   2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Σύνολο Πρωτογενής Τομέας Ελλάδα 95,6 148,8 222,4 297,2 409,6 405,2 345,8 1.925 Εμ. Εταίροι 52,2 73,5 104,7 157,2 194,8 204,4 170,1 957 Δευτερογενής Τομέας 453,9 706,6 1055,7 1411,1 1944,4 1923,7 1641,7 9.137 531,2 678,6 886,7 1240,8 1500,3 1577,7 1306,4 7.722 Τριτογενής Τομέας 1460,2 2273,4 3396,4 4539,8 6255,5 6189,0 5281,7 29.396 171,0 220,6 293,4 412,0 502,0 525,8 436,0 2.561 2009,7 3128,8 4674,5 6248,2 8609,4 8517,9 7269,2 40.458 754,6 972,7 1284,8 1810,0 2197,1 2308,0 1912,5 11.240

Αποτελέσματα (2) Βασικοί Κλάδοι της Ελ. Οικονομίας   Άμεση Μεταβολή Έμμεση Μεταβολή Συνολική Μεταβολή 1 Φυτική και ζωική παραγωγή κλπ 2,63% 7,11% 3,96% 2 Βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καπνού 9,40% 3,95% 7,78% 3 Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών ειδών ενδυμασίας 1,36% 0,76% 1,18% 4 Παραγωγή οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου 3,73% 3,76% 3,74% 5 Παραγωγή βασικών φαρμακευτικών προϊόντων κλπ 0,47% 0,28% 0,41% 6 Κατασκευή μεταλλικών προϊόντων 0,36% 1,21% 0,61% 7 Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου κλπ 3,15% 4,23% 3,47% 8 Κατασκευές 0,80% 1,63% 1,05% 9 Χονδρικό και λιανικό εμπόριο μηχανοκίνητων οχημάτων 2,82% 2,07% 2,59% 10 Χονδρικό εμπόριο 7,93% 9,71% 8,46% 11 Λιανικό εμπόριο 4,10% 4,30% 4,16% 12 Χερσαίες μεταφορές κλπ 2,89% 1,28% 2,41% 13 Καταλύματα και Δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης 14,35% 1,83% 10,62% 14 Τηλεπικοινωνίες 3,30% 3,85% 3,46% 15 Διαχείριση ακίνητης περιουσίας 18,90% 7,33% 15,46% 16 Εκπαίδευση 2,86% 0,14% 2,05% 17 Δραστηριότητες άσκησης ιατρικών επαγγελμάτων 4,70% 0,13% 3,34% 18 Άλλες δραστηριότητες παροχής προσωπικών υπηρεσιών 2,14% 0,05% 1,52% Σύνολο 85,89% 53,62% 76,27%

Αποτελέσματα (3) – Βασικοί κλάδοι της Ελ. Οικονομίας   Άμεση Μεταβολή Έμμεση Μεταβολή Συνολική Μεταβολή 1 Διαχείριση ακίνητης περιουσίας (18,9%) Χονδρικό εμπόριο (9,7%) Διαχείριση ακίνητης περιουσίας (15,5%) 2 Καταλύματα και Δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης (14,6) Διαχείριση ακίνητης περιουσίας (7,3%) Καταλύματα και Δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης (10,2%) 3 Βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καπνού (9,4%) Ενδιάμεσοι χρημ/τικοί οργανισμοί (7,3%) Χονδρικό εμπόριο (8,5%) 4 Χονδρικό εμπόριο (7,9%) Φυτική και ζωική παραγωγή, θήρα (7,1%) Βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καπνού (7,8%) 5 Δραστηριότητες άσκησης ιατρικών και οδοντιατρικών επαγγελμάτων (4,7%) Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες (6,2%) Λιανικό εμπόριο (4,2%) 6 Λιανικό εμπόριο (4,1%) Νομικές και λογιστικές δραστηριότητες - Δραστηριότητες κεντρικών γραφείων κλπ (4,6%) Φυτική και ζωική παραγωγή, θήρα (4%) 7 Παραγωγή οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου (3,7%) Λιανικό εμπόριο (4,3%) Παραγωγή οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου (1,2%) 8 Τηλεπικοινωνίες (3,3%) Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (4,2%) Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί (3,4%) 9 Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (3,2%) Βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καπνού (3,9%) Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (3,5%) 10 Χερσαίες μεταφορές και μεταφορές μέσω αγωγών (2,9%) Τηλεπικοινωνίες (3,9%) Τηλεπικοινωνίες (3,55)

Διασπορά Έμμεσων Αποτελεσμάτων

Αποτελέσματα (4) – Επίδραση σε Εμ. Εταίρους (εκ.€)   2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Σύνολο Αυστρία (1) 7,2 8,2 10,9 15 17,3 19,5 15,9 94,0 Βέλγιο (2) 24,5 30,2 37,9 59,1 65 68,2 55,7 340,6 Δανία (3) 11,3 17,7 22,4 37,8 47,3 48,7 39,8 225,0 Γαλλία (4) 53,3 62,4 80 117,2 141,4 147 120,2 721,5 Γερμανία (5) 99,8 119,2 141,3 207,6 236,6 265,8 217,4 1287,7 Ιταλία (6) 97 114,6 144,8 190,1 216,8 224,2 183,3 1170,8 Ολλανδία (7) 39,6 52,3 73,1 105,3 134,2 143,1 117 664,6 Ισπανία (8) 38,9 45,7 57,8 87,2 95,8 106,4 87 518,8 Ηνωμένο Βασίλειο (9) 30,7 38,4 43,7 59,4 67,4 70,2 57,4 367,2 Βουλγαρία (10) 10,3 12,9 20,5 36,4 51,3 66,1 54,1 251,6 Υπόλοιπες χώρες (11) 175,9 207,9 266,1 378,4 412,3 444,9 363,8 2249,3 Σύνολο (Μείωση Εισαγωγών) (12) 588,5 709,4 898,4 1293,5 1485,5 1603,9 1311,6 7890,8 Σύνολο (Μείωση Ενδιάμεσων Εισροών) 166,1 258,6 386,4 516,5 711,6 704,1 600,9 3344,2 Σύνολο (14) 754,6 968 1284,8 1810 2197,1 2308 1912,5 11235,0

Αποτελέσματα (5) – Επίδραση στο ΑΕΠ (‰) των Εμπορικών Εταίρων   2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Αυστρία 0,025 0,029 0,037 0,049 0,055 0,060 0,048 Βέλγιο 0,069 0,086 0,104 0,156 0,167 0,173 0,139 Δανία 0,047 0,077 0,093 0,154 0,189 0,193 0,155 Γαλλία 0,027 0,032 0,040 0,057 0,068 0,070 0,056 Γερμανία 0,039 0,095 0,075 Ιταλία 0,059 0,073 0,090 0,116 0,133 0,138 0,113 Ολλανδία 0,062 0,085 0,164 0,209 0,223 0,180 Ισπανία 0,035 0,042 0,053 0,081 0,091 0,101 0,082 Ηνωμένο Βασίλειο 0,016 0,023 0,024 0,033 0,026 Βουλγαρία 0,283 0,358 0,558 0,908 1,253 1,610 1,292

Αποτελέσματα (6) – Βασικοί Κλαδοι των Εμ. Εταίρων (εκ.€)   Γερμανία Ιταλία Γαλλία Ολλανδία Ισπανία Ηνωμένο Βασίλειο Βέλγιο Βουλγαρία Δανία Αυστρία Υπόλοιπες χώρες Σύνολο (Ενδιάμεσων Εισροών) Σύνολο (Εισαγωγών) Σύνολο Αγροτικός Τομέας 72 57 53 63 22 12 18 23 7 153 503 509 Υπόλοιπος Πρωτογενής 4 6 5 3 10 13 62 75 Βιομηχανία τροφίμων 282 192 184 273 86 92 78 85 24 296 40 1654 1694 Κλωστοϋφαντουργία 46 235 48 36 140 47 69 9 333 1006 1015 Χαρτοποιία 41 21 2 20 117 121 Χημικά 66 67 17 28 29 59 373 377 Φαρμακευτικά 96 39 31 37 1 108 392 398 Ηλεκτρονικά 11 42 122 250 Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός 26 8 84 185 Οχήματα 118 19 27 82 318 319 Έπιπλα 64 139 293 298 Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος 16 33 165 172 Υπόλοιπος Δευτερογενής 119 138 58 35 806 835 Χονδρικό εμπόριο 60 49 25 344 Χερσαίες μεταφορές 15 38 114 115 Υπόλοιπος Τριτογενής 242 187 158 52 43 379 1311 1348

Αποτελέσματα (7) – Οι Επιπτώσεις στους Εμ. Εταίρους προς στις Συνολικές   2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Άμεση Μεταβολή Πρωτογενής Τομέας 30,04% 27,56% 26,31% 28,92% 25,48% 26,57% 26,07% Δευτερογενής Τομέας 57,05% 52,38% 49,31% 50,39% 47,35% 48,78% 48,07% Τριτογενής Τομέας 3,36% Σύνολο 24,73% 21,71% 19,93% 20,62% 18,86% 19,65% 19,26% Συνολική Μεταβολή 35,34% 33,06% 32,02% 34,59% 32,23% 33,53% 32,98% 53,93% 48,99% 45,65% 46,79% 43,55% 45,06% 44,31% 10,48% 8,85% 7,95% 8,32% 7,43% 7,83% 7,62% 27,30% 23,72% 21,56% 22,46% 20,33% 21,32% 20,83% Ο πίνακας αυτός δίνει το λόγο των αποτελεσμάτων σε τρίτες χώρες προς τα αποτελέσματα στην Ελλάδα και σε τρίτες χώρες Δείχνει δηλαδή το κατά πόσο η απώλεια ζήτησης αφορά άλλες χώρες από τη μείωση της παραγωγής εξαιτίας της ανεργίας των πρώην μισθωτών ένα μεγάλο ποσοστό είναι απώλεια που επιβαρύνει τρίτες χώρες. Το ποσοστό αυτό για το σύνολο της οικονομίας είναι 27,3% το 2008 και μειώνεται σε 20,83% το 2014. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η μείωση της παραγωγής του δευτερογενή τομέα αφορά τρίτες χώρες κατά ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, και συγκεκριμένα από 53,93% το 2008 μέχρι 44,31% το 2014.

Αποτελέσματα (8) – Επιπτώσεις ως % του ΑΕΠ της Ελλάδας   2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Εγχώρια Μεταβολή Άμεση Μείωση 0,58 0,93 1,45 2,11 3,11 3,28 2,83 Έμμεση Μείωση 0,25 0,39 0,61 0,90 1,32 1,39 1,20 Συνολική Μεταβολή 0,83 2,07 3,01 4,43 4,67 4,03 Εισαγωγές Μείωση Παραγωγής εξαιτίας της μείωσης των εισαγωγών 0,24 0,30 0,40 0,62 0,76 0,88 0,73 Μείωση Παραγωγής εξαιτίας της μείωσης των ενδιάμεσων εισροών 0,07 0,11 0,17 0,37 0,33 Συνολική Μείωση της Παραγωγής 0,31 0,41 0,57 0,87 1,1 1,3 1,06 Ο πίνακας αυτός δίνει το λόγο των αποτελεσμάτων σε τρίτες χώρες προς τα αποτελέσματα στην Ελλάδα και σε τρίτες χώρες Δείχνει δηλαδή το κατά πόσο η απώλεια ζήτησης αφορά άλλες χώρες από τη μείωση της παραγωγής εξαιτίας της ανεργίας των πρώην μισθωτών ένα μεγάλο ποσοστό είναι απώλεια που επιβαρύνει τρίτες χώρες. Το ποσοστό αυτό για το σύνολο της οικονομίας είναι 27,3% το 2008 και μειώνεται σε 20,83% το 2014. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η μείωση της παραγωγής του δευτερογενή τομέα αφορά τρίτες χώρες κατά ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, και συγκεκριμένα από 53,93% το 2008 μέχρι 44,31% το 2014.

Συμπεράσματα (1) Σε σχέση με την Ελλάδα, αναλύθηκαν τα αποτελέσματα που αφορούν: τις επιπτώσεις της ανεργίας των πρώην μισθωτών στην παραγωγή της χώρας, συνολικά, αλλά και κλάδων οικονομικής δραστηριότητας (διψήφιοι) που εμφανίζουν υψηλές πιέσεις τόσο άμεσα όσο άμεσα και έμμεσα, λόγω της μείωσης της ζήτησης των ανέργων πρώην μισθωτών. Σε σχέση με τους εμπορικούς εταίρους: επιλέχθηκαν οι δέκα σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι από χώρες της ΕΕ, και αναλύονται τα αποτελέσματα τόσο συνολικά όσο και κατά κλάδο. Συγκεκριμένα : Με βάση τα ευρήματα της έρευνας, οι απώλειες που προκαλεί σε όλο το παραγωγικό κύκλωμα η μείωση τηςκαταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών εξαιτίας της ανεργίας φτάνει στο 65% αυτής της μεταβολής το 2014, μέγεθος που αποτυπώνει τη σημασία της ανεργίας στο βάθεμα της κρίσης. Δηλαδή, η απώλεια της παραγωγής, εκτιμάται, στο 65% της συνολικής μείωσης του ΑΕΠ (61,9 δις) την περίοδο 2008-2015. Παράλληλα, η μείωση της παραγωγής των βασικών εμπορικών εταίρων της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση φτάνει, σχεδόν, τα 12 δισ. ευρώ.

Συμπεράσματα (2) Από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει ότι ένα σημαντικό κομμάτι της απώλειας της παραγωγής και της εμβάθυνσης του σπιράλ της κρίσης έχει ως αφετηρία την αναμενόμενη από τη βιβλιογραφία σχέση ανεργίας και κρίσης, το μέγεθος της ανεργίας και των προβλημάτων που συνδέονται με αυτή. Στην Ελλάδα, αυτή η θεαματική αυξησή της ανεργίας εκτός του ότι συνιστά έντονη διαταραχή στο οικονομικό κύκλωμα (προϊόν -εισόδημα - δαπάνη) σηματοδοτεί την αναγκαιότητα για τον επανασχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών. Δεδομένων όμως των προκυκλικών πολιτικών που εφαρμόζονται στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση της κρίσης, στη βραχυχρόνια περίοδο, τα ευρήματα δείχνουν να εντείνεται το πρόβλημα, τόσο από το σκέλος της ζήτησης όσο και από το σκέλος της παραγωγής. Ο σχεδιασμός μίγματος πολιτικών τόσο από το σκέλος της προσφοράς, μακροχρόνια, όσο και απο το σκέλος της ζήτησης, βραχυχρόνια, θα ήταν σε θέση να εξισορροπίσουν, ως ένα βαθμό, την αγορά εργασίας η οποία σύμφωνα με το ILO (2014) αναμένεται να επανέλθει στα επίπεδα το 2008 το 2034.

Συμπεράσματα (3) 2008-2014 ΣΥΝΕΠΩΣ: Α) στην Ελλάδα, η απόλυση και η παραμονή στην ανεργία ενός μισθωτού έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ενός εισοδήματος – προϊόντος το οποίο, κατά μέσο όρο, προκαλεί: τη μείωση της ζήτησης για εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα κατά 7.612 €, ετησίως, και την μείωση της παραγωγής της ελληνικής οικονομίας κατά 10.837 €. Δηλαδή, πέραν της άμεσης μείωσης της παραγωγής, εξαιτίας της απώλειας ζήτησης, προκαλείτε μία έμμεση μείωση η οποία οφείλεται στην ένταση των διακλαδικών σχέσεων της ελληνικής οικονομίας και η οποία είναι ίση με 3.225 €, ετησίως. Κατά μέσο όρο, η έμμεση μείωση ισούται με το 29,75% της συνολικής απώλειας της παραγωγής.

Συμπεράσματα (4) 2008-2014 Β) ένας ανέργος μισθωτός στην Ελλάδα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ενός εισοδήματος-προιόντος για τους εμπορικούς της εταίρους το οποίο προκαλεί, κατά μέσο όρο: Τη μείωση της ζήτησης για εισαγωγές καταναλωτικών προιόντων στην Ελλάδα κατά 1.240 € ετησίως, και την μείωση της παραγωγής σε τρίτες χώρες κατά 2.263 €. Η έμμεση μείωση, εξαιτίας της έντασης των διακλαδικών σχέσεων, που προκαλείτε σε τρίτες χώρες ισούται με 1.023 € ετησίως, και συμβάλει κατά 45% στη μείωση της παραγωγής. Τη μείωση της ζήτησης για εισαγωγές ενδιάμεσων προϊόντων και υπηρεσιών κατά 750 € ετησίως, και την μείωση της παραγωγής σε τρίτες χώρες κατά 896 €. Η έμμεση μείωση, έχει εκτιμηθεί με την υπόθεση ότι ισχύει η τεχνολογία παραγωγής της ελληνικής οικονομίας, και ισούται με 146 €ετησίως, και συμβάλει κατά 16,24% στη μείωση της παραγωγής. Συνολικά, η ζήτηση για εισαγωγές, κατά άνεργο, μειώνεται κατά 1.990 € ετησίως, και η παραγωγή στους εταίρους κατά 3.158 €.

Συμπεράσματα (5) Γ) Στην Ελλάδα και στους εμπορικούς της εταίρους : Γ) Στην Ελλάδα και στους εμπορικούς της εταίρους : η συνολική μείωση της ζήτησης ανά άνεργο πρώην μισθωτό είναι 9.602 € ετησίως. Το 79,32% αυτής της μείωσης «χάνεται» από την εγχώρια ζήτηση και το 20,68% από τη ζήτηση για εισαγωγές, και η αντίστοιχη μείωση της παραγωγής ανά άνεργο πρώην μισθωτό είναι 13.995 €. Το 77,5% αυτής της μείωσης «χάνεται» από την εγχώρια παραγωγή και το 22,5% από την παραγωγή τρίτων χωρών.

Η Απασχόληση στην Ελλάδα Ο χρόνος Έργασιας είναι υψηλότερος σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ, αλλά η προσαρμογή του σ΄αυτόν απαιτεί αύξηση της παραγωγικότητας ≈ 32% κατά μέσο όρο. Παραγωγικότητα της Εργασίας στην Ελλάδα, ιστορικά, αντιμετωπίζει πρόβλημα σε σχέση με του εταίρους της. Ωστόσο, την περίοδο 2000-2007, αυξήθηκε με σχετικά υψηλότερο ρυθμό και έτσι η χώρα άρχισε σταδιακά να συγκλίνει μαζί τους. Η σύγκλιση όμως αυτή δεν ήταν βιώσιμη και η χώρα, την πρόσφατη περίοδο, παρά την οριακή αντιστροφή της τάσης έχει βρεθεί σε πολύ δυσκολότερη θέση σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ΙLO, 2014: 46-52. Το Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας (ΜΚΕ), την περίοδο πριν την κρίση, οι μισθοί στην Ελλάδα αυξάνονταν ταχύτερα από την παραγωγικότητα της εργασίας, ενώ την περίοδο 2010-2014, σωρευτικά, το ΜΚΕ μειώθηκε, περίπου, κατά 14%, ενώ οι μισθοί κατά 17%. Το Μοναδιαίο Κόστος Κεφαλαίου (ΜΚΚ), οι Felipe & Kumar (2011) διαπιστώνουν ότι, για 12 ευρωπαϊκές χώρες, η δραστική μείωση των ονομαστικών μισθών δεν θα λύσει το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας που αντιμετωπίζουν ορισμένες χώρες της ευρωζώνης, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, γιατί το ΜΚΚ έχει αυξηθεί σημαντικά

Διακλαδικές Σχέσεις της Ελληνικής Οικονομίας και οι Εμπορικοί της Εταίροι

Ευχαριστούμε Πολύ