ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ 9η Διάλεξη

Στόχοι Να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο κυκλοφορεί το χρήμα μέσα σε μια οικονομία Να κατανοήσουμε ότι Εθνικό εισόδημα = εθνικές δαπάνες = αξία του εθνικού προϊόντος Να είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα των εισροών – εκροών στην κυκλική ροή του εισοδήματος Να είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα παρακάτω : Τη σχέση μεταξύ μειούμενης συνολικής ζήτησης και ανεργίας Τη σχέση μεταξύ της αύξησης της προσφοράς χρήματος και του πληθωρισμού Τις επιπτώσεις του διεθνούς εμπορίου στην κυκλική ροή του εισοδήματος

Εισαγωγή Μακροοικονομική : ασχολείται με την οικονομία στο σύνολό της και όχι με τα άτομα ή τις επιχειρήσεις και τις αγορές Π. χ όταν λέμε εισόδημα, δεν εννοούμε το εισόδημα μιας ομάδας εργατών ή ενός κλάδου, αλλά όλων των ατόμων στην οικονομία Δηλαδή, στην Μακροοικονομική ασχολούμαστε με συνολικά μεγέθη Στο πλαίσιο της Μακροοικονομικής θα ασχοληθούμε με έννοιες όπως πληθωρισμός, απασχόληση, διεθνές εμπόριο, καθώς και με κάποιους στενά συνδεδεμένους με αυτές τομείς της κυβερνητικής πολιτικής

Η κυκλική ροή του εισοδήματος Στην επόμενη διαφάνεια παρουσιάζεται ένα απλό υπόδειγμα οικονομίας

Η κυκλική ροή του εισοδήματος Τα άτομα θέλουν διάφορα αγαθά → για να τα αποκτήσουν χρειάζονται χρήματα → για να αποκτήσουν χρήματα θα δουλέψουν στα εργοστάσια με αντάλλαγμα το ημερομίσθιό τους → Τα εργοστάσια παράγουν τα αγαθά και τα στέλνουν στο τέλος της κάθε εβδομάδας στα καταστήματα που τους ανήκουν → οι εργάτες αγοράζουν τα αγαθά με τα χρήματα των ημερομισθίων τους → τα καταστήματα εισπράττουν τα χρήματα από την πώληση των αγαθών και τα δίδουν στα εργοστάσια ως πληρωμή για τα αγαθά που αγόρασαν

Η ροή του χρήματος Στο Σχήμα της προηγούμενης διαφάνειας η ροή του χρήματος παρουσιάζεται από τα βέλη Το χρήμα ξεκινά από τα εργοστάσια → περνά στους εργάτες και τα σπίτια τους → δαπανάται από αυτούς και έτσι → περνά στα καταστήματα → αυτά το επιστρέφουν στα εργοστάσια για να πληρώσουν τα αγαθά που αγόρασαν Στο τέλος του 1ου αυτού κύκλου, το χρήμα επιστρέφει στα εργοστάσια για να ξεκινήσει εκ νέου η διαδικασία Το χρήμα ρέει σε έναν κύκλο από εργοστάσια → εργάτες → καταστήματα → και πάλι εργοστάσια και δημιουργεί αγαθά προς πώληση και απασχόληση για τους εργάτες

Εθνικό εισόδημα Εάν π.χ η ποσότητα του εισοδήματος που αποκτούν οι εργάτες είναι 1.000 ευρώ, κάθε φορά που το ποσό αυτό κυκλοφορεί (π.χ κάθε εβδομάδα) δημιουργεί περισσότερο εισόδημα Αν, δηλαδή κυκλοφορήσει 52 φορές/έτος, το εθνικό εισόδημα που θα δημιουργηθεί θα είναι 52.000 ευρώ

Εθνικές δαπάνες Οι εργάτες δαπανούν στα καταστήματα τα χρήματα που κερδίζουν Δαπανούν, δηλαδή, 1.000 ευρώ την εβδομάδα ή 52.000 ευρώ το χρόνο Άρα, η εθνική δαπάνη είναι 52.000 ευρώ το χρόνο Οι εθνικές δαπάνες συμπίπτουν με τη συνολική ζήτηση Η ζήτηση είναι μια επιθυμία που υποστηρίζεται από τη δυνατότητα πληρωμής Άρα, όταν τα χρήματα δαπανώνται σε αγαθά στην οικονομία, αποτελούν τη συνολική ενεργό ζήτηση

Εθνικό προϊόν Τα αγαθά που κατασκευάζονται από τους εργάτες στα εργοστάσια (και αποστέλλονται προς πώληση στα καταστήματα που ανήκουν στα εργοστάσια) έχουν αξία 1.000 ευρώ σε κάθε κύκλο παραγωγής, ήτοι 52.000 ευρώ το χρόνο Άρα, Εθνικό Εισόδημα = Εθνικές Δαπάνες = Εθνικό Προϊόν

Τροποποίηση του αρχικού απλοϊκού υποδείγματος Υπόθεση 1 : έχουν κατασκευασθεί 1.000 προϊόντα από τους εργαζόμενους έναντι ημερομισθίων 1.000 ευρώ Υπόθεση 2 : Εβδομάδα1:πωλούνται και τα 1.000 προϊόντα Εβδομάδα 2:ένας από τους εργάτες εισπράττει χρήματα από το εξωτερικό (π.χ 1.000 ευρώ) και τα δαπανά Εβδομάδα 3 : Κάποιοι από τους εργάτες στέλνουν χρήματα σε συγγενείς τους στο εξωτερικό (π.χ 1.000 ευρώ) Στην επόμενη διαφάνεια φαίνεται το τι συμβαίνει την 1η εβδομάδα

Τροποποίηση του αρχικού απλοϊκού υποδείγματος Στο Σχ. της επόμενης διαφάνειας παρουσιάζεται αυτό που θα συμβεί τη 2η εβδομάδα

Τροποποίηση του αρχικού απλοϊκού υποδείγματος Στο συνολικό εισόδημα των 1.000 ευρώ που αποκτήθηκε από τα εργοστάσια προστίθενται άλλα 1.000 ευρώ από το εξωτερικό Τα 2.000 ευρώ που κατέχουν οι εργάτες δαπανώνται για την αγορά 1.000 μονάδων προϊόντος → αυξάνεται η ανά μονάδα τιμή του προϊόντος από 1 σε 2 ευρώ Τα επιπλέον χρήματα που εισέρευσαν από το εξωτερικό, δαπανήθηκαν και προκάλεσαν αύξηση των τιμών Όλα τα χρήματα της κυκλικής ροής έχουν μεταβιβασθεί πίσω στα εργοστάσια και άρα, μπορεί να ξεκινήσει η Τρίτη εβδομάδα

Τροποποίηση του αρχικού απλοϊκού υποδείγματος Στο Σχ. της επόμενης διαφάνειας παρουσιάζεται το τι συμβαίνει την 3η εβδομάδα

Τροποποίηση του αρχικού απλοϊκού υποδείγματος Στο τέλος της 2ης εβδομάδας τα εργοστάσια είχαν 2.000 ευρώ τα οποία και μεταβίβασαν ως ημερομίσθια στους εργάτες Τα εργοστάσια είδαν ότι υπάρχει περισσότερο χρήμα στην οικονομία άρα, χώρος για αύξηση των πωλήσεων (συνεπώς και της παραγωγής) στην αρχική τιμή Άρα, προσλαμβάνουν περισσότερους εργάτες (ή/και αυξάνουν την παραγωγικότητα) για να αυξήσουν την παραγωγή και να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση

Τροποποίηση του αρχικού απλοϊκού υποδείγματος Έστω ότι τα εργοστάσια αυξάνουν την παραγωγή τους σε 2.000 μονάδες και τη στέλνουν στα καταστήματα → τα ημερομίσθια των 2.000 ευρώ θα ξοδεύονταν για την αγορά των 2.000 μονάδων → η τιμή μονάδας θα έπεφτε πάλι στο 1 ευρώ Όμως, στο παράδειγμα, κάποιοι εργάτες στέλνουν 1.000 ευρώ στο εξωτερικό → απομένουν μόνο 1.000 ευρώ να δαπανηθούν στα καταστήματα (τα οποία διαθέτουν προς πώληση 2.000 μονάδες) → η τιμή μονάδας θα μειωθεί σε 50λ → τα 1.000 ευρώ θα περάσουν πάλι στα εργοστάσια → τα τελευταία θα καταγράψουν τη μειωμένη ζήτηση → θα παραγάγουν λιγότερο προϊόν στον επόμενο γύρο παραγωγής

Η κυκλική ροή και το αποτέλεσμα των εισροών και εκροών Είδαμε ότι η επιπλέον εισροή χρημάτων (στην κυκλική ροή) → αύξηση της κυκλικής ροής του εισοδήματος (δηλαδή στην αύξηση των εθνικών δαπανών και της αξίας του Εθνικού Προϊόντος) → αύξηση της ζήτησης → αύξηση της τιμής των αγαθών στα καταστήματα Είδαμε, επίσης, ότι η εκροή χρήματος (από την κυκλική ροή) → της κυκλικής ροής του εισοδήματος (μείωση των εθνικών δαπανών και της αξίας του Εθνικού Προϊόντος) → μείωση της ζήτησης → μείωση της τιμής των αγαθών στα καταστήματα

2 σημαντικές παρατηρήσεις Σημασία έχει το καθαρό αποτέλεσμα των εισροών και εκροών Αν εισροές › εκροές → το Εθνικό Εισόδημα θα αυξηθεί (το ίδιο και οι εθνικές δαπάνες και η αξία του εθνικού προϊόντος) Αν εκροές › εισροές → το Εθνικό Εισόδημα θα μειωθεί (το ίδιο και οι εθνικές δαπάνες και η αξία του εθνικού προϊόντος) Σημασία έχει το γεγονός ότι τα αποτελέσματα των εισροών-εκροών δεν είναι άμεσα

Παραδείγματα εισροών-εκροών Εισροές : Επένδυση, Κρατικές Δαπάνες, Εξαγωγές Εκροές : Αποταμιεύσεις, Φορολογία, Εισαγωγές

Η κυκλική ροή και ο ρόλος της Κυβέρνησης Οι επιδράσεις της Κυβέρνησης στο εθνικό εισόδημα είναι πολλές και σημαντικές Στο Σχ. της επόμενης διαφάνειας παρουσιάζεται μια Κυβέρνηση που θέλει να χτίσει ένα Νοσοκομείο και ένα σχολείο για τους ανθρώπους που ζουν στα σπίτια

Η κυκλική ροή και ο ρόλος της Κυβέρνησης Οι εργάτες, τώρα, έχουν πρόσθετες δυνατότητες απασχόλησης (και οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι) Οι εργάτες φορολογούνται για τις αμοιβές τους

Η κυκλική ροή και ο ρόλος της Κυβέρνησης Τα εργοστάσια πλήρωσαν 1.000 ευρώ εισόδημα στους εργάτες → αυτά αυξήθηκαν κατά 1.000 ευρώ από την κυβερνητική χρηματοδότηση του κτιρίου (ημερομίσθια στους εργαζομένους στην ανέγερσή του) → οι εργάτες πληρώνουν φόρους ύψους 500 ευρώ → ο φόρος αυτός είναι εκροή από το σύστημα (επιστρέφει στην Κυβέρνηση) → άρα, οι εργάτες εισπράττουν μόνο 1.500 ευρώ (τα οποία μπορούν να δαπανήσουν Κάθε εισροή στην κυκλική ροή του εισοδήματος την αυξάνει, ενώ κάθε εκροή την μειώνει Εδώ το καθαρό αποτέλεσμα εισροή –εκροή είναι 500 ευρώ. Άρα, η κυκλική ροή θα αυξηθεί κατά το ποσό αυτό

Η κυκλική ροή και τα αποτελέσματα του εξωτερικού εμπορίου Το εξωτερικό εμπόριο επηρεάζει την κυκλική ροή του εισοδήματος με 2 τρόπους: οι εξαγωγές είναι εισροές και οι εισαγωγές εκροές Στο Σχήμα της επόμενης διαφάνειας τα εργοστάσια στέλνουν 1.000 μονάδες προϊόντος στο εξωτερικό (εξαγωγές), ενώ τα τελευταία στέλνουν 480 μονάδες προϊόντος στη χώρα (εισαγωγές) Η πληρωμή των εξαγόμενων προϊόντων (1.000 ευρώ) είναι χρήμα που εισρέει στην κυκλική ροή, ενώ η πληρωμή των εισαγομένων (650 ευρώ) εισρέει

Η κυκλική ροή και τα αποτελέσματα του εξωτερικού εμπορίου Αποτέλεσμα: μεταβιβάζονται στα εργοστάσια μόνο 1.350 ευρώ (από τα 2.000 των εργατών), επειδή τα 650 έπρεπε να σταλθούν στο εξωτερικό ως πληρωμή για τις εισαγωγές 480 μονάδων → αυτά προστέθηκαν στα 1,000 ευρώ που ήλθαν από το εξωτερικό (για τις 1.000 μονάδες που εξήχθησαν) Σημείωση : στο εσωτερικό διατέθηκαν 1480 μονάδες (1.000+480) και απορρόφησαν τα 2.000 ευρώ, ήτοι η τιμή μονάδας διαμορφώνεται σε 2.000/1.480=1,35 ευρώ και, κατά συνέπεια 480 ×1,35=650 ευρώ και 1.000 × 1,35=1.350 ευρώ) Καθαρό αποτέλεσμα : η εισροή (1.000 ευρώ) ήταν μεγαλύτερη από την εκροή (650 ευρώ) και άρα η κυκλική ροή αυξήθηκε κατά τη διαφορά

Μακροοικονομικό υπόδειγμα Οι έννοιες που έχουν παρουσιασθεί μέχρι τώρα παρουσιάζονται σχηματικά στην επόμενη διαφάνεια

Μακροοικονομικό υπόδειγμα Το εισόδημα εντός της κυκλικής ροής εκφράζει μια μεταβαλλόμενη κυκλοφορία χρήματος Αυτή η ροή εθνικού εισοδήματος αυξάνεται με τις διάφορες μορφές εισροών και μειώνεται με τις εκροές Όταν εισροές = εκροές → η κυκλική ροή δεν μεταβάλλεται, άρα βρισκόμαστε σε κατάσταση ισορροπίας Συνθήκη ισορροπίας : G+I+X=T+S+M

Πρόσθετες έννοιες που εισάγονται στο υπόδειγμα Απασχόληση : συνεισφορά των εργατών στην παραγωγική διαδικασία Η απασχόληση εξαρτάται από την τεχνολογία και τη ζήτηση του αγαθού Η ζήτηση των αγαθών αντικατοπτρίζεται στην ποσότητα χρήματος που ρέει από τα καταστήματα προς τα εργοστάσια Άρα, αν το εθνικό εισόδημα αυξηθεί → περισσότερο χρήμα για να δαπανηθεί (μεγαλύτερη ζήτηση) → περισσότερο χρήμα στα εργοστάσια για πρόσληψη εργατών Αν το εθνικό εισόδημα μειωθεί θα συμβούν τα αντίθετα

Πρόσθετες έννοιες που εισάγονται στο υπόδειγμα Συμπέρασμα : Η απασχόληση εξαρτάται από τη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών στην οικονομία Άρα, κάθε εισροή στην κυκλική ροή εισοδήματος → αύξηση του εθνικού εισοδήματος → αύξηση των εθνικών δαπανών (δηλ. αύξηση της συνολικής ζήτησης) → αύξηση στην πίεση προς τα εργοστάσια για παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων προϊόντων → επιθυμία των εργοστασίων να προσλάβουν περισσότερους εργάτες Κάθε εκροή προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα Εισροές : επενδύσεις (Ι) + δημόσιες δαπάνες (G) + εξαγωγές (Χ) Εκροές : αποταμιεύσεις (S) +φορολογία (Τ) + εισαγωγές (Μ) (βλ. επόμενη διαφάνεια)

Πρόσθετες έννοιες που εισάγονται στο υπόδειγμα Παραγωγή & Παραγωγικότητα Υπάρχουν 2 επιλογές ως προς το πώς μπορεί να αυξηθεί η παραγωγή των εργοστασίων βραχυπρόθεσμα: Με εντατικοποίηση της εργασίας των εργατών (αύξηση της παραγωγικότητας) Με την αύξηση των απασχολούμενων εργατών (αύξηση της απασχόλησης) Δηλαδή, στην πρώτη επιλογή πρόκειται για ύπαρξη διαθέσιμης δυναμικότητας στα εργοστάσια, που αξιοποιείται από την εντατικοποίηση της εργασίας των εργατών, ενώ στη δεύτερη πρόκειται για ύπαρξη σχολάζουσας υλικής δυναμικότητας που αξιοποιείται από περισσότερους εργάτες Τρίτη επιλογή : να μη γίνει τίποτε βραχυχρόνια (αν τα εργοστάσια λειτουργούν με πλήρη χρήση της δυναμικότητας τους) και να απαιτηθεί καιρός για την αύξηση της δυναμικότητάς τους (η επιλογή αυτή μπορεί να οδηγήσει σε πληθωριστική πίεση)

Πρόσθετες έννοιες που εισάγονται στο υπόδειγμα Πληθωρισμός : Όταν η ζήτηση αγαθών › από τα αγαθά που την καλύπτουν → αυξάνονται οι τιμές Αν μπορούν να παραχθούν περισσότερα αγαθά, μπορεί να μην έχουμε ουσιαστική επίπτωση στις τιμές Αν δεν είναι δυνατή η παραγωγή περισσότερων αγαθών, ή αν η παραγωγικότητα μειωθεί → η αύξηση των τιμών μπορεί να εξακολουθήσει (πληθωρισμός) Η εισαγωγή αγαθών είναι ένας πρώτος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού

Πρόσθετες έννοιες που εισάγονται στο υπόδειγμα Εξωτερικό εμπόριο : Όταν υπάρχει πλήρης απασχόληση της παραγωγικής δυναμικότητας μιας χώρας και έτσι καλύπτεται η εσωτερική αγορά, τα εργοστάσια του εξωτερικού θα εξάγουν στη χώρα αφού εκεί οι τιμές εκεί είναι υψηλότερες → η εισαγωγή προκαλεί μείωση της πίεσης της ζήτησης → τα χρήματα για τις εισαγωγές θα εκρεύσουν στο εξωτερικό → λιγότερο χρήμα στα εργοστάσια σημαίνει λιγότερο χρήμα στους εργάτες και λιγότερες θέσεις εργασίας → λιγότερες δαπάνες από του εργάτες → λιγότερη ζήτηση για τα αγαθά των εργοστασίων