Πρώτες βοήθειες στο Σχολικό περιβάλλον Δρ Στεργιούλας Απόστολος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Ανθρώπινης Κίνησης και Ποιότητας ζωής,   ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία από τη χώρα μας οι τραυματισμοί που συμβαίνουν στους χώρους του Σχολείου, διακρίνονται σε: Αυτούς που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών όπως: Θλάσεις, αιματώματα, κράμπες, καθυστερημένος μυϊκός πόνος. Διαστρέμματα-υπεξαρθρήματα-εξαρθρήματα. Διάφορες εκδορές (μωλωπισμοί, κοψίματα, τρυπήματα), & μικροαιμορραγίες ( από τη μύτη, από το στόμα, αυτιά κλπ). Λιποθυμικές καταστάσεις Κατάγματα.

Αυτούς που απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών: Γύρισμα της γλώσσας. Καρδιακή ανακοπή. Eπιληπτική κρίση. Πνιγμός (φρούτο, ψωμί, τόστ κ.λ.π.).

Με δεδομένα από έρευνες στην Ελλάδα, δεν έχει αποδειχθεί στατιστικά, αν οι τραυματισμοί που απειλείται η ζωή των μαθητών συμβαίνουν στον ελεύθερο χρόνο (διαλείμματα, ώρα προσέλευσης ή αποχώρησης από το Σχολείο) ή κατά την ώρα της Φυσικής Αγωγής

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Θλάση: Είναι ο τραυματισμός που συμβαίνει στην μυοτενόντια ένωση.

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Στην θλάση του πρώτου βαθμού συμβαίνει μικρή αποκόλληση των μυϊκών ινών (5% περίπου).

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Θλάση 2ου βαθμού Στη θλάση 2ου βαθμού, συμβαίνει αποκόλληση μεγαλύτερου αριθμού μυϊκών ινών. Εκτός από την αποκόλληση ινών, γίνεται και ρήξη των τριχοειδών αγγείων, με συνέπεια τη δημιουργία αιματώματος.

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Στην θλάση του 3ου βαθμού, συμβαίνει πλήρης ρήξη των μυϊκών ινών, με ταυτόχρονη ρήξη των αιμοφόρων αγγείων και εκτεταμένο αιμάτωμα στην περιοχή. Τα άκρα του μυός διαχωρίζονται και στην περιοχή του τραυματισμού υπάρχει ένα κενό.

Τα συμπτώματα σε περίπτωση θλάσης είναι πόνος, οίδημα,αιμάτωμα και λειτουργική ανεπάρκεια του τραυματισμένου μυός

Πρώτες βοήθειες σε περιπτώσεις θλάσεων Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες μπορεί να χρησιμοποιήσει: α) ελαστικό επίδεσμο για να περιδέσει την περιοχή. β) πάγο.

Ο πάγος τοποθετείται στην τραυματισμένη περιοχή με ενδιάμεσο υλικό (πετσέτα ή επίδεσμο), για 15-20 λεπτά, 3-5 φορές την ημέρα για 2-3 ημέρες. Αν δεν υπάρχει πάγος μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθούν κρύες κομπρέσσες,παγοκύστες και ψυχρά επιθέματα.

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Αιματώματα Eίναι οι τραυματισμοί που συμβαίνουν στη γαστέρα ενός μυός, με ρήξη των τριχοειδών αγγείων του.

Πρώτες βοήθειες Οι πρώτες βοήθειες σε περίπτωση αιματωμάτων είναι ίδιες με των θλάσεων (Περίδεση & Πάγος)

Πρώτες βοήθειες Διάταση του μυός Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Κράμπες Κράμπα είναι η μόνιμη συστολή της γαστέρας ενός μυός. Παρατηρείται συνήθως στους μυς της γάμπας. Πρώτες βοήθειες Διάταση του μυός

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Καθυστερημένος μυϊκός πόνος: Είναι το γνωστό πιάσιμο μετά από έντονη άσκηση (πολύ περπάτημα, ορειβασία, χορός, τρέξιμο, γυμναστική, σκάψιμο, μεταφορά φορτίων) Πρώτες βοήθειες Ξεκούραση

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Το διάστρεμμα Διάστρεμμα είναι ο τραυματισμός, που συμβαίνει σε ένα σύνδεσμο ή τους συνδέσμους μιας άρθρωσης.

Διαβάθμιση των διαστρεμμάτων Ο πιο συνηθισμένος τύπος του διαστρέμματος είναι του πρώτου βαθμού. Στο διάστρεμμα αυτού του τύπου, ο σύνδεσμος ή οι σύνδεσμοι μιας άρθρωσης διατείνονται ή υφίστανται μερική ρήξη.

Στο διάστρεμμα του δευτέρου βαθμού ο τραυματισμός του συνδέσμου είναι μεγαλύτερος. Οι ρήξη των ινών φτάνει στο 50%. Τραυματίζονται ακόμα και οι ίνες του αρθρικού θύλακα.

Το διάστρεμμα του τρίτου βαθμού είναι σοβαρός τραυματισμός Το διάστρεμμα του τρίτου βαθμού είναι σοβαρός τραυματισμός. Ο σύνδεσμός ή οι σύνδεσμοι της άρθρωσης υφίστανται πλήρη ρήξη. Τραυματίζεται ακόμα και ο ο αρθρικός θύλακας.

Τα συμπτώματα που δείχνουν ότι συνέβη ένα διάστρεμμα είναι πόνος στο σημείο του τραυματισμένου συνδέσμου ή τους μυς της περιοχής, οίδημα (πρήξιμο), μείωση της κινητικότητας της άρθρωσης (δυσκαμψία) και διχρωματισμός του δέρματος, από το αίμα που διεισδύει στον υποδόριο ιστό.

Πρώτες βοήθειες σε περίπτωση διαστρεμμάτων Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες πρέπει: α) να περιδέσει την άρθρωση. β) να συστήσει τη χρησιμοποίηση πάγου.

Εξάρθρημα Είναι ο τραυματισμός σε μια άρθρωση, κατά τον οποίο συμβάινει πλήρης παρεκτόπιση των αρθρικών επιφανειών.

Υπεξάρθρημα Είναι ο τραυματισμός σε μια άρθρωση, κατά τον οποίο συμβαίνει μερική παρεκτόπιση των αρθρικών επιφανειών.

Πρώτες βοήθειες σε περίπτωση εξαρθρημάτων  Επειδή οι τραυματισμοί αυτοί απαιτούν ορθοπεδική αξιολόγηση και άμεση αποκατάσταση το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες φροντίζει:  α) να σταθεροποιηθεί η άρθρωση που έχει υποστεί το εξάρθρημα και β) να μεταφερθεί με ασφάλεια ο μαθητής σε Ορθοπεδικό ή Νοσοσομείο.  απαγορεύεται η προσπάθεια ανάταξης του εξαρθρήματος, γιατί μπορεί να επιδεινωθεί η κατάσταση του μαθητή

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Μικρές αιμορραγίες από: κοψίματα, εκδορές, μώλωπες & τρυπήματα

Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες φροντίζει: α) να σταματήσει την αιμορραγία του μαθητή, β) να καθαρίσει την πληγή (με οξυζενέ ή bedadin και να βάλει ιώδιο εξωτερικής χρήσης). γ) να φροντίσει για τη μεταφορά του μαθητή σε Νοσοκομείο ή Χειρουργό, αν η τομή είναι μεγάλη και απαιτείται συρραφή του δέρματος.

Αιμορραγία από τη μύτη Είναι η συχνότερη περίπτωση στο Σχολείο, που χρήζει άμεσης βοήθειας Η αιμορραγία από τη μύτη συμβαίνει: ·      Μετά από χτύπημα στη μύτη ή το κεφάλι. ·      Μετά από φύσημα, φτάρνισμα ή σκάλισμα της μύτης και σε ·      Σε περίπτωση γρίππης ή κρυολογήματος. Οι καταστάσεις αυτές προκαλούν ρήξη των τριχοειδών αγγείων μέσα στη ρινική κοιλότητα.

Πρώτες βοήθειες σε αιμορραγία από τη μύτη Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες φροντίζει: ·Να καθίσει ο μαθητής με το κεφάλι γερμένο μπροστά και όχι σε έκταση, γιατί από τη θέση αυτή το αίμα θα φτάσει στο πίσω μέρος της τραχείας και θα προκαλέσει εμμετό.

·Συμβουλεύει το μαθητή να κρατήσει τη μύτη από το ηθμοειδές οστό και να αναπνέει από το στόμα ·Του επισημαίνει ότι δεν πρέπει να μιλήσει, να βήξει, ή να καταπιεί. ·Του δίνει ένα καθαρό πανί ή χαρτομάντηλο για να σκουπίζεται.

Αν η αιμορραγία δεν σταματήσει σε 10 λεπτά, η μύτη κρατιέται άλλα 10 λεπτά. Επίσης δίνονται συμβουλές στο μαθητή να ξεκουραστεί και να αποφύγει τη σωματική άσκηση. Σε περίπτωση που στο Σχολείο υπάρχουν άτομα που αιμορραγούν συχνά από τη μύτη, το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες τους συμβουλεύει να επισκεφθούν ένα γιατρό.

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Η Λιποθυμία Λιποθυμία είναι η ξαφνική απώλεια των αισθήσεων.

Η συνηθισμένη αιτία της λιποθυμίας είναι η ελαττωμένη πίεση του αίματος στον εγκέφαλο. Η θέση που παίρνει το άτομο μετά την πτώση του στο έδαφος, εξασφαλίζει την τη φυσιολογική αιματική ροή στον εγκέφαλο και την επάνοδο της φυσιολογικής πίεσης

Πρώτες βοήθειες σε λιποθυμία Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες Μεταφέρει το λιπόθυμο μαθητή σε χώρο που αερίζεται καλά (σε περίπτωση που η λιποθυμία έχει συμβεί σε κλειστό χώρο, όπως η εκκλησία ή η αίθουσα τελετών του Σχολείου). Χαλαρώνει τα ρούχα του μαθητή, ειδικά αυτά γύρω από τον τράχηλο. Ξαπλώνει το μαθητή και κάνει άρση των κάτω άκρων περίπου 40 εκατοστά.

`Οταν ο μαθητής ανακτήσει τις αισθήσεις του τον ενθαρρύνει. Σε περίπτωση που ο μαθητής έχει τάση νέας λιποθυμίας, τον βάζει σε καρέκλα με το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατα.

Τραυματισμοί που δεν απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Τα κατάγματα Κάταγμα (λύση της συνέχειας) είναι ο τραυματισμός που συμβαίνει σε ένα οστό

Με βάση επιδημιολογικά στοιχεία από τη χώρα μας δεν έχουν καταγραφεί περιστατικά με σοβαρά κατάγματα στα Σχολεία, από τα οποία να έχουν κινδυνέψει μαθητές.

Το βασικό σύμπτωμα που δείχνει ότι έγινε ένα κάταγμα είναι έντονος πόνος και ευαισθησία στην περιοχή του τραυματισμού.    

Πρώτες βοήθειες σε κλειστά κατάγματα Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες στηρίζει το τραυματισμένο μέλος μέχρι να ακινητοποιηθεί και το προσδένει στο υγιές ή στο σώμα για καλύτερη σταθεροποίηση. Στη συνέχεια φροντίζει να μεταφερθεί ο μαθητής σε Γιατρό ή Νοσοκομείο.

Πρώτες βοήθειες σε ανοικτά κατάγματα Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες φροντίζει: 1. Να ελέγχξει την αιμορραγία, 2. Να περιορίσει πιθανή μόλυνση λόγω της ανοικτής πληγής, 3) Να σταθεροποιήσει το μέλος και 4) Να στείλει τον μαθητή σε Νοσοκομείο.  

Τραυματισμοί που απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών Γύρισμα της γλώσσας Σε αρκετές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια διαφόρων κινητικών δραστηριοτήτων που γίνονται έντονα, χάνεται ο έλεγχος από τους μυς που κινούν τη γλώσσα, το στόμιο του φάρυγγα και του λάρυγγα. Το αποτέλεσμα είναι η γλώσσα να έλθει προς τα πίσω και να φράξει τους αεραγωγούς.

Συμπτώματα Αδυναμία ομιλίας, αναπνοής ή κατάποσης. Ερυθρότητα του προσώπου. Αυξημένη τάση στον υαλοειδή χόνδρο των οφθαλμών (κοινώς γούρλωμα). Απώλεια ισορροπίας και πτώση.

Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες πρέπει Να ξαπλώσει το μαθητή σε ύπτια θέση. Να πιάσει με τα δυο δάκτυλα το σαγόνι και με το άλλο χέρι το μέτωπο του μαθητή και να εκτελέσει έκταση. Να δώσει το φιλί της ζωής.

Τραυματισμοί που απειλείται άμεσα η ζωή των μαθητών   Αδιάγνωστη επιληψία Επιληψία είναι η κατάσταση σπασμού των μυών, που προκαλείται από προσωρινή διακοπή της ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλo. Είναι σύμπτωμα κι όχι νόσος.

Στο Σχολείο μπορεί να προκληθεί επιληπτική κρίση σε κάποιο μαθητή από υπογλυκαιμία ή τραυματισμό στο κεφάλι

Συμπτώματα Η κρίση αρχίζει με παράξενη συμπεριφορά και κυάνωση των χειλέων Στη συνέχεια αρχίζουν ακούσιες μυϊκές συσπάσεις και αναπτύσσεται μυϊκός σπασμός. Το άτομο που έχει επιληπτική κρίση χάνει την ισορροπία του και πέφτει στο έδαφος, ενώ οι σπασμοί συνεχίζονται.  

Πρώτες βοήθειες σε περίπτωση επιληψίας Το άτομο που δίνει τις πρώτες βοήθειες πρέπει: Να ενθαρρύνει τον επιλητικό μαθητή σε περίπτωση μικρής επιληψίας Να τον προστατέψει από πτώση σε περίπτωση μεγάλης επιληψίας. Να χαλαρώσει τα ρούχα του γύρω από τον τράχηλο  

Να τον τοποθετήσει σε θέση ανάνηψης, όταν περάσει η κρίση. Να καλέσει ιατρική βοήθεια αν μέσα σε 10 λεπτά έχει συχνές κρίσεις.

Πνιγμός από φρούτο, ψωμί, τόστ ή άλλο αντικείμενο (πχ τσίχλα) Εξ αιτίας κακού συντονισμού των μυών που κλείνουν την επιγλωττίδα, η τροφή ή το αντικέιμενο προωθείται αντί για τον φάρυγγα στον λάρυγγα, με αποτέλεσμα να φράξουν οι αεραγωγοί.

`Οταν ο μαθητής που πνίγεται έχει τις αισθήσεις, πιάνει το λαιμό του και δεν μπορεί να μιλήσει, να βήξει ή να αναπνεύσει. Αν δεν βοηθηθεί στη φάση αυτή θα χάσει τις αισθήσεις του. Το άτομο που θα δώσει βοήθεια ζητάει από τον μαθητή να σκύψει και του δίνει 5 κοφτά χτυπήματα ανάμεσα στις ωμοπλάτες.

Αν δεν αποδώσει η ενέργεια αυτή συνεχίζει με κοιλιακές συμπιέσεις.

Αν δεν αποδώσει και αυτή η τεχνική συνεχίζει εναλλάξ με 5 κτυπήματα και 5 κοιλιακές συμπιέσεις.

Σε περίπτωση, που ο μαθητής χάσει τις αισθήσεις του εφαρμόζεται κοιλιακή συμπίεση από ύπτια θέση.

Ευχαριστώ!!!!

Βιβλιογραφία   ACEP first Aid manual (2001). DK Adult Publ., USA. AMA handbook of first aid and medical care (2009). Random House, USA. Athletic training and sport medicine (1991). American Academy of Orthopaedic Surgeons. Sec Edit Park Ritz Illinois USA. British red cross (1992). Practical first aid. Dorling Kind Limited London. First aid manual. (1992). Emergency procedures for everyone at home, at work or at leisure. Dorling Kind Limited London 10-23, 1992. First aid for babies and children (2006). DK Adult Publ., USA. Flegel, M.G. (1992). Sports first aid. Leisure Press Champaign USA. Gilbert, G.G. (1981). Teaching first aid and emergency care. Dubugue Iowa, USA. Gray, S. (1995). The first aider’s pocket companion. William and Wilkins USA. Thygerson, A.L., Thygerson, S.M. (2011). First aid, CPR and AED advanced. Jones & Bartlett Learning, Publ., USA. Στεργιούλας, Α. (1991). Τραυματισμοί στα Σπορ. Εκδ. Συμμετρία, 1989. Στεργιούλας, Α. (2005). Βιολογία της `Ασκησης. Εκδ. Συμμετρία, 2005. Weston,T. (1990). First aid and family care. Marshall Cavendish Ltd, London.