1 Οπτική αισθητική ΙΙ.

2 Μια άλλη διαπίστωση επίσης σημαντική : αυτό στο οποίο ο καθένας μας έχει διαφορετική άποψη, και μπορούμε να διαφωνήσουμε, είναι κάτι τελείως αλλιώτικο από το ωραίο και δεν κάνει να το μπερδεύουμε. Εννοώ το όμορφο, το χαριτωμένο, αυτό που μας αρέσει. Το ωραίο είναι για όλους σχεδόν το ίδιο έμφυτο, λογικό, φυσικό σύστημα πληροφόρησης της ψυχής. Το όμορφο είναι άλλο, είναι το σύστημα σύνδεσης, που σημαίνει για τον καθένα μας διαφορετική παράσταση. Ένα όμορφο κορίτσι ευτυχώς δεν είναι για όλους όμορφο, και ο καθένας μας έχει διαφορετικά πρότυπα για το όμορφο. Αν δεν ήταν έτσι θα είχαμε πολλές δολοφονίες.

3 Ένα όμορφο κορίτσι είναι σε αντίθεση με το «ωραίο», η αφορμή για την ερώτηση αξίας συντρόφου, και είναι για όλους διαφορετικό. Τα πραγματικά ωραία κορίτσια είναι συνήθως απλησίαστα, και γι’ αυτό μοναχικά, και δυστυχισμένα. (Η Greta Garbo «η θεϊκή» ζούσε απομονωμένη και υπέφερε.)

4 Άλλο παράδειγμα, τα χρώματα του φάσματος δεν είναι μεμονωμένα ωραία. Το φάσμα είναι που τα κάνει ωραία και έχουν όλα την ίδια αξία. Δύο ή περισσότερα χρώματα μπορούν να είναι ωραία μόνο σε κάποια σχέση, π.χ. σαν συμπληρωματικά χρώματα. Και όμως λέμε ότι του ενός αρέσει αυτό του άλλου το άλλο χρώμα ανάλογα με το τι παραστάσεις έχει ο καθένας.

5 Υπάρχουν όμως και μαζικές παραστάσεις, κοινές για ομάδες ή λαούς που για κάποιον χρόνο ισχύουν. Σ’ αυτήν την πραγματικότητα βασίζεται η μόδα. Ότι αυτό δεν έχει σχέση με ωραιότητα, όσο όμορφο και να είναι, το καταλαβαίνουν οι γυναίκες ήδη ένα χρόνο αργότερα όταν τα αντικείμενα γίνονται démodé. Και οι άντρες το καταλαβαίνουν, απλά λίγο καθυστερημένα επειδή το αντικείμενο μόδα δεν είναι τόπος ιδιαίτερης αρσενικής αναφοράς. Ορισμοί περί ωραίου -Το ωραίο είναι αυτό που έχει μορφή. Το άσχημο (χωρίς σχήμα) είναι το άμορφο, ικανό μεν για μορφή, αλλά δεν την έχει λάβει ή δεν κυριαρχείται ολότελα απ’ αυτήν. Πλωτίνος ( ) -Η ύλη δεν είναι καθ’ εαυτού ωραία, αλλά μόνο όταν φωτιστεί από την ιδέα. Goethe ( ) -Ωραιότητα είναι έκφραση ενός κρυμμένου φυσικού νόμου. Hegel ( ) -Το ωραίο είναι ουσιαστικά το πνευματικό, που εκφράζεται αισθητικά. -Ωραίο είναι αυτό που χωρίς έννοιες αρέσει. Kant ( )

6 Το μέγεθος της «δυσκολίας της αντίληψης», καθορίζει την απόφαση μας περί ωραίου ή όχι. Η επίκαιρη έρευνα εγκεφάλου έχει βαθύνει αρκετά την λεπτομερειακή γνώση της, παρ’ όλα αυτά όμως δεν μπορεί ακόμα να απαντήσει αναλυτικά πως γίνεται και βλέπουμε μορφές. Ο Günther Fuchs συνοψίζει: «Ωραίο είναι το εύκολα αντιληπτό». Σαν την πιο σημαντική απόδειξη αναφέρει τις κόπιες (συνήθως δέκα, η μια πάνω στην άλλη). -Πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε αυτή η μέθοδος από τον Francis Galton (1883), αργότερα από τον Ludwig Klages (1910) και τελευταία από τον εθνολόγο Karl Grammer (1995) ο οποίος την ονόμαζε «συνθετικό πορτρέτο» («Composit Portraits»).

7 Φωτογραφία=Klages 10 πρόσωπα από χορτοφάγα κορίτσια αριστερά και 10 πρόσωπα από κρεατοφάγα κορίτσια δεξιά, αντιγραμμένα το ένα πάνω στο άλλο έχουν σαν αποτέλεσμα το ίδιο τύπο ανθρώπου. Μοιάζουν σαν αδερφές με ωραία χαρακτηριστικά σχεδόν σαν μικρές αδερφές της Mona-Lisa (Giokonda).

8 Η απόπειρα να αποδείξει ότι υπάρχουν πρόσωπα χορτοφάγων και κρεατοφάγων ανθρώπων με ειδικά χαρακτηριστικά απέτυχε. Ο Klages προσπαθούσε να βρει τα χαρακτηριστικά πρόσωπα κακούργων, φωτογραφίζοντας σε μια φυλακή. Το αποτέλεσμα της αντρικής αυτής εικόνας έμοιαζε όμως περισσότερο αυτήν του Ιησού. Μια ντουζίνα αγροτόπαιδα εμφανίζανε ένα ευγενές πρόσωπο. Ο Klages τα παράτησε σ’ αυτό το σημείο.

9 Συνθετικό πορτραίτο εννέα κοριτσιών της δεκαετίας του ’70. η ίδια ομορφιά που υπάρχει σε όλα τα πρόσωπα συγκεντρώνονται σε ένα στην μέση. Ίδιο αποτέλεσμα.

10 Ο Gunter Fuchs διέκρινε τον μορφολογικό νόμο της ανθρώπινης όψης. Οι ιδιαιτερότητες κάθε πορτραίτου εξαφανίζονται στη συνθετική αντιγραφή. Το κοινό για όλους εμφανίζεται. Αυτό που βλέπουμε είναι η αρχική ομορφιά, το πρότυπο, το ωραίο.

11 Ο Karl Grammer κατασκεύασε το 1995 αυτό το πορτραίτο. Η κεντρική εικόνα είναι τεχνητή, ο μέσος όρος της συμβολής όλων των πραγματικών προσώπων στον κύκλο.

12 Το αποτέλεσμα όμως δεν είναι ένα πρόσωπο του μέσου όρου. Μέσος όρος είναι τα λίγο ή πολύ μεμονωμένα πρόσωπα των επίκαιρων κοριτσιών. Αυτά τα πρόσωπα έχουν με τις ατέλειες τους αξία συντροφικότητας. Το αποκλειστικά ωραίο πρόσωπο υψώνεται πάνω από αυτά και δείχνει απλησίαστο, δεν εκπέμπει αξίες συντροφικότητας, αλλά μόνο ιδανική μορφή, αυτή του ωραίου.

13 Το πόσο εύκολα αντιλαμβανόμαστε το ωραίο το βλέπουμε και συμφωνούμε όλοι. Αρκεί μια ματιά για να το καταλάβουμε. Τα μεμονωμένα πρόσωπα μπορούν να μας απασχολήσουν για πολύ, ορισμένα μπορούν και να μας διασκεδάσουν. Βλέποντάς τα προσπαθούμε να φανταστούμε όχι μόνο την συντροφική τους αξία αλλά τον χαρακτήρα, καταγωγή, γνώση, ανάστημα, φωνή, μια ατελείωτη αλυσίδα συνειρμών.

14 (Τα συνθετικά πορτραίτα έφεραν τα ίδια αποτελέσματα και σε ασιατικά πρόσωπα).

15 Η συνθετική αντιγραφή πολλών ειδών σαν δρόμος προς τα πρότυπα ομορφιάς, εμφανίζεται και στη φύση από μόνη της στην γενετική. Επειδή όμως τα ιδανικά της ομορφιάς αλλάζουν δεν διακρίνονται εύκολα. Οι κυρίες G.Garbo φαίνονται μόνο στην εποχή τους. Όταν ο Rubens ζωγράφιζε τις εύσωμες γυναίκες, υπήρχαν σίγουρα κάποιες M. Monroes αλλά για τα μεγέθη δεν ενδιαφερόταν κανείς.

16 Παρατηρείστε αυτή τη μάσκα και ακολουθήστε την αντίληψη σας. Αίσθημα: Ούτε όμορφο, ούτε άσχημο, δεν λεει τίποτα. Τέλεια χαρακτηριστικά του ωραίου και όμως καμία έκφραση, κέρινο, άψυχο.

17 Δώδεκα με το χέρι κατασκευασμένοι κύκλοι, με ατέλειες. Κοπιάροντας τους, τον ένα απάνω στον άλλο, έχουμε έναν ωραίο, σχεδόν τέλειο κύκλο. Οι σημαντικότεροι τομείς σχηματίζουν το βαθύ μαύρο, οι ανακρίβειες εξαφανίζονται στο θαμπό μέρος.

18 Με αυτόν το καθορισμό του ωραίου, δηλαδή του εύκολα αντιληπτού μπορούμε να δούμε τον κόσμο όλο από άλλη οπτική γωνία. Μπορούμε να συζητήσουμε περί ωραίου. Η διαφοροποίηση μεταξύ του ποθητού, όμορφου και χαριτωμένου (που μπορούμε να κατασκευάσουμε), και του υπεράνω όλων και απλησίαστου ιδανικού του ωραίου μάς απασχολεί όλους, όπως επίσης η σκέψη ότι η υποθετική αντίθεση του ωραίου είναι το χάος, και όχι το άσχημο.

19 Οι μορφές σκοπιμότητας στην φύση.

20 Το εξευγενισμένο μήλο δεν είναι στα άκρα του γυρισμένο προς τα μέσα, αλλά μορφολογικά υπερδιογκωμένο. Το πρωτόγονο μήλο είναι σαν σφαίρα. Ο λόγος είναι απλός: Η εκτροφή του μήλου είχε σαν στόχο μόνο το φαγώσιμο μέρος του φρούτου. Το υπόλοιπο έμεινε σε σχέση με το διογκωμένο μέρος μικρό, διότι έμεινε απείραχτο.

21 Άλλος μορφολογικός νόμος της φύσης. Το άγριο κλήμα παρατάσσει με το μεγάλο του μίσχο κάθε φύλλο σε ιδανική θέση προς το φως. Σε περίπτωση ανεμοθύελλας ελίσσεται το φύλλο και το μακρύ κοτσάνι του στρίβει και γι’ αυτό δεν σπάει. Αυτή είναι η σκοπιμότητα της φόρμας του μακριού μίσχου.

22 Η φύση γνωρίζει μόνο φόρμες σκοπιμότητας. H κατασκευή του ανθρώπινου κόκαλου του μηρού είναι τέτοιου τρόπου που όλες οι εγκάρσιες τομές των λεπτών κυψελών να καταπονούνται ομοιόμορφα.

23 Στα μάτια των εντόμων βλέπουμε τον εξάγωνο διαχωρισμό. Με το εξάγωνο μοιράζεται ο χώρος πάνω στην σφαίρα πολύ πλεονεκτικά. Μέλισσες και σφήγκες χρησιμοποιούν τον φυσικό νόμο κατασκευής των ματιών τους, και για την κατασκευή της κηρύθρας. Στον ίδιο χώρο δεν θα μπορούσαν με κανένα άλλο διαχωρισμό να κερδίσουν περισσότερη χωρητικότητα.

24 Η φύση έχει πάντα δίκαιο. Αν και με την πρώτη ματιά έχουμε αμφιβολίες, με την βαθύτερη παρατήρηση καταλαβαίνουμε καλύτερα. Παράδειγμα το δέρμα του καρχαρία.

25 Παράδειγμα το δέρμα του καρχαρία: Είναι γεμάτο με ατελείωτες μικρές ακίδες. Μικρά τετραγωνάκια, μικρότερα από μισό χιλιοστό. Μια αιχμή σε κάθε τετράγωνο σηκώνεται λίγο προς τα πάνω και έχει σχήμα κοφτερής λεπίδας. Σε μεγέθυνση μοιάζει με το δόντι του καρχαρία. Τα δόντια του καρχαρία είναι κατασκευασμένα με τον ίδιο τρόπο σαν μεγαλωμένες ακίδες του δέρματος του. Όπως τα δόντια δείχνουν και οι ακίδες αυτές προς τα μπροστά, αντίθετα με την κατεύθυνση κίνησης του καρχαρία! Κατασκευαστικό λάθος της φύσης; Όχι φυσικά. Όταν κινούμε την λίμα από ξερό δέρμα καρχαρία για να λιμάρουμε τους κάλους σπρώχνουμε αυτήν την επιφάνεια προς τα μπρος όπως κολυμπάει το ψάρι στο νερό. Φυσικά δεν είναι ο σκοπός των ακίδων αυτών να λιμάρουν κάλους. Κάθε ακίδα πάνω στο δέρμα συγκρατεί μια σταγόνα νερού. Όλες οι σταγόνες ενωμένες δημιουργούν ένα λεπτό στρώμα από νερό κολλημένο απάνω στο δέρμα του, σαν μεμβράνη. Ο λόγος: η τριβή νερού με νερό, είναι μικρότερη από ότι θα ήταν νερό με δέρμα. Η φύση δεν αρκέστηκε στην τέλεια υδροδυναμική φόρμα του σώματος του καρχαρία. Βελτιστοποίησε και το δέρμα και τα δόντια με σκοπιμότητα.

26 Πόρισμα. Σε αντίθεση με την θέση του Louis Sullivan ότι η μορφή πρέπει να είναι η ακολουθία της λειτουργίας, ο Fuchs προτείνει η μορφή να ακολουθεί την σκοπιμότητα.