∆είκτες Πρωτολυτικοί ή ηλεκτρολυτικοί δείκτες είναι ουσίες των οποίων το χρώμα αλλάζει ανάλογα με το pH του διαλύματος στο οποίο προστίθενται. Οι δείκτες είναι συνήθως ασθενή οργανικά οξέα ή βάσεις των οποίων τα ιόντα που προκύπτουν από τον ιοντισμό τους έχουν διαφορετικό χρώμα από τα αδιάστατα μόρια. Έστω ο δείκτης Η∆, με εξίσωση ιοντισμού:
∆είκτες: Κατά κανόνα επικρατεί το χρώμα της μορφής του δείκτη της οποίας η συγκέντρωση είναι τουλάχιστον δέκα φορές μεγαλύτερη από τη συγκέντρωση της άλλης μορφής. Όταν δεν ισχύει το παραπάνω τότε έχουμε ενδιάμεσο χρώμα. Αποδεικνύεται ότι στην περίπτωση αυτή: • Το χρώμα του Η∆ επικρατεί όταν pH < pK - 1 . • Το χρώμα του ∆– επικρατεί όταν pH > pK + 1 . • Όταν το pΗ είναι μεταξύ pH> pK - 1 και pH< pK + 1 τότε το διάλυμα έχει ενδιάμεσο χρώμα
Δείκτες και περιοχή αλλαγής χρώματος
χρώμα του δείκτη μπλε της θυμόλης σε HCl και CH3COOH HCl CH3CΟOH δείκτης μπλε της θυμόλης pH < 1.2 < pH < 2.8 < pH
Ογκομέτρηση • Ογκομέτρηση, είναι η διαδικασία κατα την οποία πραγματοποιείται ποσοτικός προσδιορισμός μιας ουσίας με μέτρηση του όγκου διαλύματος γνωστής συγκέντρωσης (πρότυπου διαλύματος) που χρειάζεται για την πλήρη αντίδραση με την ουσία. • Ισοδύναμο σημείο, είναι το σημείο της ογκομέτρησης όπου έχει αντιδράσει πλήρως η ουσία που περιέχεται στην κωνική φιάλη με ορισμένη ποσότητα του πρότυπου διαλύματος. • Τελικό σημείο ή πέρας της ογκομέτρησης, είναι το σημείο όπου παρατηρείται αλλαγή χρώματος του δείκτη στο ογκομετρούμενο διάλυμα και διακόπτεται η ογκομέτρηση. Όσο πιο κοντά βρίσκονται το ισοδύναμο και το τελικό σημείο τόσο πιο ακριβής είναι η ογκομέτρηση
• Οξυμετρία, είναι ο προσδιορισμός με ογκομέτρηση της συγκέντρωσης διαλύματος βάσης με πρότυπο διάλυμα οξέος. • Αλκαλιμετρία, είναι ο προσδιορισμός με ογκομέτρηση της συγκέντρωσης διαλύματος οξέος με πρότυπο διάλυμα βάσης.