4. “Διαχείριση πληροφοριών και επικοινωνίες” [2] 4.1 Δίκτυα Υπολογιστών, το Διαδίκτυο. (2 ώρες) 4.2 Χρήση προγραμμάτων φυλλομετρητή 4.3 Πρόσβαση σε δικτυακό τόπο – Αξιοποίηση της δομής υπερμέσων του Παγκόσμιου Ιστού 4.4 Μηχανές Αναζήτησης 4.5 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο – Προγράμματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (3 ώρες) 4.6 Επικοινωνία πραγματικού χρόνου (1 ώρα) Μηχανές αναζήτησης Κατσούλας Νικόλαος (Καθηγητής Πληροφορικής )

Τι είδαμε στο προηγούμενο μάθημα Χρήση του προγράµµατος περιήγησης στο Internet. Εµφάνιση µιας συγκεκριµένης ιστοσελίδας. Πρόσβαση πληροφοριών µε επιλογή συνδέσµου. Ανανέωση και διακοπή µεταφοράς πληροφοριών. Επιστροφή σε ιστοσελίδες που είδαµε πρόσφατα. Ιστορικό επισκέψεων σε δικτυακούς τόπους. Σήµανση ιστοσελίδων µε σελιδοδείκτες. Οργάνωση αγαπηµένων σελίδων για επαναφορά. Αποθήκευση ιστοσελίδας ως αρχείο. Εκτύπωση περιεχοµένων ιστοσελίδας. Ορισµό αρχικής ιστοσελίδας.

Στόχοι Να εξηγήσετε για ποιον λόγο μας είναι απαραίτητες οι μηχανές αναζήτησης Να αναφέρετε τρεις διεθνείς και δύο Ελληνικές µηχανές αναζήτησης. Να πραγµατοποιείτε αναζητήσεις σε καταλόγους πληροφοριών. Να χρησιµοποιείτε µηχανές αναζήτησης για να βρίσκουν πληροφορίες µε τη χρήση λέξεων κλειδιών. Να περιορίζετε τα αποτελέσµατα της αναζήτησης µε χρήση λογικών τελεστών. Να απαριθµείτε πέντε κανόνες που θα κάνουν πιο αποτελεσµατική την αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο

Παγκόσμιος Ιστός (Word Wide Web) Το World Wide Web (παγκόσμιος Ιστός) είναι η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη υπηρεσία του Internet. Η ύπαρξη προγραμμάτων που επιτρέπουν την κατασκευή ιστοσελίδων χωρίς να απαιτείται η εκμάθηση της γλώσσας HTML, καθώς και η εύκολη, αυτοματοποιημένη δημοσίευσή τους σε έναν διακομιστή ιστοσελίδων (web server) επιτρέπει ακόμη και σε ανθρώπους με ελάχιστες σχετικές γνώσεις να κατασκευάσουν και να δημοσιεύσουν ιστοσελίδες στο διαδίκτυο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη παγκοσμίως πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ιστοσελίδων (ίσως και ενός δισεκατομμυρίου με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις) με μία ευρεία γκάμα θεμάτων.

Μορφή Διευθύνσεων του Παγκόσμιου Ιστού (URL) Για να εντοπίσω τις πληροφορίες που θέλω από τον παγκόσμιο ιστό, απαιτείται να γνωρίζω την διεύθυνση που περιέχονται οι πληροφορίες, η οποία ακολουθεί τους κανόνες του μορφότυπου αναφοράς που ονομάζεται ενιαίος εντοπισμός πόρου (Uniform Resource Local- URL) και έχει την παρακάτω μορφή:

Εντοπισμός ιστότοπου χωρίς γνωστή διεύθυνση (URL) γίνεται;

Εντοπισμός ιστότοπου χωρίς γνωστή διεύθυνση (URL) γίνεται; Θα ήταν ωραίο να υπήρχε ένας κατάλογος (σαν τον τηλεφωνικό), όπου ο Ανέστης να μπορούσε να αναζητήσει τις ιστοσελίδες που τον ενδιαφέρουν. Όμως αυτό είναι αδύνατον. Το τοπικό τηλεφωνικό δίκτυο είναι μικρό, αλλάζει αργά, και ελέγχεται από κεντρική αρχή. Αντιθέτως, ο Παγκόσμιος Ιστός είναι τεράστιος (περισσότερες από 18 δισεκατομμύ-ρια ιστοσελίδες την Δευτέρα 27 Απριλίου 2009). αλλάζει διαρκώς (ο καθένας μπορεί να δημιουργεί/ τροποποιεί/ διαγράφει ιστοσελίδες, κάθε στιγμή). δεν ελέγχεται κεντρικά (κανείς δεν χρειάζεται ειδική άδεια για να δημιουργήσει/τροποποιήσει/διαγράψει τις ιστοσελίδες του).

ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ (Search Engines). Τι είναι οι Μηχανές Αναζήτησης; Πως δουλεύουν; Ποιες Μηχανές Αναζήτησης γνωρίζεται;

ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ (Search Engines) Αυτό που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι Μηχανές Αναζήτησης είναι υπηρεσία του διαδικτύου και όχι του παγκόσμιου ιστού όπως πιστεύουν αρκετοί χρήστες.

Τι είναι μία μηχανή αναζήτησης και πως λειτουργεί; Μια μηχανή αναζήτησης είναι μια εφαρμογή που επιτρέπει την αναζήτηση κειμένων και αρχείων στο Διαδίκτυο. Αποτελείται από ένα πρόγραμμα υπολογιστή που βρίσκεται σε έναν ή περισσότερους υπολογιστές στους οποίους δημιουργεί μια βάση δεδομένων που περιέχει κάποια αντίγραφα ιστοσελίδων με τις πληροφορίες που συλλέγει από το διαδίκτυο. Για την έρευνα αυτή χρησιμοποιούνται κάποια προγράμματα που ονομάζονται «ρομπότ» ή «αράχνες» (spider, crawler ή webcrawler). Τα προγράμματα αυτά «σερφάρουν» στο Διαδίκτυο σε διάφορες ιστοσελίδες με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών με βάση κάποια κριτήρια. Η λειτουργία αυτή πρέπει να γίνεται συνεχώς διότι οι ιστοσελίδες αλλάζουν και η βάση της μηχανής θα πρέπει να ανανεώνονται με νέες πληροφορίες. Μια μηχανή αναζήτησης μπορεί να διαθέτει περισσότερα από ένα «ρομπότ».

Τι είναι μία μηχανή αναζήτησης και πως λειτουργεί; Έτσι λοιπόν, μία μηχανή αναζήτησης αποτελείται από τρία βασικά μέρη: Τον Spider (ή Crawler ή Robot κλπ.): ένα ειδικό αυτόματο πρόγραμμα που επισκέπτεται ιστοσελίδες, τις «διαβάζει» και έπειτα ακολουθεί τις υπερσυνδέσεις (hyperlinks) των ιστοσελίδων αυτών προς άλλες ιστοσελίδες. Κατά καιρούς (π.χ. μία φορά το μήνα) ο spider επιστρέφει στις ιστοσελίδες που έχει ήδη επισκεφτεί ψάχνοντας για αλλαγές. Το Ευρετήριο (Index): μία τεράστια βάση δεδομένων που περιέχει αντίγραφα όλων των ιστοσελίδων που επισκέφτηκε και «διάβασε» ο spider. Όταν ο spider ανακαλύψει αλλαγές σε κάποιες ιστοσελίδες, τότε ενημερώνονται και τα αντίγραφα στο ευρετήριο. Βέβαια, το τι ακριβώς αντιγράφει στο ευρετήριο ο spider εξαρτάται από κάθε μηχανή αναζήτησης. Οι περισσότερες αξιόλογες μηχανές διαθέτουν το πλήρες κείμενο των ιστοσελίδων στο ευρετήριό τους, υπάρχουν όμως και κάποιες που ευρετηριάζουν μόνο τον τίτλο μιας ιστοσελίδας και τις πρώτες γραμμές κειμένου. Τον μηχανισμό αναζήτησης: το πρόγραμμα που ερευνάει το ευρετήριο για να βρει ιστοσελίδες που ταιριάζουν στις λέξεις-κλειδιά της αναζήτησης που έθεσε ο χρήστης. Συνήθως ιεραρχεί τα αποτελέσματα της αναζήτησης με βάση κάποια κριτήρια

Διεθνείς Μηχανές αναζήτησης www.google.com search.yahoo.com www.bing.com www.ask.com www.wolframalpha.com

Ποια χρησιμοποιείται περισσότερο;

Ελληνικές Μηχανές αναζήτησης www.toxo.gr www.robby.gr www.anazitisis.gr www.phantis.gr www.trinity.gr www.findlink.gr www.trinity.gr Με θεματικό κατάλογο Χωρίς θεματικό κατάλογο

Μηχανή αναζήτησης ή θεματικός κατάλογος; Οι θεματικοί κατάλογοι είναι συλλογές από υπερσυνδέσεις, οι οποίες είναι κατηγοριοποιημένες σε θεματικές ενότητες και υποενότητες ανάλογα με το περιεχόμενο των ιστοσελίδων στις οποίες οδηγούν. Ενίοτε ένας θεματικός κατάλογος μπορεί να διαθέτει και περιγραφές ή σχολιασμό αυτών των ιστοσελίδων. Η συλλογή και κατηγοριοποίηση των ιστοσελίδων γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό. Οι εμπορικοί θεματικοί κατάλογοι δεν αξιολογούν το περιεχόμενο των ιστοσελίδων, απλά τις κατατάσσουν σε θεματικές κατηγορίες, σε αντίθεση με τους ακαδημαϊκούς ή επαγγελματικούς θεματικούς καταλόγους που χρησιμοποιούν συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής για τις ιστοσελίδες που περιλαμβάνουν. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές που να διακρίνουν πολλές από τις σημερινές υπηρεσίες αναζήτησης σε μηχανές αναζήτησης ή θεματικούς καταλόγους. Για τον απλό λόγο ότι στην ίδια ιστοσελίδα συνυπάρχουν μία μηχανή αναζήτησης και ένας θεματικός κατάλογος. Το περιεχόμενο του θεματικού καταλόγου μπορεί να ερευνηθεί από τον μηχανισμό αναζήτησης, όπως και το ευρετήριο, είτε ξεχωριστά από αυτό είτε ταυτόχρονα. Επίσης, και οι περισσότεροι καθαρά θεματικοί κατάλογοι διαθέτουν έναν μηχανισμό αναζήτησης για να μπορεί να ερευνηθεί με λέξεις-κλειδιά το περιεχόμενό τους (κατηγορίες, υπερσυνδέσεις, περιγραφές, όχι όμως το πλήρες κείμενο των ιστοσελίδων). Στην ουσία, λοιπόν, οι περισσότερες σύγχρονες υπηρεσίες αναζήτησης στο διαδίκτυο είναι υβριδικές μορφές μεταξύ μηχανής αναζήτησης και θεματικού καταλόγου.  

Μηχανή αναζήτησης ή πύλη; Οι μέρες στις οποίες ένας χρήστης μπορούσε να διακρίνει με την πρώτη ματιά μία μηχανή αναζήτησης από μία πύλη έχουν σίγουρα παρέλθει. Οι πύλες (portals) είναι δικτυακοί τόποι που προσφέρουν μία ποικιλία υπηρεσιών (ειδησεογραφία, χρηματιστήριο, καιρός, chat, e-mail, λεξικό, μετατροπέα νομισμάτων, θεματικό κατάλογο ιστοσελίδων, μηχανισμό αναζήτησης, υπερσυνδέσεις κλπ.) και φιλοδοξούν να είναι οι πρώτες ιστοσελίδες που θα επισκέπτεται ο χρήστης μόλις μπαίνει στο Internet. Με τον καιρό όλο και περισσότερες μηχανές αναζήτησης άρχισαν να ενσωματώνουν στις ιστοσελίδες τους τέτοιου είδους υπηρεσίες προκειμένου να είναι αυτές που θα προσελκύουν τους επισκέπτες. Από την άλλη, πολλές από τις νεώτερες πύλες έχουν σχεδιάσει τις ιστοσελίδες τους με βάση τις σελίδες δημοφιλών μηχανών αναζήτησης, ενώ όλες οι πύλες διαθέτουν πλέον έναν μηχανισμό αναζήτησης για τις ιστοσελίδες και τον θεματικό τους κατάλογο ή προσφέρουν τις υπηρεσίες μίας ή περισσοτέρων μηχανών αναζήτησης μέσα από τις σελίδες τους. Έτσι, αν και η ουσία των μηχανών αναζήτησης παραμένει η ίδια (η συλλογή και αναζήτηση ιστοσελίδων), ο σκληρός ανταγωνισμός στο διαδίκτυο απαιτεί όχι μόνο την βελτίωση της λειτουργίας τους, αλλά και τον εμπλουτισμό των ιστοσελίδων τους με όλο και περισσότερα χαρακτηριστικά και υπηρεσίες που θα προσελκύουν τους χρήστες του Internet.

Μηχανή αναζήτησης ή πύλη;

Αναζήτηση κειμένου Για να αναζητήσουμε ιστοσελίδες που περιέχουν κάποια λέξη-κλειδί, δίνουμε απλώς αυτήν τη λέξη:

Αναζήτηση κειμένου Η μηχανή μάς επι- στρέφει έναν κατάλο- γο ιστοσελίδων που περιέχουν την λέξη. βλέπουμε τα 10 «σημαντικότερα» πόσα αποτελέσματα βρέθηκαν διάρκεια αναζήτησης 1ο αποτέλεσμα 2ο αποτέλεσμα 3ο αποτέλεσμα

Αναζήτηση κειμένου Όταν δίνουμε περισσότερες λέξεις, χωρισμένες με κενά, η μηχανή καταλαβαίνει ότι αναζητούμε ιστοσελίδες που περιέχουν καθεμιά από αυτές τις λέξεις. Στο παράδειγμα, ζητάμε ιστοσελίδες που να περιέχουν και τη λέξη Ανόρθωση και τη λέξη ποδοσφαιριστές.

Αναζήτηση κειμένου διάρκεια αναζήτησης πόσα αποτελέσματα βρέθηκαν βλέπουμε τα 10 «σημαντικότερα» 1ο αποτέλεσμα 2ο αποτέλεσμα 3ο αποτέλεσμα

Αναζήτηση κειμένου Η μηχανή δεν λαμβάνει υπόψη τις πολύ συνήθεις λέξεις (π.χ. «της»), ούτε τη σειρά των λέξεων. Αν θέλουμε μια λέξη να ληφθεί οπωσδήποτε υπό- ψη, προθέτουμε το + . Αν θέλουμε οι λέξεις να εμφανίζονται διαδοχικά με τη δοσμένη σειρά, τις βάζουμε σε εισαγωγικά. Αν θέλουμε μια λέξη να μην εμφανίζεται, προθέ- τουμε το - .

Αναζήτηση κειμένου Για περισσότερες δυνατότητες, μπορούμε να κατευθυν- θούμε στη σύνθετη αναζήτηση (advanced search).

Αναζήτηση εικόνων Για να αναζητήσουμε εικόνες, κατευθυνόμαστε στην αντίστοιχη επιλογή.

Αναζήτηση εικόνων Τα αποτελέσματα της αναζήτησης είναι μόνον εικόνες: επιλογή μεγέθους (πολύ μεγάλες, μεγάλες, μικρές, κλπ.) επιλογή είδους (πρόσωπα, σκίτσα, φωτογραφίες, κ.ά)

Άλλες ειδικές αναζητήσεις Παρομοίως, μπορούμε να εκτελέσουμε άλλες ειδικές αναζητήσεις: χάρτες, ειδήσεις, βίντεο, κ.ά. Δοκιμάστε τα!

Τι μάθαμε σήμερα; Παρουσιάσαμε τις δυνατότητες αναζήτησης πληροφοριών στο Internet. Αναφέρουµε τις δύο βασικές κατηγορίες αναζήτησης πληροφοριών από ένα θεµατικό κατάλογο ή µια µηχανή αναζήτησης. Εξηγήσαµε πώς είναι οργανωµένος ένας θεµατικός κατάλογος και πώς µπορούµε να βρούµε και να επισκεφθούµε µια ιστοσελίδα από αυτόν. Παρουσιάσαµε τις µηχανές αναζήτησης και εξηγήσαµε πώς πραγµατοποιούµε µια απλή αναζήτηση. Κάναµε µερικά παραδείγµατα αναζητήσεων Παρουσιάζουµε µερικές από τις πιο γνωστές ελληνικές και διεθνείς µηχανές αναζήτησης Καταλάβαμε τη χρήση λογικών τελεστών και την αναζήτηση µέσα στα αποτελέσµατα προηγούµενης αναζήτησης. Καναμε επίδηξη σε µερικές προχωρηµένες αναζητήσεις Ερωτήσεις – Απορίες.

Τι θα μάθουμε την επόμενη φορά; [2] Στην επόμενη ενότητα θα μάθουμε να χρησιμοποιούμαι μια άλλη υπηρεσία του διαδικτύου το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Θα γνωρίσουμε τη χρήση ενός προγράµµατος ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Θα μάθουμε να κάνουμε Σύνταξη, αποστολή, υποδοχή και διαχείριση µηνυµάτων ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Θα κάνουμε Επισύναψη αρχείων και παραλαβή επισυναπτόµενων αρχείων. Κατσούλας Νικόλαος (Καθηγητής Πληροφορικής )