Διάλεξη 11η Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ – ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 11η Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

Στάση Σώματος Ο όρος ‘σωστή στάση σώματος’ υπονοεί την κατάλληλη θέση και μηχανική των μελών του σώματος τόσο κατά την στάση όσο και κατά την κίνηση του ατόμου. Λανθασμένη στάση του σώματος μπορεί να προκύψει λόγω κληρονομικών και ανθρωπομετρικών παραγόντων, ηλικίας και φύλου, χαμηλής αυτοπεποίθησης του ατόμου που οδηγεί στην υιοθέτηση αμυντικής και ‘φτωχής’ στάσης, άγνοιας για το ποια πρέπει να είναι η σωστή στάση του σώματος ανά περίσταση και διαταραχών του σκελετού.

Κυρτώματα Σπονδυλικής Στήλης Η σπονδυλική στήλη δεν φέρεται σε ευθεία γραμμή, αλλά εμφανίζει κυρτώματα (τόσο πλάγια όσο και προσθιοπίσθια). Τα πλάγια κυρτώματα δεν είναι εμφανή όσο τα προσθιοπίσθια και είναι 3: το αυχενικό, το θωρακικό και το οσφυϊκό. Το θωρακικό στρέφει το κυρτό προς τα δεξιά, ενώ το αυχενικό και το οσφυϊκό προς τα αριστερά. Η υπέρμετρη ανάπτυξη των κυρτωμάτων αυτών αποτελεί παθολογική κατάσταση, την σκολίωση.

Κυρτώματα Σπονδυλικής Στήλης (συνέχεια) Τα προσθιοπίσθια κυρτώματα είναι 4: το αυχενικό (C1-C7), το θωρακικό (T1-T12), το οσφυϊκό (L1-L5) και το ιεροκοκκυγικό (S1-S5). Το αυχενικό και το οσφυϊκό στρέφουν το κυρτό προς τα εμπρός, ενώ το θωρακικό και το ιεροκοκκυγικό προς τα πίσω. Παθολογικές καταστάσεις των κυρτωμάτων αυτών περιλαμβάνουν την κύφωση (υπέρμετρη ανάπτυξη του θωρακικού κυρτώματος) και την λόρδωση (υπέρμετρη ανάπτυξη του οσφυϊκού κυρτώματος).

Ταξινόμηση Αποκλίσεων Σπονδυλικής Στήλης Ταξινόμηση αποκλίσεων σπονδυλικής στήλης σε: Λειτουργικές, αποτέλεσμα ελλιπούς ανάπτυξης των μυών που προκαλούνται λόγω της κακής στάσης του σώματος ή της υπερανάπτυξης συγκεκριμένων μυϊκών ομάδων και διορθώνονται με την άσκηση. Δομής, που αναφέρονται σε παραμορφώσεις του σκελετικού συστήματος που απαιτούν εγχείρηση για τη διόρθωσή τους.

Σκολίωση Σκολίωση είναι η πλάγια κύρτωση της σπονδυλικής στήλης και είναι περισσότερο λειτουργική παρά δομής (οργανική). Στην οργανική σκολίωση υπάρχει στροφή της σπονδυλικής στήλης γύρω από τον άξονά της. Διακρίνεται σε ιδιοπαθή (90% των περιπτώσεων), ή νευρομυϊκή οφειλόμενη σε παθήσεις σπονδύλων, οστών, μυών ή νεύρων.

Συχνότητα Εμφάνισης Σκολίωσης Η συχνότητα εμφάνισης ανέρχεται στο 2% του μαθητικού πληθυσμού και συνήθως εκδηλώνεται κατά τα πρώτα χρόνια της εφηβείας όπου παρατηρείται γρήγορη ανάπτυξη του οργανισμού. Συναντάται συχνότερα στα κορίτσια με αναλογία αγοριών-κοριτσιών 1/9, η οποία οφείλεται στη διαφορά της διαδικασίας σκελετικής ωρίμανσης που υπάρχει μεταξύ των δύο φύλων.

Αίτια Σκολίωσης Η στροφή της σπονδυλικής στήλης που παρατηρείται στην οργανική σκολίωση. Η μεγαλύτερη μυϊκή δραστηριότητα των μυών της πλευράς της καμπύλης της σπονδυλικής στήλης σε σχέση με τους μύες της πλευράς του κοίλου της σπονδυλικής στήλης που παρατηρείται στη λειτουργική σκολίωση.

Χαρακτηριστική Κυρτότητα Στην Σκολίωση Χαρακτηριστική Κυρτότητα Στην Σκολίωση Η χαρακτηριστική κυρτότητα της σπονδυλικής στήλης στη σκολίωση είναι συνήθως σχήματος C. Άλλες φορές όμως εμφανίζεται σαν S λόγω του μικρότερου κυρτώματος που αναπτύσσεται στη σπονδυλική στήλη για λόγους ισορροπίας του σώματος, ως αντιστάθμισμα στο μεγαλύτερο κύρτωμα.

Αντιμετώπιση Σκολίωσης Για σοβαρή σκολίωση (> 40°) απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Για την σκολίωση 20-40° σε παιδιά και εφήβους χρησιμοποιείται ο κηδεμόνας Milwaukee που φοριέται ολόκληρο το 24ωρο μέχρι το τέλος της σκελετικής ωρίμανσης. Η μικρού βαθμού σκολίωση (<20°) αντιμετωπίζεται με προγράμματα άσκησης.

Εντοπισμός Σκολίωσης Εξέταση της συμμετρίας της οπίσθιας επιφάνειας του μαθητή: Στην όρθια θέση: Η σπονδυλική στήλη εμφανίζεται ίσια ή με παρέκκλιση; Οι ώμοι είναι στο ίδιο ύψος ή ο ένας είναι ψηλότερα από τον άλλο; Είναι οι γοφοί στην ίδια οριζόντια απόσταση από το έδαφος ή ο ένας εμφανίζεται ψηλότερα; Είναι η απόσταση μεταξύ των χεριών και του κορμού ίση και στις δύο πλευρές του σώματος; Οι ώμοι προεξέχουν εξίσου ή ο ένας εμφανίζεται να εξέχει περισσότερο; Σε επίκυψη: Η σκολίωση προκαλεί κύρτωμα της αντίθετης πλευράς που φαίνεται σαν ήβος (καμπούρα).

Προσαρμογές Χρησιμοποίηση θέσεων-κλειδιών όπως κράτημα του μαθητή με τα δύο χέρια από μονόζυγο. Συμμετρικές ασκήσεις των ωμοραχιαίων μυών, της κοιλιάς και των ισχύων. Χρησιμοποίηση αναπνευστικών ασκήσεων και ασκήσεων ‘διαστολής’ του στήθους.

Προσαρμογές Διδασκαλία σωστής στάσης σώματος. Αποφυγή ασκήσεων που ενθαρρύνουν την εμπρόσθια ευλυγισία της σπονδυλικής στήλης. Μεγάλη προσοχή στην επιλογή ασκήσεων που μειώνουν το κύριο κύρτωμα, για να μην ενθαρρύνουν την ανάπτυξη του μικρότερου κυρτώματος.

Λόρδωση Λόρδωση είναι η υπερβολική ανάπτυξη του οσφυϊκού κυρτώματος της σπονδυλικής στήλης.

Επιπτώσεις Λόρδωσης Η υπερβολική κυρτότητα της οσφυϊκής περιοχής καταλήγει σε: Κλίση της λεκάνης προς τα εμπρός με αδύναμους κοιλιακούς μύες. Συνοδεύεται από σύσπαση των λαγονοπλευρικών ή των ιερονωτιαίων μυών, των λαγονοψοϊτών και των ορθών μηριαίων καθώς και από αδυναμία των γλουτιαίων μυών. Εκδήλωση πόνων χαμηλά στην πλάτη. Μπορεί να αναπτυχθεί κύφωση για να αντισταθμιστεί η ανάπτυξη του οσφυϊκού κυρτώματος.

Άσκηση και Λόρδωση Η άσκηση πρέπει να αποβλέπει στην διάταση των μυών της ράχης και στην ενδυνάμωση των κοιλιακών μυών. Ασκήσεις που προκαλούν υπερέκταση της σπονδυλικής στήλης πρέπει να αποφεύγονται.

Κύφωση Κύφωση είναι η υπέρμετρη ανάπτυξη της θωρακικής περιοχής της σπονδυλικής στήλης. Εμφανίζεται συχνά σε συνδυασμό με στρογγυλούς ώμους, πτερωτή ωμοπλάτη και κλίση του κεφαλιού εμπρός, συνοδεύεται από πόνους στην πλάτη και μπορεί να περιορισθεί με εφαρμογή νάρθηκα κατά την περίοδο της σκελετικής ωρίμανσης.

Άσκηση Και Κύφωση Η άσκηση πρέπει να αποβλέπει στον περιορισμό της κύφωσης με ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών των ώμων και της ράχης και διάτασης των μυών του θώρακα.

Γενικές Οδηγίες Για Τις Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης Ενδυνάμωση των μυών που μπορούν να βοηθήσουν στην ‘επαναφορά’ της σπονδυλικής στήλης στη σωστή θέση και διάταση των μυών που ‘τραβούν’ την σπονδυλική στήλη εκτός θέσης. Διατατικές ασκήσεις, ιδιαίτερα στατικές. Ποικιλία ασκήσεων με τη χρήση καθρέφτη.

Γενικές Οδηγίες Για Τις Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης Συμμετρικές ασκήσεις που αναπτύσσουν εξίσου την αριστερή και την δεξιά πλευρά. Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών που βοηθούν τη στηρικτική ικανότητα της σπονδυλικής στήλης. Προοδευτική αύξηση της έντασης.

Θέματα Για Συζήτηση Επιλέξτε συμμετρικές ασκήσεις που αναπτύσσουν εξίσου την αριστερή και την δεξιά πλευρά του σώματος. Διαμορφώστε ένα πρόγραμμα στατικών διατάσεων. Διαμορφώστε ένα πρόγραμμα δύναμης για την ισχυροποίηση των μυών του κορμού του σώματος.

Βιβλιογραφία Κοκαρίδας, Δ. (2005). Φυσική αγωγή για μαθητές με ειδικές ανάγκες σε κανονικά σχολεία. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη (κεφ. 8, σελ. 87-97).