ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ - ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΛΑΒΔΑΝΙΤΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΟΥΝΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ (1) ΛΑΤΙΝΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ : ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑΣΕΙΣ Η εργασία παρουσιάζει αποτελέσματα μιας έρευνας του Α.Π.Θ. το 2000, πάνω στη χρήση και αξιολόγηση της ορθογραφικής ποικιλότητας που χρησιμοποιείται από τους Έλληνες στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και της επικοινωνίας των Ελλήνων και των ομογενών μας στο εξωτερικό με χρήση “Greeklish”. Η χρήση ελληνικών χαρακτήρων στο ΗΤ είναι δυνατή με μηχανήματα και λογισμικό τελευταίας γενιάς και κάνει προβληματική την επικοινωνία με Έλληνες του εξωτερικού σε δωρεάν ηλεκτρονικές διευθύνσεις τύπου yahoo και hotmail.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ (2) Σήμα κατατεθέν των λατινοελληνικών είναι η ορθογραφική ποικιλότητα, οι συνδυασμοί γραμμάτων και το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένα κοινό πρότυπο μεταγραφής από τη λατινική γραφή στην ελληνική και το αντίστροφο. Οι χρήστες του ΗΤ μεταγράφουν τα ελληνικά με τρόπο ιδιοσυγκρατικό, χρησιμοποιώντας ο καθένας το προσωπικό του λατινοελληνικό αλφάβητο πότε με μεγαλύτερη και πότε με μικρότερη συνέπεια. Είναι σπάνιο ή και απίθανο 2 χρήστες να μεταγράφουν με τον ίδιο τρόπο. Η ποικιλότητα περιορίζεται από το γεγονός ότι οι χρήστες ακολουθούν δύο τύπους μεταγραφής : α)φωνητική μεταγραφή, δηλαδή αναπαράσταση φθόγγων και συνεπαγόμενη απλοποίηση της ιστορικής ορθογραφίας, β)ορθογραφική μεταγραφή, δηλαδή αναπαράσταση των ελληνικών φθογγόσημων με λατινικούς χαρακτήρες.

ΠΙΝΑΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ (1) Ιδιωτικό μήνυμα Exo kero na labo nea sou elpizo na ise kala edo genikos pizoume ksekiname diafora nea pragmata esi pote katebenis kato? (2) Μήνυμα προς λίστα Tha arxiso na rotao filous apo to eksoteriko gia ti xreosi pou exoun , oste na apofigoume ta radio arvyla pou akougontai gia isdn k.lp. (3) ανέκδοτο προς λίστα Rwtaei h daskala thn Mairoula : -Mairoula ti eferes esy?? (4) Μήνυμα επόπτη λίστας Den einai h prwth for a pou dhmo- siografoi mas kaloun na milhsoume se ekpomph.

ΤΥΠΟΙ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ η υ ω ου θ ξ χ ψ φωνητική i i/u o u/ou th x/ks Ch/h/x ps Ορθο-γραφι-κή h/n y/u w/v oy/ou 8/ 0 ks/3 x πληκτρολογιου h y oy u/q j c

ΟΜΑΔΕΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ Ο τρόπος μεταγραφής διαφοροποιείται κοινωνικά. Η ορθογραφία στο ΗΤ δεν συναρτάται κατηγορηματικά με κοινωνικούς παράγοντες. Χρήστες με παρόμοια κοινωνικά χαρακτηριστικά μεταγράφουν με πολύ διαφορετικό τρόπο. Υπάρχουν διαφορετικές ομάδες χρηστών που άλλοτε γράφουν φωνητικά, άλλοτε ορθογραφικά και άλλοτε με βάση το πληκτρολόγιο, καταδεικνύοντας έτσι την ορθογραφική ποικιλότητα.

ΕΡΕΥΝΑ ΒΑΣΕΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Για τη συλλογή υλικού πάνω στα λατινοελληνικά, έγινε έρευνα μέσω ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου που αφορούσε τέσσερις ομάδες ερωτήσεων : «χρήση», «απόψεις», «επιλογή μεταγραφής», «προσωπική μεταγραφή», όπου κάθε χρήστης θα απαντούσε 1) πόσο συχνά στέλνει μηνύματα με λατινικούς χαρακτήρες, 2)ποια στάση κρατούν απέναντι στη μεταγραφή των κειμένων και αν είναι πρόβλημα τα λατινοελληνικά, 3)ποιες είναι οι μεταγραφικές προτιμήσεις και πρακτικές των χρηστών και τέλος ποιο είναι το προσωπικό μεταγραφικό σύστημα των χρηστών που καλούνται να μεταγράψουν στα ελληνικά.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ Προέλευση πληροφοριών Τρεις ηλεκτρονικές λίστες, Έλληνες φοιτητές του εξωτερικού, «σκόρπιες» απαντήσεις Φύλο 31 γυναίκες, 45 άντρες Ηλικιακές ομάδες 30% ως 24 ετών, 42% από 25 ως 34, 28% από 35 και άνω Τόπος κατοικίας 51% κάτοικοι Ελλάδας, 49% κάτοικοι εξωτερικού Απασχόληση 29% φοιτητές, 22% επαγγέλματα γλώσσας, 20% πανεπιστημιακοί, 16% τεχνικά επαγγέλματα, 13% άλλη απασχόληση

ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων αρχίζει με τη συχνότητα χρήσης του ΗΤ και την αναλογία ελληνικών - λατινοελληνικών μηνυμάτων. Από τους χρήστες που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο το 1/3 αυτών στέλνει λιγότερα από 10 ελληνικά μηνύματα την εβδομάδα, το 1/4 από 11 έως 20, το 1/5 ως 30 και μόνο το 1/6 πάνω από 30 ελληνικά μηνύματα. Η αναλογία λατινοελληνικών μηνυμάτων διαφέρει από τον τόπο διαμονής. Στην Ελλάδα μόλις το 21% στέλνει μηνύματα με λατινικούς χαρακτήρες, ενώ στο εξωτερικό οι Έλληνες που στέλνουν τέτοια μηνύματα είναι σαφώς περισσότεροι (69%).

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ - 10 11-20 21-30 31+ ΣΥΝΟΛΟ Ν 27 20 15 12 74 % 37 16 100

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΛΑΤΙΝΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΛΑΤΙΝΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ 25% 26-50% 51-75% 76%+ ΣΥΝΟΛΟ Ν 11 8 45 75 % 14,5 60 100

ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ, ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ Η συντριπτική πλειοψηφία των απαντήσεων των χρηστών μπορεί να συνοψιστεί σε δύο κατηγορίες, όσον αφορά τους λόγους χρήσης των λατινοελληνικών. Έχουμε αφενός λόγους «τεχνολογικούς» δηλαδή έλλειψη κατάλληλης τεχνικής ή λογισμικής και αφετέρου λόγους «επικοινωνιακούς» (οι χρήστες θέλουν να είναι σίγουροι ότι ο παραλήπτης θα διαβάσει το μήνυμά τους). Ουσιαστικά η συμβατικοποίηση των λατινοελληνικών σχετίζεται με την εντατική χρήση του e-mail. Όσον αφορά το σύστημα μεταγραφής και αν ακολουθούν οι χρήστες κάποιο πρότυπο, όλοι απαντούν πως γράφουν με τον δικό τους τρόπο. Γίνεται κατανοητό πως δεν υπάρχει συστηματικότητα στην ηλεκτρονική επικοινωνία, αλλά το αντίθετο, αφού ο καθένας ακολουθεί το δικό του σύστημα και όχι κάποιο συγκεκριμένο αποκλειστικά.

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ (1) Στη συνέχεια του ερωτηματολογίου και σχετικά με τις στάσεις που ακολουθούνται από τους χρήστες του ΗΤ, οι περισσότεροι απαντούν με ένα ποσοστό του 82% πως τα ΛΕ είναι ένα εργαλείο απλά και τίποτα άλλο, ενώ το 67% τα δέχεται ως «αναγκαίο κακό». Για ένα 39% οι δύο αυτές απόψεις αλληλοσυμπληρώνονται. Η ομοφωνία συναντάται στην πρώτη άποψη περί εργαλείου. Το ποσοστό είναι σχεδόν ίδιο μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το 53% τα θεωρεί ως «ακαλαίσθητα και άσχημα», ενώ πάνω από τα 3/4 τα θεωρεί απειλή για τη γλώσσα μας (77%).Αυτό τονίζουν, άλλωστε, γλωσσολόγοι και φιλόλογοι.Ίσως ακούγεται υπερβολικό για τους μόνιμους κατοίκους στον ελλαδικό χώρο, αλλά για τους Έλληνες του εξωτερικού ενέχει κινδύνους μετάλλαξης της μητρικής τους γλώσσας.

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ (2) Για ένα μεγάλο ποσοστό τα ΛΕ είναι δύσκολά στην κατανόηση (30%, εκ του οποίου το 61% γυναίκες).Η συνήθεια και συμβατικότητα χρήσης και η δυσκολία κατανόησης των ΛΕ έχει και αρνητικές συνέπειες στην ανάγνωση και γραφή τους.Ένα 30% υποστηρίζει πως «είναι κουραστικό να τα γράφεις», ενώ ένα 46% κάνει σαφές πως «είναι δύσκολο και κουραστικό ακόμη και να τα διαβάζει κανείς».

ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ (1) Πέρα από το συσχετισμό με άλλα χαρακτηριστικά που δηλώνουν οι ίδιοι οι χρήστες, τα λατινοελληνικά εξετάστηκαν και σε σχέση με την φωνητική ή ορθογραφική άποψη των χρηστών. Τα δυο αυτά ζεύγη διασταυρώνονται αφού το 82% του δείγματος των χρηστών μεταγράφει ορθογραφικά ή φωνητικά, ενώ μόλις το 18% μεταγράφει μεικτά. Οι οπαδοί της φωνητικής μεταγραφής υπερέχουν ανάμεσα σ’ αυτούς που τα θεωρούν ως απειλή για τη γλώσσα (30,8%) έναντι αυτών που μεταγράφουν ορθογραφικά (20,7%). Τέλος το ποσοστό όσων δηλώνουν δυσκολία γραφής και ανάγνωσης είναι υψηλότερο για τους χρήστες φωνητικής μεταγραφής (37% και 56%) απ’ ότι για τους χρήστες της ορθογραφικής (21% και 40%).

ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ (2) Η απόπειρα της όσο το δυνατόν πληρέστερης οπτικής αναπαράστασης των ελληνικών ωθεί τους χρήστες σε μια αξιοσημείωτη ορθογραφική δημιουργικότητα, το γνωστότερο δείγμα της οποίας είναι η χρήση αριθμών για την απόδοση του <θ> και του <ξ>. Πρόκειται για ένα περίτεχνο σύστημα μεταγραφής που διαφέρει κατά πολύ απ’ τα δυο βασικά συστήματα. Το σύστημα αυτό αναμφίβολα επιτυγχάνει μια οπτική ομοιότητα που υπερβαίνει τις συμβατικές μεταγραφές, απαιτεί όμως την εκμάθηση μιας σειράς από νέες αντιστοιχίες ελληνικών και λατινικών γραμμάτων, π.χ. <p> αντί για <ρ>, <Θ> ως <Q>, <θ> ως <8> κ.α. Τα ειδικά συγκροτημένα συστήματα με γνώμονα την οπτική αναπαράσταση της ελληνικής ορθογραφίας είναι μεν αξιοθαύμαστα, αλλά μάλλον δύσχρηστα κατά την καθημερινή πράξη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) Για ένα μέρος των χρηστών τα ΛΕ αποτελούν πλέον συνήθεια και εξελίσσονται σε σύμβαση του μέσου επικοινωνίας στο Internet ανεξάρτητα από τις τεχνικές προδιαγραφές. Οι χρήστες του ΗΤ δείχνουν με τα σχόλιά τους έναν υψηλό βαθμό γλωσσικής συνείδησης. Δηλώνουν τις μεταγραφικές τους συνήθειες, αναγνωρίζουν την ύπαρξη συστημάτων μεταγραφής και διατυπώνουν αξιολογικές τάσεις απέναντι σ’ αυτά. Η πλειοψηφία των χρηστών δέχεται τα ΛΕ ως εργαλείο επικοινωνίας που ναι μεν είναι για πολλούς «ακαλαίσθητο», αλλά δε θεωρείται απειλή για την ελληνική γλώσσα στο σύνολό της, μολονότι παρουσιάζει χρηστικές δυσχέρειες, ιδιαίτερα στην ανάγνωση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) Οι στάσεις απέναντι στα ΛΕ δεν είναι ομοιογενείς στο σύνολο της ελληνικής «ηλεκτρονικής κοινότητας», αλλά διαφέρουν α)σε σχέση με κοινωνικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία), β)ανάλογα τον βαθμό τριβής με το μέσο, γ)ανάλογα με το ηλεκτρονικό δίκτυο που συμμετέχουν οι χρήστες και δ)ανάλογα με τον προτιμούμενο τρόπο μεταγραφής.