Β’ Οφθαλμολογική Κλινική Α.Π.Θ. ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΕΙΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ I (1-20) Εκδοχή 5/6.10.09

9 Θεωρητικές Δεξιότητες Παθοφυσιολογία της όρασης Κινητικότητα - Στραβισμός Οπτική οξύτητα και διαβαθμίσεις της 1α. Οπτική Ικανότητα / Οπτικό πεδίο 2. Σκοτώματα κεντρικά / περιφερικά 3. Διάθλαση / Εμμετρωπία 4. Μυωπία, Υπερμετρωπία, Αστιγματισμός 5. Προσαρμογή διάθλασης – Πρεσβυωπία 6. Στερεοσκοπική όραση 7. Ψευδοστραβισμός – Προσαρμοστικός στραβισμός 8. Στραβισμός συνεκτικός / παραλυτικός - διπλωπία 9. Αμβλυωπία

Οπτική οξύτητα και διαβαθμίσεις της Οπτική οξύτητα και διαβαθμίσεις της Ο φοιτητής/ φοιτήτρια … 1α. Ορίζει σαν οπτική οξύτητα την διακριτική ικανότητα του οφθαλμού και ονομάζει σαν μηχανισμό της διάκρισης τον ερεθισμό – μη ερεθισμό μεμονωμένων αισθητηριακών κυττάρων

Διακριτική ικανότητα Συμβατικά: Διάκριση 2 άστρων μεταξύ τους και από το περιβάλλον: υπό γωνία 1’ της μοίρας = Οπτική οξύτητα: 10/10 υπό γωνία 2’ της μοίρας = Οπτική οξύτητα: 5/10 υπό γωνία 10’ της μοίρας = Οπτική οξύτητα: 1/10 υπό γωνία 20’ της μοίρας = Οπτική οξύτητα: 1/20 Ελάχιστο διακριτό 0-0-0-0-0 προϋποθέτει: 0-1-0-1-0 (15 κωνία) 0-0-0-0-0

Μέτρηση οπτικής οξύτητας Μέτρηση γωνίας, l/L:μέγεθος /απόσταση Μεγέθυνση /σμίκρυνση Εξαρτάται από: Αδιατάρακτη οπτική Διάθλαση βολβού Πυκνότητα κωνίων Μετράται με πίνακες οπτοτύπων

Εκτίμηση οπτικής οξύτητας με 1.0 βλέπει λεπτομέρειες μακριά, βελονιάζει κλωστή με 0.7 οδηγά ασφαλώς ως επαγγελματίας με 0.5 κυκλοφορεί με τα πόδια ασφαλώς, αναγνωρίζει γνωστούς στο δρόμο και το λεωφορείο πριν φτάσει στη στάση, μαγειρεύει, ξυρίζεται, βάζει το κλειδί στην κλειδαριά, διαβάζει υπότιτλους στην τηλεόραση και διαβάζει εφημερίδα, είναι αυτάρκης με 0.4 ίσως ναι ίσως όχι με 0.2 βγαίνει για ψώνια στη γειτονιά του, ζει αξιοπρεπώς σε περιορισμένο κύκλο, δε διαβάζει με 0.1 κυκλοφορεί σε άγνωστο κλειστό χώρο με 0.05 κυκλοφορεί στο σπίτι του

Οπτική Ικανότητα / Οπτικό πεδίο 1β. Ονομάζει φυσιολογική οπτική οξύτητα τη γωνία ενός λεπτού υπό την οποία γίνονται απόλυτα διακριτά δύο σημεία και κατανοεί τα δεκαδικά κλάσματά της σαν αναφορικό μέσο της γωνίας αυτής. Διακρίνει την οπτική οξύτητα από τη συνολική οπτική ικανότητα. 1γ. Λαμβάνει υπ’ όψιν την πληρότητα του οπτικού πεδίου

Οπτική ικανότητα Σημαντικότερη πληροφορία για την οπτική λειτουργία προϋπόθεση: αδιατάρακτο οπτικό πεδίο Λογαριθμική σχέση (Νόμος Weber-Fechner) οπτικής οξύτητας(Ο.Ο.) οπτικής ικανότητας(Ο.Ι.) Οπτική οξύτητα: 10/10 Οπτική Ικανότητα 100% Οπτική οξύτητα: 5/10 Οπτική Ικανότητα 69% Οπτική οξύτητα: 3,2/10 Οπτική Ικανότητα 50% Οπτική οξύτητα: 1/10 Οπτική Ικανότητα 10% Οπτική οξύτητα: 1/20 Οπτική Ικανότητα 7% Οπτική οξύτητα: 1/100 Οπτική Ικανότητα 0%

Οπτικό πεδίο Σύνολο ορατών σημείων από ακίνητο οφθαλμό Όρια: 60 ° Όρια: 60 ° 60 ° Ρ + 100 ° Κ 75° Ελάχιστα όρια για οδήγηση 20 ° 60 ° Ρ + 60 ° Κ 25° Νήσος του Traquair (Ακτή: εξωτερικά όρια, Ισόπτερα: ισοευαίσθητοι αναβαθμοί Κορυφή: σημείο προσήλωσης, κρατήρας: τυφλό σημείο 15°κ

Ελλείματα του οπτικού πεδίου: Σκοτώματα: κεντρικά/περιφερικά Καταλαβαίνει πως βλέπει κάποιος με κεντρικό σκότωμα (Θετικό ή αρνητικό) και με συγκεντρική στένωση του οπτικού πεδίου (αρνητικό περιφερικό σκότωμα / ημι- τεταρτοκυκλινή ανοψία) Κατακόρυφες / οριζόντιες ανοψίες

Σκοτώματα: Θετικά - Αρνητικά Θετικό σκότωμα: το αντιλαμβανόμαστε σαν εμπόδιο στον άξονα της όρασης εμπόδιο εμπρός από τους φωτοϋποδοχείς Αρνητικό σκότωμα: δεν αντιλαμβανόμαστε τίποτα σε τμήμα του οπτικού πεδίου βλάβη μετά τα γαγγλιακά κύτταρα

Κατακόρυφες/οριζόντιες ανοψίες Αφορούν: Οι κατακόρυφες τον νευρολόγο Οι οριζόντιες τον οφθαλμίατρο Γιατί;

Διάθλαση / Εμμετρωπία 2. Διευκρινίζει τον όρο διάθλαση σαν την σχέση της διαθλαστικής ικανότητας του βολβού προς το αξονικό του μήκος Το είδωλο εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή (εμμετρωπία) πιο εμπρός (μυωπία) πιο πίσω (υπερμετρωπία)

Διάθλαση Φυσική Αλλαγή της ταχύτητας διάδοσης του φωτός και εκτροπή της πορείας του (Διοπτρία D = 1/απόσταση εστίασης f, σε m = 1/m) Σε τι απόσταση (m) εστιάζει ένας κυρτός φακός; Σε 5 m Διοπτρική ισχύς: 1/5 = 0,2 D 1 m 1/1 = 1 D 0,5 m 1/0.5 = 2 D 0,33 m 1/0,33 = 3 D 0,0235 m 1/0,0235= 42,5D

Διάθλαση Φυσιολογία Eστίαση περιβάλλοντος στον αμφιβληστροειδή, δηλ. 23,5 mm από τον κερατοειδή (1/f = 1/ αξονικό μήκος = 1/0,0235m = 42,55 D) Οφθαλμός, σύνθετο διοπτρικό σύστημα: (Κερατοειδής ≈ 43,5D + φακός ≈ 16,5D: ≈ 60 D)

Διάθλαση του οφθαλμού οφείλεται: στο διαφορετικό δείκτη διάθλασης αέρα και διάφανων υγρών του οφθαλμού (1/1,336) στην καμπυλότητα του κερατοειδή εξαρτάται από: Α. τη διαθλαστική ισχύ και Β. το αξονικό μήκος του βολβού

Διαταραχές διακριτικής ικανότητας Διαταραχές διάδοσης φωτεινού ερεθίσματος: Ανάκλαση, Περίθλαση-Διάχυση Διαταραχές εστίασης: Διαθλαστικές ανωμαλίες Διαταραχές υποδοχής ερεθίσματος: Αραίωση κεντρικών δεκτικών πεδίων (υποδοχέων – οπτικών ινών/ακτίνων)

Μυωπία, Υπερμετρωπία, Αστιγματισμός Μυωπία, Υπερμετρωπία, Αστιγματισμός 3. Ορίζει με διάφορους τρόπους τις έννοιες: εμμετρωπία, μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός και ονομάζει τις βασικές αρχές που διέπουν την διόρθωσή τους

Διαθλαστικές ανωμαλίες ή παραλλαγές της διάθλασης Διαθλαστικές ανωμαλίες ή παραλλαγές της διάθλασης Ομαλές: ατέλειες οπτικού συστήματος Σφαιρικές: (Μυωπία/Υπερμετρωπία) Σημειακή εστίαση εμπρός/πίσω από την ωχρά Κυλινδρικές: (Αστιγματισμός) Διαφορετική διάθλαση οριζοντίων / κατακορύφων απλός/σύνθετος Μυωπικός / Υπερμετρωπικός, Μικτός

Μυωπία / Υπερμετρωπία και η διόρθωσή τους με φακούς Μυωπία / Υπερμετρωπία και η διόρθωσή τους με φακούς Αποκλίνοντες / Συγκλίνοντες

Προσαρμογή της διάθλασης Κατανοεί: α. το μηχανισμό και τα αποτελέσματα της προσαρμογής στην κοντινή όραση, β. πώς ο υπερμέτρωπας μπορεί να βλέπει ευκρινώς στο άπειρο χωρίς διόρθωση και με ποιο κόστος, γ. πως προκύπτει και σε τι συνίσταται το σύμπτωμα της ασθενωπίας και κοπιωπίας, δ. ότι τα παρασυμπαθητικολυτικά (ατροπίνη, τροπικαμίδη) προκαλούν αδυναμία στην προσαρμογή.

Προσαρμογή της διάθλασης Εμμετρωπία: αυτόματη (αβίαστη) εστίαση από το άπειρο στην ωχρά …και από πιο κοντά…; Πρέπει να αυξηθεί η διάθλαση: Πώς; Σύσπαση ακτινωτού μυός (Παρασυμπαθητικό, ΙΙΙ) → χάλαση της ζώνης του Zinn → κύρτωση (αύξηση της διάθλασης) του φακού +1D=1m, +2D=0,5m, +3D=0,33m, +10D=0,10m

Εστίαση αντικειμένου από μακριά/κοντά Διάθλαση και προσαρμογή της

Προσαρμογή σε μύωπες/υπερμέτρωπες Οι εμμέτρωπες βλέπουν αβίαστα, ευκρινώς στο άπειρο Οι μύωπες δώθε, οι υπερμέτρωπες πέρα (!) από το άπειρο Οι μύωπες δεν βλέπουν μακριά: φορούν γυαλιά Οι υπερμέτρωπες γιατί δε φορούν γυαλιά; Διότι προσαρμόζουν τη διάθλασή τους: (όσο μπορούν) Δηλ. κυρτώνουν το φακό τους για να δουν πιο κοντά: ήδη: από πέρα από το άπειρο, στο άπειρο και πιο πολύ: για να δουν πιο κοντά από το άπειρο

Προσαρμογή σε μύωπες/υπερμέτρωπες Πόσο προσαρμόζει για να δει στα 0,33 m; Εμμέτρωπας; +3 D (1/0,33m = 3D) Μύωπας -1 D; +3 D -1 D = 2 D -3 D; +3 D -3 D = 0 D -5 D; Βλέπει χειρότερα Υπερμέτρωπας + 1 D; +3 D +1 D = 4 D +3 D; +3 D +3 D = 6 D +5 D; +3 D +5 D = 8 D μπορεί;- Ασθενωπία

Πρεσβυωπία 5. Χαρακτηρίζει την πρεσβυωπία σαν αποτέλεσμα της μείωσης της ελαστικότητας του φακού που οφείλεται στην ηλικία, περιγράφει την συμπτωματολογία και καθορίζει τα χρονικά όρια στα οποία εμφανίζεται η πρεσβυωπία και δικαιολογεί το διαφορετικό χρόνο εμφάνισης. Συνδέει την πρεσβυωπία με την ασθενωπία-κοπιωπία

Διαταραχές της προσαρμογής Πρεσβυωπία Ελάττωση της ελαστικότητας του φακού / γήρας και όχι διαθλαστική ανωμαλία Συμπτώματα: Ανεπάρκεια προσαρμογής Κοπιωπία / Ασθενωπία

Κινητικότητα - Στραβισμός 7. Περιγράφει την διόφθαλμη ταυτόχρονη αντίληψη και τον σχηματισμό των αντιστοίχων περιοχών στον αμφιβληστροειδή σαν βασική αρχή της στερεοσκοπικής όρασης

Διόφθαλμη όραση Ταυτόχρονη αντίληψη δύο οφθαλμών Ταύτιση ελάχιστα διαφόρων εικόνων Στερέοψη / αίσθηση βάθους εικόνας

Διόφθαλμη όραση Ταυτόχρονη αντίληψη Ταύτιση εικόνων Στερεοσκοπική όραση Προϋπόθεση: - καλή και πρακτικά ισάξια όραση κάθε οφθαλμού - διατήρηση των οπτικών αξόνων παραλλήλων στο άπειρο [Ανισομετρωπία – Ανισοεικονία]

Αμφιβληστροειδική αντιστοιχία Ότι απεικονίζεται στην ωχρά προέρχεται από ίσια εμπρός και είναι ευκρινές στον αριστερό κροταφικό και στον δεξιό ρινικό αμφιβληστροειδή προέρχεται από δεξιά και είναι ασαφές

Στραβισμός Αμφιβληστροειδική αν-αντιστοιχία Στραβισμός Αμφιβληστροειδική αν-αντιστοιχία

πάρεση αριστερού VI, έξω ορθού μυός Αδυναμία ταύτισης - Διπλωπία Διπλωπία εκδηλώνεται κα μεγαλώνει στην κατεύθυνση δράσης του παρετικού ν. Α Κ Δ εικ.Δ.Ο. Α Κ Δ εικ.Α.Ο Α Κ Δ Α Κ Δ πάρεση αριστερού VI, έξω ορθού μυός

Κινητικότητα - Στραβισμός 8. Διακρίνει τον ψευδο-στραβισμό και τον προσαρμοστικό συγκλίνοντα στραβισμό

Ψευδοστραβισμός Προσαρμοστικός Στραβισμός Ψευδοστραβισμός: Τα μάτια δίνουν την εντύπωση πως στραβίζουν, λόγω επίκανθου σε βρέφη Προσαρμοστικός Στραβισμός: Η λειτουργία της προσαρμογής στην εγγύς όραση συνοδεύεται από σύγκλιση των οπτικών αξόνων Προσοχή: Οι υπερμέτρωπες προσαρμόζουν και για την μακρινή όραση, άρα μπορεί να συγκλίνουν

Κερατοειδική αντανάκλαση συγκλίνων – αποκλίνων

Κινητικότητα - Στραβισμός 9. Διαφοροδιαγιγνώσκει έναν παραλυτικό από ένα συνεκτικό στραβισμό και κατονομάζει σαν κλινικά σημεία τουλάχιστον την διπλωπία και την εξάρτηση της γωνίας στραβισμού από την βλεμματική κατεύθυνση

Στραβισμός Ταξινόμηση στραβισμού: παραλυτικός - συνεκτικός Συνεκτικός έκδηλος - λανθάνων συγκλίνων - αποκλίνων

Δοκιμασία κάλυψης – αποκάλυψης λανθάνων στραβισμός (ετεροφορία)

Συνεκτικός στραβισμός

Παραλυτικός στραβισμός Διπλωπία & εξάρτηση της γωνίας της από τη βλεμματική θέση

Κινητικότητα - Στραβισμός 10. Ονομάζει το μηχανισμό και τα αίτια της αμβλυωπίας καθώς και τη σημασία που έχει η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση τους

Αμβλυωπία – ορισμός, παθογένεια

Αμβλυωπία - αίτια Θεραπεία Ανισομετρωπία Στραβισμός Θόλωση διαθλώντων μέσων Οργανική βλάβη της ωχράς Θεραπεία

11 Θεωρητικές Δεξιότητες Πόνος Διαταραχές οπτικής λειτουργίας 11 Θεωρητικές Δεξιότητες Πόνος Διαταραχές οπτικής λειτουργίας 1. Επιφανειακός Πόνος 2. Ασθενωπία – Διόφθαλμή ισορροπία 3. Κεφαλαλγία – Οφθαλμικά συμπτώματα 4. Κεφαλόπονος + Διαταραχή όρασης 5. Οπισθοβολβικός πόνος 6. Διαταραχές οξύτητας, μόνο μακρυά / κοντά 7. Απώλεια όρασης ξαφνική, προϊούσα 8. Φωτοψίες - Μυϊοψίες 9. Μεταμορφοψία 10. Διπλωπία 11. Διαταραχή όρασης + πόνος + ερυθρότητα

Επιφανειακός Οφθαλμικός Πόνος Ο φοιτητής / φοιτήτρια … Κατανοεί τον επιφανειακό πόνο του βολβού, από την αίσθηση ξηρότητας των οφθαλμών μέχρι τον οξύτατο πόνο από καταστροφή του επιθηλίου του κερατοειδούς και προτείνει μέσα για την αντιμετώπισή τους

Επιφανειακός Οφθαλμικός Πόνος Αίσθηση ξηρότητας Αίσθημα ξένου σώματος, έως οξύτατος πόνος Επιτείνεται κατά τον βλεφαρισμό; = κερατοειδής κατά την ψηλάφηση; = σκληρός Συνοδεύεται από δακρύρροια ή εκκρίσεις φωτοφοβία και «βαρύ βλέφαρο»; = σημεία φλεγμονής Αν η Ο.Ο. ελαττώθηκε, παραπομπή σε Οφθαλμίατρο Θεραπεία: 1 σταγόνα τετρακαϊνης, πιεστική επίδεση

Βαθύς Πόνος , Ασθενωπία Αναφέρει ως πιθανά αίτια σε αυξανόμενο κατά την διάρκεια της ημέρας κεφαλόπονο, ή σε περιπτώσεις που επιτείνεται σε εργασία που γίνεται κοντά, διαθλαστική ανωμαλία (υπερμετρωπία) ή διαταραχή της διόφθαλμης όρασης Ασθενωπία - Κοπιωπία

Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία 12. Διακρίνει άλλες μορφές κεφαλαλγίας, ημικρανία, κροταφική ημικρανία, αθροιστική κεφαλαλγία και αναφέρει τα συνοδά οφθαλμολογικά συμπτώματα

Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία Ημικρανία: φωτοφοβία Κροταφική ημικρανία: λάμψεις, στένωση οπτικού πεδίου, οπτικές ψευδαισθήσεις Αθροιστική κεφαλαλγία: δακρύρροια ύπεραιμία

Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία 13α. Αναφέρει ότι σε διαταραχές της όρασης, που συνδυάζονται με κεφαλόπονο σε άτομα τρίτης ηλικίας πρέπει να μπαίνει η υπόνοια κροταφικής αρτηρίτιδας

Απώλεια όρασης + κεφαλόπονος Αναφέρει ότι σε έντονους κεφαλόπονους ηλικιωμένων ασθενών με ταυτόχρονη απώλεια όρασης ενός ματιού σαν επείγουσα υποψία διάγνωσης την κροταφική αρτηρίτιδα

Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία Κεφαλαλγία με συνοδό οφθαλμική συμπτωματολογία 13β. Αναφέρει ότι σε διαταραχές της όρασης, που συνδυάζονται με κεφαλόπονο και με νευροφυτικές διαταραχές (τάση για έμετο) πρέπει να μπαίνει ως πιθανή αιτία η κρίση οξέος γλαυκώματος, πριν από την κρίση χολοκυστίτιδας

Διαταραχές όρασης + πόνος Κρίση οξέος γλαυκώματος: ελάττωση της Ο.Ο., πόνος με ακτινοβολία, κόρη σε μέση μυδρίαση, κερατοειδής χάνει τη γυαλάδα του

Οπισθοβολβικό άλγος, ξαφνική απώλεια όρασης Οπισθοβολβικό άλγος, ξαφνική απώλεια όρασης Ονομάζει σε οπισθοβολβικό άλγος ή σε πόνο επί κινήσεων του βολβού με διαταραχή της όρασης σαν πιθανό αίτιο την οπισθοβολβική νευρίτιδα + κεντρικό σκότωμα, + ελάττωση Ο.Ο. _ = πολλαπλή σκλήρυνση

Ελάττωση οξύτητας: κοντά-μακριά 15. Ονομάζει σαν πιθανότερο αίτιο ελάττωσης της όρασης για μακριά την μυωπία Ονομάζει σε ελάττωση της οπτικής οξύτητα σε κοντινή απόσταση σαν συχνότερο αίτιο την πρεσβυωπία Δ.Δ.: Καταρράκτης / Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς

Ξαφνική –Προϊούσα απώλεια όρασης Ονομάζει σε ξαφνική απώλεια οράσεως στο μισό ανώτερο / κατώτερο ή ολόκληρο το οπτικό πεδίο, σαν πιθανό αίτιο αγγειακές εξεργασίες του αμφιβληστροειδούς και του οπτικού νεύρου Διακρίνει την ξαφνική απώλεια της οράσεως από την προϊούσα οπτική διαταραχή που εμφανίζεται σαν ‘σκούρος τοίχος’ και παραπέμπει στη διάγνωση αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς

Ξαφνική οπτική διαταραχή 16α. Ξαφνική απώλεια της όρασης παραπέμπει σε αγγειακή απόφραξη, αρτηριακή ή φλεβική των κεντρικών αγγείων του αμφιβληστροειδούς ή κλάδων τους

Προϊούσα οπτική διαταραχή 16β. Θέτει σε περιπτώσεις προϊούσας οπτικής διαταραχής σαν ‘σκούρος τοίχος’ την υπόνοια διάγνωσης αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς

Φωτοψίες - Μυϊοψίες 17. Ονομάζει σε εμφάνιση αστραπών με ταυτόχρονες κινούμενες θολερότητες την υπόνοια περιφερικής οπής του αμφιβληστροειδούς και σαν συνέπεια πιθανή αποκόλληση αμφιβληστροειδούς

Μεταμορφοψία 18. Ονομάζει σε παραμορφωμένη όραση (μεταμορφοψίες) σαν αίτιο πάθηση του οπισθίου πόλου

Διπλωπία 19. Ονομάζει σε εμφάνιση διπλωπίας, η οποία εξαφανίζεται με το κλείσιμο ενός ματιού, σαν αίτιο διαταραχή της διόφθαλμης όρασης, ιδιαίτερα έναν παραλυτικό στραβισμό

Διαταραχές της όρασης Ερυθρότητα + πόνος Διαταραχές της όρασης Ερυθρότητα + πόνος 20. Ονομάζει σαν αιτία διαταραχών της όρασης, με ταυτόχρονη ερυθρότητα και πόνο του ματιού είτε πάθηση του κερατοειδούς, είτε πάθηση της ίριδας, είτε πάθηση του κυκλικού σώματος, όχι του επιπεφυκότος ή του σκληρού