<< Στα 200 π.Χ. >> του Κ.Π. Καβάφη Προσέγγιση από την ομάδα: 2 συν 2 – Ιστορικοί Θέματα: 1. Χρονικά επίπεδα 2. Χρόνος αφήγησης 3. Σύγκριση αναγνώσεων

Χρονικά επίπεδα του ποιήματος με κριτήρια : α) το χρόνο της συγγραφής β) το χρονικό παρόν της αφήγησης γ) το χρόνο της ιστορίας των γεγονότων Σπάρτη (334 π.Χ.) Πανελλήνια εκστρατεία (334-201 π.Χ.) Αφηγητής του 200 π.Χ. Αλεξάνδρεια – Καβάφης (1931) Αναγνώστης

Η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου Ο Αλέξανδρος κατόρθωσε σε λίγα μόλις χρόνια -άλλοτε με πολεμικές επιχειρήσεις και άλλοτε μέσω της διπλωματικής οδού- να πάρει με το μέρος του τις πόλεις της κυρίως Ελλάδας. Πρόθεσή του ήταν μία πανελλήνια εκστρατεία στην Ασία. Σταδιακά κατέλυσε το περσικό κράτος, καταλαμβάνοντας όλες τις χώρες μέχρι τις αφρικανικές ερήμους στα νότια και τους ποταμούς Ιαξάρτη και Ινδό στα ανατολικά. Ήδη η πρώτη καθοριστική νίκη στο Γρανικό ποταμό διευκόλυνε την πρόσβαση του Αλεξάνδρου στο εσωτερικό της Ασίας. Σημαντικές, επίσης, νικηφόρες μάχες δόθηκαν στην Ισσό και τα Αρβυλα. Παράλληλα, ο Αλέξανδρος ελευθέρωσε τις ελληνικές πόλεις στα ιωνικά παράλια από την περσική επικυριαρχία. Για τη νίκη του αυτή αφιέρωσε 300 πανοπλίες από τα λάφυρα στη θεά Αθηνά στην Αθήνα, τις οποίες συνόδευσε με το εξής επίγραμμα: "ο Αλέξανδρος, ο γιος του Φιλίππου, και οι Έλληνες εκτός των Λακεδαιμονίων από τα λάφυρα των βαρβάρων που κατοικούν την Ασία". Σαφής πρόθεσή του, που υπογραμμιζόταν με την παράλειψη οποιασδήποτε ιδιαίτερης αναφοράς στους Μακεδόνες, ήταν να δώσει έμφαση στον πανελλήνιο χαρακτήρα της εκστρατείας του.

Η μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ.) Η μάχη πραγματοποιήθηκε το 190 πΧ ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Ρωμαίους στη Μαγνησία του Σιπύλου στη Μικρά Ασία. Ο Σελευκίδης Αντίοχος Γ', έχοντας σύμβουλό του τον Αννίβα, το μεγάλο νικητή των Καννών, στρατοπέδευσε στη Μαγνησία. Οι Ρωμαίοι ήταν υπό την ηγεσία του Σκιπίωνα. Στη μάχη που ακολούθησε η νίκη των Ρωμαίων ήταν μεγάλη και το αποτέλεσμα ήταν να υποταχθεί η Μ Ασία στους Ρωμαίους. Ο αφηγητής του ποιήματος βρίσκεται μόλις 10 χρόνια πριν την κατάρρευση του Ελληνιστικού κόσμου.

Ελληνιστική περίοδος (323 πΧ -30 πΧ) : πηγή έμπνευσης για τον Καβάφη Ελληνιστική περίοδος (323 πΧ -30 πΧ) : πηγή έμπνευσης για τον Καβάφη Ο χώρος εξάπλωσης του Ελληνισμού την περίοδο αυτή είναι αυτός που δημιουργήθηκε ως συνέπεια του Β’ Ελληνικού αποικισμού και όπως διευρύνθηκε με την εκστρατεία του Αλεξάνδρου Ήταν μία περίοδος ανανέωσης, κατά την οποία οι Έλληνες συναντούν τους πολιτισμούς της Ανατολής (Αιγυπτιακός, Μεσοποταμιακός, Περσικός, Ινδικός, Φοινικικός, Συριακός, γηγενείς μικρασιατικοί πολιτισμοί, κ.α.) με τους οποίους βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση. Από αυτή την αλληλεπίδραση προκύπτει ο ελληνιστικός πολιτισμός. Η ελληνιστική κοινή κυριαρχεί σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και αναδεικνύεται σε διεθνή γλώσσα της εποχής αυτής. Είναι η εποχή των μεγάλων ελληνιστικών μοναρχιών και των συμπολιτειών, αλλά και της παρακμής και της πτώσης του πολιτικού συστήματος ,που είχε κυριαρχήσει και ακμάσει στην μητροπολιτική Ελλάδα και στις αποικίες της για περίπου 5 αιώνες, της πόλης-κράτους.

Το ενδιαφέρον του Καβάφη για την ελληνιστική εποχή αποτυπώνεται στα ιστορικά του ποιήματα. Ενδεικτικά: Eν μέρει για να εξακριβώσω μια εποχή, εν μέρει και την ώρα να περάσω, την νύχτα χθες πήρα μια συλλογή επιγραφών των Πτολεμαίων να διαβάσω... Κ.Π. Καβάφης, Καισαρίων

Γιατί ο ποιητής επέλεξε να τοποθετήσει τον αφηγητή του ποιήματος στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο; Οι ιστορικές συνθήκες της εποχής καθόρισαν τη στάση του αφηγητή απέναντι στα γεγονότα και τόνωσαν την περηφάνια και την νοσταλγία του για το ένδοξο παρελθόν του ελληνισμού. Η προοπτική της κατάρρευσης της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου από τους Ρωμαίους φέρνει στον νου του αφηγητή τα σπουδαία ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν πριν από 130 χρόνια και είναι ενδεικτικά των επιτευγμάτων που πέτυχαν οι Έλληνες ενωμένοι. Η απουσία, μάλιστα, των Λακεδαιμονίων δεν φαίνεται να επηρέασε αρνητικά το μεγαλείο της ελληνικής επέκτασης, γεγονός που τονίζεται με ειρωνικό τρόπο από τον αφηγητή. Άρα ο Καβάφης τοποθετεί τον αφηγητή του ποιήματος στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ,για να δώσει έμφαση στην ιστορική συνέχεια του ελληνισμού και να πετύχει εντονότερη συναισθηματική έξαρση στον αναγνώστη, που μέσω του αφηγητή βιώνει κι ο ίδιος το πάθος της υπερηφάνειας και τον πόνο της απώλειας. Ωστόσο είναι πιθανόν ο αφηγητής να αγνοεί την ιστορική εξέλιξη και να είναι ανυποψίαστος για την ολική καταστροφή του ελληνιστικού κόσμου(Μάχη Μαγνησίας 190 π Χ). Ο Κ Βάρναλης παρατηρεί ότι ο Καβάφης χρησιμοποιεί τη ματαιοδοξία του παρελθόντος , για να ειρωνευτεί τη ματαιότητα του παρόντος. Όλο το ποίημα είναι το δράμα της ανθρώπινης περιπέτειας και της ματαιότητας των προσπαθειών του ανθρώπου και της ανθρωπότητας.

ΤΕΛΟΣ Πηγές: Αναγράφονται στο φύλλο εργασίας Συντελεστές : Κούλας Παύλος Μπητιά Χαρά Μπούτης Θεόδωρος Τζαρτίνογλου Αμαλία