2ο ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΟΞΕΩΝ Eπιμέλεια Νίκος Μαρκουλάκης Χημικός

Μελέτη ορισμένων ιδιοτήτων των οξέων 1) Τα οξέα αλλάζουν το χρώμα των δεικτών 1. Λίγο αραιωμένο χυμό λεμονιού 2. Ξύδι λευκό 3. Άχρωμο υγρό για την απομάκρυνση της πέτρας των σωληνώσεων(πουρί) 4. Άχρωμο αναψυκτικό(sprite) 5. Διαλυμένο κιτρικό οξύ (ξινό) Το χρώμα που απέκτησαν τα παραπάνω διαλύματα μετά την προσθήκη δεικτών: α) Βάμμα του ηλιοτροπίου β) Ηλιανθίνη

Προαιρετικά πειράματα Αλλαγή του χρώματος των δεικτών με διάφορα οξέα Βάμμα ηλιοτροπίου Ηλιανθίνη Τσάι Μετά την προσθήκη HCl, ή χυμό λεμονιού

Δείκτες από την καθημερινή ζωή Το σκούρο χρώμα του τσαγιού με χυμό λεμονιού γίνεται κίτρινο Το κόκκινο κρασί με σόδα φαγητού αλλάζει χρώμα Το ζουμί από παντζάρια ή κόκκινο λάχανο (μετά από βράσιμο ή διάλυση σε οινόπνευμα) από κόκκινο γίνεται τριανταφυλλί 4) Το ζουμί από βράσιμο μπιζελιών Δημιουργία της οξύτητας με το νερό Σε διηθητικό χαρτί ρίχνουμε δύο σταγόνες από βάμμα του ηλιοτροπίου και περιμένουμε να στεγνώσει. Πάνω του τοποθετούμε λίγη σκόνη από τρυγικό η οξαλικό οξύ. Δεν παρατηρείται καμία αλλαγή χρώματος. Αν όμως ρίξουμε λίγο νερό το αρχικό μενεξεδί χρώμα μετατρέπεται σε ερυθρό.

2) Επίδραση των οξέων σε ανθρακικά άλατα Επίδραση αραιού HCl σε CaCO3 (κιμωλία, μαρμαρόσκονη) και NaHCO3 (σόδα φαγητού) Παρατηρείται έντονος αφρισμός λόγω έκλυσης αερίου CO2 CaCO3 (s) + 2 HCl (aq) → CaCl2 (aq) + H2O (l) + CO2 (g) NaHCO3(aq) + HCl (aq) → NaCl (aq) + H2O (l) + CO2 (g) Αν πλησιάσουμε το αναμμένο κερί στη φλόγα του δοκιμαστικού σωλήνα η φλόγα σβήνει.

Προαιρετικό πείραμα Στην κωνική φιάλη τοποθετούμε λίγη μαγειρική σόδα και στο ποτήρι ζέσεως ασβεστόνερο. Ρίχνουμε στην κωνική αργά διάλυμα HCl 2 Μ. Το ασβεστόνερο στην αρχή θολώνει (CaCO3) και στη συνέχεια γίνεται πάλι διαυγές (CaHCO3) (Σταλακτίτες –Σταλαγμίτες) Aν το θερμάνουμε πέφτει ίζημα CaCO3 (Παροδική σκληρότητα νερού) Μπορούμε στο στόμιο του σωλήνα να πλησιάσουμε ένα δοκιμαστικό σωλήνα, στον οποίο βάζουμε πάλι ασβεστόνερο. Αν στον δοκιμαστικό σωλήνα βάλουμε νερό και δύο σταγόνες βάμματος ηλιοτροπίου παρατηρείται αλλαγή χρώματος

3) Επίδραση των οξέων σε μέταλλα Με προσθήκη διαλ. ΗCl σε σκόνη Fe και σε σκόνη Zn παρατηρείται αφρισμός που συνοδεύεται από ελαφρύ συριγμό. Παρατηρήσεις Η αντίδραση είναι περισσότερο έντονη με τον Zn και συνοδεύεται από έκλυση θερμότητας 2) Η ίδια αντίδραση γίνεται εξ’ ίσου εύκολα και με Mg Το Al αποφεύγεται (δεν αντιδρά έντονα) γιατί μεταπίπτει σε παθητική κατάσταση Δεν χρησιμοποιούμε HNO3 ή άλλα οξειδωτικά γιατί παρατηρούνται άλλα χημικά φαινόμενα

Προαιρετικά 1) Σε δοκιμαστικό σωλήνα βάζουμε σκόνη Zn, και προσθέτομε 4- 5 ml πυκνού διαλύματος ΗCl. Προσαρμόζουμε στα χείλη του, τα χείλη ενός άλλου δοκιμαστικού σωλήνα που τον κρατάμε ανάποδα, ώστε να συλλέγεται σ' αυτόν το αέριο που εκλύεται από την αντίδραση. Μετά από 1-1,5 min πλησιάζουμε το στόμιο του αναποδογυρισμένου σωλήνα σε κερί που έχουμε στερεώσει σ' ένα στήριγμα. Η μικρή έκρηξη και το σβήσιμο του κεριού μας βεβαιώνουν ότι το αέριο που βγήκε από την αντίδραση και συλλέξαμε στο σωλήνα ήταν υδρογόνο. 2) Διαβίβαση αερίου υδρογόνου σε μπαλόνι (πηγαίνει προς τα πάνω) 3) Διαβίβαση αερίου υδρογόνου σε σαπουνόνερο (πλησιάζουμε ένα κερί αναμμένο στις φυσαλίδες)