‘Η φυσική γλώσσα των Κωφών’ ΕΛΕΝΗ ΜΠΡΙΝΙΑ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ‘Η φυσική γλώσσα των Κωφών’ ΕΛΕΝΗ ΜΠΡΙΝΙΑ

Τι είναι η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα; Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) είναι η φυσική γλώσσα της κοινότητας των Κωφών στην Ελλάδα. Είναι ένα αυτόνομο γλωσσικό σύστημα που μπορεί να μελετηθεί και να αναλυθεί όπως και κάθε άλλη φυσική γλώσσα. Η ιδιαιτερότητά της σε σχέση με αυτό που ο περισσότερος κόσμος έχει συνηθίσει να ονομάζει "γλώσσα" είναι ότι η γραμματική της, δηλαδή το σύστημα των κανόνων βάσει των οποίων διαρθρώνεται ο λόγος και επιτυγχάνεται η επικοινωνία, δεν είναι προφορικό αλλά οπτικο-κινησιακό. Η ΕΝΓ λέγεται "ελληνική" γιατί χρησιμοποιείται στην Ελλάδα από Έλληνες νοηματιστές, αυτό όμως δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι απεικονίζει την ελληνική γλώσσα ή ότι προέρχεται από αυτήν.

Ελληνική Κοινότητα Κωφών Οι μεγάλες αλλαγές στη νοοτροπία για τους Κωφούς -παγκόσμια- επηρέασαν και τη χώρα μας : παρουσία διερμηνέων (ΕΝΓ) στην τηλεόραση, συμμετοχή εκπροσώπου της ΟΜΚΕ στο Δ.Σ. του Εθνικού Ιδρύματος Κωφών (ΕΙΠΚ) καθώς και ενδιαφέρον του κόσμου για την εκμάθηση της ΕΝΓ και χρήση της σε σχολεία. Στην εκπαίδευση σήμερα έχουμε υιοθέτηση δίγλωσσων-διπολιτισμικών μοντέλων σε πολλά σχολεία κωφών του εξωτερικού. Στα προγράμματα αυτά δεν αγνοούνται οι ιδιαίτερες ακουολογικές ανάγκες και οι παροχές σε τεχνικά βοηθήματα για την πρόσβαση των κωφών παιδιών στην προφορική επικοινωνία. Αναγνωρίζονται όμως οι ιδιαίτερες ψυχοκοινωνικές, πολιτισμικές και γλωσσικές ανάγκες των κωφών παιδιών, οι οποίες ικανοποιούνται μέσα από ειδικές προσαρμογές του προγράμματος. Άρχισαν δηλαδή να εφαρμόζονται και σε κωφά παιδιά εκπαιδευτικά μοντέλα που ισχύουν και για τα παιδιά που ανήκουν σε γλωσσικές και πολιτισμικές μειονότητες, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες επικοινωνιακές και πολιτισμικές τους ανάγκες. Σύμφωνα με διεθνή στατιστικά στοιχεία, στα 1000 νεογέννητα παιδιά, το ένα γεννιέται κωφό. Δηλαδή, στην Ελλάδα, σε σύνολο 120.000 γεννήσεων το χρόνο, γεννιούνται γύρω στα 120 κωφά παιδιά.Επίσης μικρό ποσοστό από τα παιδιά που γεννιούνται ακούοντα, χάνουν την ακοή τους στα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Κωφοί- κωφοί Οι Κωφοί δημιουργούν πολιτισμικές ομάδες και δεν αισθάνονται «μειονεκτικοί» . Οι ίδιοι οι Κωφοί δεν βλέπουν τους εαυτούς τους ως άτομα με ακουστική απώλεια, δε θέλουν να αναγνωρίζονται αποκλειστικά από αυτό το γεγονός και δεν επιδιώκουν (όπως κάνουν οι ακούοντες γι’ αυτούς) να ερμηνεύουν τις υπόλοιπες πλευρές της ζωής τους ως συνέπεια αυτού του γεγονότος. Ως πολιτισμική ομάδα παρόλο τον αποκλεισμό τους από την ευρύτερη κοινωνία έχουν συγκεντρώσει έναν σημαντικό αριθμό πληροφοριών και έχουν ανακαλύψει τρόπους να ορίζουν και να εκφράζουν τους εαυτούς τους μέσα από παραδόσεις, εκδηλώσεις και καθημερινές κοινωνικές συναντήσεις.

ΜΥΘΟΙ-ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ 1ον : όλες οι νοηματικές γλώσσες είναι ίδιες, δηλαδή ότι υπάρχει μια διεθνής νοηματική γλώσσα 2ον : η νοηματική γλώσσα είναι εικονική 3ον : δεν έχει σύνταξη και γραμματική 4ον : δεν μπορεί να μεταφέρει αφηρημένες έννοιες 5ον : είναι υποδεέστερη της ομιλούμενης 6ον : το δακτυλικό αλφάβητο και η νοηματική είναι το ίδιο πράγμα.

Τα γλωσσικά μέσα που χρησιμοποιεί η ΕΝΓ για να διατυπώσει τις έννοιες και για να δημιουργήσει μορφολογία και σύνταξη, βασίζονται:  στην κίνηση των χεριών  στην στάση ή στην κίνηση του σώματος στην έκφραση του προσώπου Πχ. Λέξεις: πάντα-μπλέ λάθος-επανάσταση πόλεμος-εργοστάσιο ταξιδεύω- νομίζω ξέρω-πράγμα-σκέφτομαι

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΑΚΤΥΛΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΑΚΤΥΛΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ

ΔΑΚΤΥΛΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ Τα νοήματα δεν πρέπει να συγχέονται με το δακτυλικό αλφάβητο, το οποίο είναι απλώς ένας τρόπος μεταγραφής του ελληνικού αλφαβήτου. Οι νοηματιστές, ως φυσικοί ομιλητές της ΕΝΓ, χρησιμοποιούν το δακτυλικό αλφάβητο με δύο τρόπους: είτε για να αποδώσουν τα ακρώνυμα και τα κύρια ονόματα, είτε για να σχηματίσουν νοήματα στα οποία τα στοιχεία του δακτυλικού αλφαβήτου χρησιμοποιούνται ως χειρομορφές. πχ. το νόημα που σημαίνει "κοινωνία" σχηματίζεται από το "κ" του δακτυλικού αλφαβήτου σε συνδυασμό με κίνηση.

ΧΕΙΡΟΜΟΡΦΗ χαρακτηριστικό συστατικό του νοήματος Η χειρομορφή είναι το σχήμα που παίρνει η παλάμη και η θέση στην οποία τοποθετούνται τα δάκτυλα τη στιγμή που αρχίζει να σχηματίζεται ένα νόημα. Η ίδια η χειρομορφή όμως από μόνη της δεν είναι φορέας σημασίας. Για να δημιουργηθεί ένα νόημα, η χειρομορφή πρέπει να συνοδεύεται και από τα παρακάτω στοιχεία: Τον "προσανατολισμό" της παλάμης Τη θέση της χειρομορφής στο χώρο ή επάνω στο σώμα: τα νοήματα παράγονται σε καθορισμένο χώρο χώρος νοηματισμού (ένα τετράγωνο που ορίζεται από την κορυφή της κεφαλής ως τον άνω κορμό και εκτείνεται σε 20-30 εκατοστά δεξιά και αριστερά από τα μπράτσα) Την στάση (ή κίνηση) του σώματος και/ή την έκφραση του προσώπου, που αποτελούν επίσης συστατικά του νοήματος με την έννοια ότι λειτουργούν για να μεταφέρουν πληροφορία όπως αυτή που δηλώνεται από τον τόνο της φωνής στις ομιλούμενες γλώσσες. πχ.φάρμακο-άγαλμα-δουλειά πανεπιστήμιο- ελευθερία-σωστό

Επικοινωνιακές τακτικές στις νοηματικές γλώσσες κανόνες συμπεριφοράς Βλεμματική επαφή με το συν-νοηματιστή μας- κάθισμα συμμετοχόντων σε ημικύκλιο ή κύκλο. Πλησίασμα από μπροστά προκειμένου να αρχίσει η επικοινωνία. Νεύση για να αρχίσει η επικοινωνία. Άγγιγμα στον ώμο. Επανάληψη του πρώτου νοήματος ώστε να επαναφέρουμε την προσοχή κάποιου. Αναβόσβημα διακόπτη για να ζητήσουμε τη προσοχή μεγαλύτερου ακροατηρίου. Ανέβασμα νοηματιστή σε μικρό βάθρο , ώστε να είναι ορατός και προσβάσιμος.

ΚΩΦΟΙ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η πολιτική σχετικά με τους Κωφούς και την εκπαίδευσή τους έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια και σε αρκετές χώρες έχει αναγνωριστεί η πολιτισμική σημασία των νοηματικών γλωσσών και ο ρόλος που παίζουν οι γλώσσες αυτές στην κατάκτηση της ομιλούμενης γλώσσας. Σύμφωνα με την UNESCO, για παράδειγμα, οι νοηματικές γλώσσες θα πρέπει να έχουν σε όλες τις χώρες την ίδια θέση που έχουν και όλες οι άλλες γλώσσες και θα πρέπει να παίζουν σημαντικό ρόλο στα εκπαιδευτικά προγράμματα των κωφών . Στη Σουηδία, τη Δανία, τη Γαλλία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς και στις Η.Π.Α. σε αρκετά σχολεία Κωφών εφαρμόζονται σήμερα προγράμματα δίγλωσσης εκπαίδευσης. Στα προγράμματα αυτά, τα παιδιά από πολύ νωρίς (τη βρεφική τους ηλικία) μαθαίνουν τη φυσική ως προς την πρόσληψή τους γλώσσα, δηλαδή τη Νοηματική που χρησιμοποιούν οι Κωφοί στην κοινότητά τους (όπως τη μαθαίνουν και τα κωφά παιδιά από Κωφούς γονείς).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Λαμπροπούλου Β. (1999) Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και ειδικών επιστημόνων ΣΜΕΑ Κωφών και Βαρηκόων Moore's, D(2007)Εκπαιδεύση και κώφωση Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος (1987)-Η Εκπαιδεύση του Κωφού Παιδιού Ανδρικοπούλου (2004) Γραμματισμός και κωφό παιδί, Πανεπιστήμιο Πατρών Ιστοσελίδες:www.pesea.gr www.omke.gr, www.specialeducation.gr