324. Νευροψυχολογία Χειμερινό εξάμηνο 2003-2004 Μάθημα: Δευτέρα 8.45-11.00 Γραφείο: 416 Καινούριο Κτίριο Φιλοσοφικής Ώρες συνεργασίας: Δευτέρα 11.00-13.00

Βιβλίο: Νευροεπιστήμη και Συμπεριφορά Kandel, Schwartz, & Jessel Κεφάλαια: 1 Εγκέφαλος και συμπεριφορά 2 Νευρικά κύτταρα και συμπεριφορά 5 Το νευρικό σύστημα 18 Από τα νευρικά κύτταρα στη γνωστική λειτουργία 19 Γνωστική λειτουργία και φλοιός 20 Αντίληψη 21 Σχηματισμός της οπτικής εικόνας 23 Αντίληψη της μορφής και της κίνησης 25 Αισθητική εμπειρία και σχηματισμός οπτικών κυκλωμάτων 26 Εισαγωγή στην κίνηση 29 Εκούσια κίνηση 30 Γονίδια και συμπεριφορά 31 Το φύλο και ο εγκέφαλος 32 Συναισθηματικές καταστάσεις 33 Κινητοποίηση 34 Γλώσσα 35 Μάθηση και μνήμη 36 Κυτταρικοί μηχανισμοί μάθησης και μνήμης

Νευροψυχολογία = η μελέτη της σχέσης μεταξύ της λειτουργίας του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς. Αποβλέπει στην ανάπτυξη μιας επιστήμης της ανθρώπινης συμπεριφοράς με βάση τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Δέχεται πληροφορίες από πολλές περιοχές: Ανατομία Φαρμακολογία Βιολογία Φυσιολογία Βιοφυσική Φυσιολογική ψυχολογία Ηθολογία Φιλοσοφία

Οι άνθρωποι θα πρέπει να γνωρίζουν ότι από τον εγκέφαλο και μόνο από αυτόν προέρχονται οι ηδονές μας, η χαρά, το γέλιο και τα αστεία, καθώς επίσης οι λύπες μας, ο πόνος, οι δυστυχίες και τα δάκρυα. Μέσα από αυτόν σκεφτόμαστε, βλέπουμε, ακούμε και διακρίνουμε το άσχημο από το όμορφο, το κακό από το καλό, το ευχάριστο από το δυσάρεστο. Ιπποκράτης, «Η ιερή νόσος» XVII

Στόχοι του μαθήματος Βασικές πληροφορίες σχετικά με εγκεφαλική ανατομία. Βασικές πληροφορίες σχετικά με ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες. Μελέτη περιστατικών για κατανόηση φυσιολογικής λειτουργίας Κατανόηση της διαδικασίας της μελέτης του εγκεφάλου. Πρόταση θεωριών σχετικά με την εγκεφαλική λειτουργία.

Ιστορία της νευροψυχολογίας Παλαιολιθική και νεολιθική εποχή Τρυπανισμός Αρχαία Αίγυπτος Πάπυροι του Smith (13ο αιώνα πΧ) Η υπόθεση του εγκεφάλου: Εγκέφαλος ή καρδιά; Προσωκρατικοί φιλόσοφοι Αλκμαίων (5ο αιώνα πΧ, Δημόκριτος, Αναξαγόρας, Διογένης – εγκέφαλος Εμπεδοκλής – καρδιά Ιπποκράτης (460-377 πΧ) – εγκέφαλος Πλάτων (429-348 πΧ) – Θεωρία τριμερούς ψυχής (εγκέφαλος, καρδιά, ήπαρ) Αριστοτέλης (384-322 πΧ) -- καρδιά Αλεξανδρινοί και αρχή της ανθρώπινης νευροανατομίας Πτολεμαίος Ι, Ιερόφιλος και Ερασίστρατος – ανατομία σε ζωντανούς Galen (129-199 μΧ) – ψυχικά αέρια/ζωϊκό πνεύμα, εγκέφαλος 1200 χρόνια παρακμή της επιστήμης

Ιστορία της νευροψυχολογίας (συνέχεια) Κυτταρικό δόγμα (1619) Vesalius – ψυχή δεν είναι στις κοιλίες Descartes – υδραυλικό σύστημα, ζωϊκά πνεύματα, Θεωρία Σώματος-Ψυχής Gall & Spurzheim – Φρενολογία Flourens – Μαζική δράση Broca – Εντοπισμός της γλώσσας Wernicke – Διαδοχικός προγραμματισμός και αποσύνδεση Hughlings-Jackson – Ιεραρχική οργάνωση Η υπόθεση του νευρώνα Sherrington – οι νευρώνες συνδέονται μέσω των συνάψεων Hebb – κυτταρική αλυσίδα ή σύναψη του Hebb Golgi & Cajal – δίχτυ νευραξόνων ή νευρικό κύτταρο ως ανεξάρτητη δομή;

Descartes: Θεωρία Σώματος-Ψυχής Ενιαίος νους (ψυχή) Σώμα-ύλη Εγκέφαλος προκαλεί αισθητήριες αλλαγές μέσω εγκεφάλου Δυϊσμός

Πρόβλημα με την έννοια της δυαδικότητας σώματος-ψυχής: Δυϊστές -- ισχυρίζονται ότι το σώμα και η ψυχή αλληλεπιδρούν αιτιολογικά αλλά δεν μπορούν να εξηγήσουν πώς. Μονιστές – ισχυρίζονται ότι ο νους και το σώμα και η ψυχή είναι το ίδιο πράγμα. Σύγχρονοι νευροψυχολόγοι – πιστεύουν ότι το σώμα είναι το κατάλληλο αντικείμενο μελέτης.

Σώμα-Ψυχή; Περιστατικά που αμφισβητούν τη θεωρία. Σώμα-Ψυχή; Περιστατικά που αμφισβητούν τη θεωρία. Ψευδής κύηση. Εξαφάνιση κονδυλωμάτων με την ύπνωση. Κρίση άσθματος στην όψη πλαστικού τριαντάφυλλου. Αποστροφή τροφής και καταστολή ανοσοποιητικού συστήματος. Βιολογικές διαφορές σε κάθε προσωπικότητα στη Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας. Συμπεράσματα: Η διαφοροποίηση σώματος-ψυχής δεν εξυπηρετεί την κατανόηση της υγείας, ασθένειας, συμπεριφοράς. Η παραδοσιακή ιατρική αγνοεί εσωτερικούς μηχανισμούς υγείας. Οι εναλλακτικές μέθοδοι ιατρικής αξίζουν παραπάνω διερεύνηση για την ανακάλυψη των έμφυτων μηχανισμών του ανθρώπινου οργανισμού.

Gall & Spurzheim – Νευροανατομικές ανακαλύψεις Ο φλοιός και οι έλικες αποτελούνται από λειτουργικά κύτταρα και συνδέονται με το εγκεφαλικό στέλεχος και τη σπονδυλική στήλη. Ο φλοιός προβάλλει στη σπονδυλική στήλη. Η σπονδυλική στήλη περιέχει κύτταρα που προβάλλουν στους μυς. Ο φλοιός ελέγχει τη συμπεριφορά μέσω των προβολών του στη σπονδυλική στήλη. Τα δύο συμμετρικά ημισφαίρια του εγκεφάλου είναι ενωμένα με το μεσολόβιο και έτσι αλληλεπικοινωνούν .

Gall & Spurzheim – Φρενολογία Μελέτη της σχέσης μεταξύ των χαρακτηριστικών της επιφάνειας του κρανίου και τις ικανότητες.   Οι διάφορες περιοχές του εγκεφάλου έχουν διαφορετικές λειτουργίες. Οι κρανιακές προεξοχές και τα βαθουλώματά του σχετίζονται με τη συμπεριφορά. Ανάθεση κάθε χαρακτηριστικού σε συγκεκριμένο τμήμα του κρανίου και στο τμήμα του εγκεφάλου που βρισκόταν κάτω από αυτό.

Λάθη της φρενολογίας Πνευματικές ικανότητες άσχετες με συμπεριφορά. Επιφανειακά χαρακτηριστικά δεν ανταποκρίνονται στο σχήμα του εγκεφάλου. Επιφανειακή ανάλυση προσωπικότητας  κακή φήμη. Επικρατούσε η άποψη ότι η ψυχή είναι άυλη και λειτουργεί ενιαία.

Flourens – Μαζική δράση Αφαίρεση τμημάτων εγκεφάλων περιστεριών. Πρόβλημα: Τα περιστέρια δεν έχουν μεγάλο φλοιό. Οι συμπεριφορές που εξέτασε ήταν άσχετες με πνευματικές ικανότητες. Οι μειονεξίες μπορεί να οφείλονταν στο πλήγμα της εγχείρησης, το οίδημα, ή την αφαίρεση επιπλέον τμημάτων του εγκεφάλου.

Broca – Εντοπισμός της γλώσσας Εντοπισμός λειτουργιών. Ασθενής Tan-tan. Ανατομική μελέτη: πρόσθια περιοχή ομιλίας.

Wernicke – Διαδοχικός προγραμματισμός και αποσύνδεση Ανακαλύψεις αντιφατικές με τον απόλυτο εντοπισμό των λειτουργιών: Επιπλέον περιοχή γλωσσικών ικανοτήτων. Αποσύνδεση περιοχών προκαλεί ίδιες μειονεξίες. Μοντέλο οργάνωσης γλωσσικής ικανότητας – διαδοχικός προγραμματισμός στην κύρια κροταφική έλικα (περιοχή του Wernicke).

Hughlings-Jackson (1835-1911) Θεωρία της ιεραρχικής οργάνωσης Νευρικό σύστημα είναι οργανωμένο σε πολλαπλά στρώματα σε λειτουργική ιεραρχία. Κάθε στρώμα ελέγχει πιο πολύπλοκες συμπεριφορές μέσω χαμηλότερων. 3 επίπεδα: σπονδυλική στήλη, εγκεφαλικό στέλεχος, μετωπιαίος φλοιός. Καταστροφή υψηλότερου στρώματος προκαλεί διάλυση (αντίθετο της εξέλιξης). Δεν έχει σημασία πού εντοπίζεται η γλωσσική ικανότητα, αλλά η ξεχωριστή συνεισφορά της κάθε περιοχής του φλοιού.

Η υπόθεση του νευρώνα Το νευρικό σύστημα αποτελείται από ξεχωριστά, αυτόνομα κύτταρα που αλληλεπιδρούν αλλά δεν είναι ενωμένα μεταξύ τους.

Sherrington (1857-1952) Διασυνδέσεις νευρώνων Οι νευρώνες συνδέονται μέσω ενώσεων που ονομάζονται συνάψεις.

Hebb (1949) Κυτταρική αλυσίδα (σύναψη του Hebb) Όταν δραστηριοποιούνται συγχρόνως μεμονωμένα κύτταρα, δημιουργούνται μεταξύ τους νέες συνάψεις ή δυναμώνουν υπάρχουσες συναπτικές διασυνδέσεις, ώστε να γίνουν λειτουργική μονάδα Δομική βάση της μάθησης/μνήμης.

Golgi & Cajal Golgi: οι νευράξονες συνδέονται με αξονικό δίχτυ, δεν πίστευε στον εντοπισμό των λειτουργιών. Cajal: κάθε νευρικό κύτταρο αποτελεί των ανεξάρτητη δομή – δεν είδε διασυνδέσεις μεταξύ τους. Το 1906 και οι δύο έλαβαν ξεχωριστά το Βραβείο Nobel.