Η ΘΕΣΗ Τησ γυναικασ στη ΣΥΓΧΡονη εποχη

Στους νεότερους χρόνους και συγκεκριμένα στο τέλος του 19ουαιώνα, λίγες μορφωμένες και μαχητικές γυναίκες κινητοποιούνται για ζητήματα ισότητας στο Δυτικό κόσμο. Το κίνημα αυτό μαζικοποιείται οριστικά τον 20ο αιώνα με τη γενικότερη ανάπτυξη όλων των προοδευτικών κινημάτων. Με τη συνειδητοποίηση και την προβολή του αιτήματος για ουσιαστική ισότητα, ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και δημόσια ζωή, η ηθική και κοινωνική απελευθέρωση της γυναίκας άρχισε να πραγματοποιείται.

Η γυναίκα πάλεψε για την κατάκτηση συγκεκριμένων ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ξεκινώντας από το δικαίωμα στην εκπαίδευση, αφού η παιδεία ήταν σχεδόν απρόσιτη σε αυτή. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι γυναίκες ήταν σχεδόν αποκλεισμένες από τη μισθωτή εργασία. Θεωρούνταν άνεργες, αφού ούτε αυτή η οικιακή εργασία τους δεν αναγνωριζόταν, αμόρφωτες και «οπισθοδρομικές», μέσα σε μια κοινωνία που άρχιζε να προβάλλει τις αντίθετες ακριβώς αξίες.

Ακόμη και όταν η εργασία τους θεωρήθηκε απαραίτητη για την ανάπτυξη της καπιταλιστικής οικονομίας, τα επαγγέλματα που κοινωνικά τους επιτρέπονταν ήταν τα λεγόμενα «γυναικεία επαγγέλματα», αυτά δηλαδή που αποτελούσαν μια προέκταση του παραδοσιακού ρόλου των γυναικών μέσα στην οικογένεια. Περιορισμένες οι γυναίκες σε εργασίες μονότονες και δίχως δυνατότητα επαγγελματικής εξέλιξης, αλλά ιδιαίτερα κοπιαστικές και ανθυγιεινές, αποθαρρύνονταν και αποκλείονταν από εκείνες που απαιτούσαν τεχνική κατάρτιση, μόρφωση και υπευθυνότητα. Ήταν για χρόνια το εφεδρικό εργατικό δυναμικό, τα φτηνά εργατικά χέρια.

19ος αιώνας

α

Από το τέλος του 19ου αιώνα αρχίζει η γυναίκα σ' όλο τον κόσμο να εισβάλλει στα «αντρικά» επαγγέλματα και στις επιστήμες, να αποκτάει το δικαίωμα της ψήφου και να προωθείται στα δημόσια αξιώματα, ακόμα και στα κυβερνητικά. Η βιομηχανική επανάσταση άλλαξε τις μεθόδους της παραγωγής και τη θέση της γυναίκας μέσα σ' αυτήν.

Μακεδονία – λίχνισμα (1911)

Εργάτριες σε επιχειρήσεις με πλυντήρια στις ΗΠΑ γύρω στο 1900 Εργάτριες σε επιχειρήσεις με πλυντήρια στις ΗΠΑ γύρω στο 1900

Σε μεγάλο κλωστοϋφαντουργείο στα τέλη του 19ου αιώνα

Σε ξυλουργείο στα μέσα του 20ού αιώνα

Η 8η του Μάρτη 1857 είναι μέρα ορόσημο για το παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα. Την ημέρα εκείνη οι εργάτριες ιματισμού της Ν. Υόρκης ξεσηκώθηκαν για πρώτη φορά σαν εργαζόμενες γυναίκες, έκαναν απεργία και διαδήλωσαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενες για τους άθλιους όρους δουλειάς. Η αστυνομία τις χτύπησε.

Μετά τον Α` Παγκόσμιο πόλεμο (1918) οι Αγγλίδες απόκτησαν δικαίωμα ψήφου και γι’ αυτό χρειάστηκαν αγώνες 50 ετών. Στο μεταξύ είχαν ήδη κερδίσει δικαίωμα ψήφου οι γυναίκες κάποιων σκανδιναβικών χωρών και της Ρωσίας. Το 1910 η Γερμανίδα επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν πρότεινε στο Σοσιαλιστικό Συνέδριο της Κοπεγχάγης να κηρυχθεί η 8η του Μάρτη σαν παγκόσμια αγωνιστική μέρα της γυναίκας. Κι από τότε γιορτάζεται σ’ όλο τον κόσμο.

Το 1890 το ελληνικό έθνος θα αποκτήσει την πρώτη φοιτήτρια, την Ιωάννα Στεφανοπούλου(ή Στεαφανόπολι), αν και ο πρύτανης θα διαμαρτυρηθεί στο υπουργείο «δια την ανάμειξιν των φύλων». Το 1920 αρχίζει ο οργανωμένος αγώνας για την πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας με την ίδρυση του «Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναικός», με αποκλειστικό σκοπό ν’ αγωνιστεί για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική εξύψωση της γυναίκας με τον άντρα. Ο Σύνδεσμος ήταν τμήμα της μεγάλης διεθνούς οργάνωσης υπέρ της γυναικείας ψήφου «International Woman Suffrage Alliance». Για πρώτη φορά οι Ελληνίδες ψήφισαν το 1953. Πρώτη Ελληνίδα μέλος του Κοινοβουλίου, εκλέχθηκε η Ελένη Σκούρα και πρώτη Ελληνίδα Υπουργός το 1956, η Λένα Τσαλδάρη.

Εβίτα Περόν - Η Πρώτη Κυρία της Αργεντινής από το 1946 μέχρι και το θάνατό της το 1952. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα εργατικά δικαιώματα και τη θέση των γυναικών. Μαρία Κιουρί - Πολωνή φυσικός και χημικός, έγινε ευρέως γνωστή για τις πρωτοποριακές της έρευνες για τη ραδιενέργεια (19ος – 20ος αι.)

Σιμόν ντε Μποβουάρ - έθεσε τις θεωρητικές βάσεις για την ανάπτυξή του φεμινιστικού κινήματος (20ος αιώνας) Κοκό Σανέλ - από τις διασημότερες σχεδιάστριες μόδας του 20ού αιώνα 

Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου - εκπαιδευτικός και πεζογράφος (19ος – 20ος αι Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου - εκπαιδευτικός και πεζογράφος (19ος – 20ος αι.)

Καλλιρρόη Παρέν - δημοσιογράφος, λογία και μια από τις πρώτες Ελληνίδες φεμινίστριες (19ος – 20ος αι.)

Ελένη Σκούρα – η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής

Μελίνα Μερκούρη - Ελληνίδα ηθοποιός, βουλευτής και Υπουργός Πολιτισμού (20ος αιώνας)

Οι γυναίκες σήμερα δεν είναι άφωνες, αλλά φορείς συγκεκριμένων απόψεων που παραπέμπουν στις αρχές μιας εναλλακτικής προσέγγισης της πολιτικής και της ζωής.

Πρωταρχικό στοιχείο μιας τέτοιας προσέγγισης είναι η νέα αντίληψη για τη δημοκρατία και την εξουσία, όπου ο σεβασμός και η ανοχή στην διαφορετικότητα του άλλου, ο διάλογος ως μέσο επίλυσης των διαφορών και η αποφυγή της βίας, η αλληλεγγύη ως πολιτική ανακατανομής  πόρων και εξουσιών είναι τα βασικά στοιχεία της. Με βάση την αντίληψη αυτή, η εξουσία δεν αποτελεί αυτοσκοπό, γεγονός που δίνει ένα νέο ουσιαστικό περιεχόμενο και μια νέα ηθική διάσταση στην πολιτική. Οι γυναίκες, καθώς προσέρχονται στο χώρο της πολιτικής, έχουν πολλά να δώσουν. Ο δρόμος τους είναι χωρίς επιστροφή κι ας είναι ακόμη μια μειοψηφία. Εκείνο που ποτέ τους δεν πρέπει να ξεχνούν είναι πως οι μεγαλύτερες ανθρώπινες ιδέες και αλλαγές ξεκίνησαν πάντα  από μειοψηφίες.

Θεολογικη αποψη Το θέμα της ισότητας των δύο φύλων είναι ένα σημαντικό ζήτημα που αφορά στην ουσία του ανθρώπου. Η χριστιανική θεολογία, που δεν ενδιαφέρεται μόνο για την άλλη ζωή αλλά και για να δώσει νόημα και να λύσει προβλήματα και της καθημερινότητας, της «εδώ και τώρα» ζωής, από νωρίς τοποθετήθηκε και στο ζήτημα αυτό. Στη σύγχρονη εποχή, πρώτη η χριστιανική προτεσταντική από την θεολογία, ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις του γυναικείου κινήματος και τα κινήματα της ισότητας, διαμόρφωσε έναν ολόκληρο κλάδο που ονομάστηκε φεμινιστική θεολογία. Φυσικά ρωμαιοκαθολικοί και ορθόδοξοι θεολόγοι ακολούθησαν αλλά με πολύ αργά βήματα.

Θεολογικη αποψη Η θεολογία της χριστιανικής Εκκλησίας, όπως διατυπώθηκε από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της, υπερβαίνει τις κάθε μορφής διακρίσεις (φύλου, φυλής, έθνους, κοινωνικής τάξης). Στη νέα εν Χριστώ πραγματικότητα, όπως διακηρύττει ξεκάθαρα ήδη ο Απόστολος Παύλος, δεν υπάρχει χώρος για κανενός είδους διαχωρισμό ή ανισότητα: «οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ. πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλάτας, 3, 28).

Θεολογικη αποψη Παράλληλα όμως με την επαναστατική αυτή στάση, δεν έλειψαν στον χριστιανικό χώρο και οι τάσεις υποβάθμισης της γυναίκας, καθώς πολύ συχνά αυτή συνδέθηκε (κυρίως από ακραίους ασκητικούς κύκλους που καταδικάστηκαν από την Εκκλησία) με το κακό και την αμαρτία. Η υποταγή της γυναίκας στον άνδρα - «κληρονομιά» του ιουδαϊκού και ελληνορωμαϊκού κόσμου - πέρασε ως ένα βαθμό στη ζωή της πρώτης χριστιανικής Εκκλησίας, γεγονός που δε συμφωνούσε με τη θεολογία της.

Θεολογικη αποψη Κάποιες μάλιστα φορές υπήρξαν παρανοήσεις και υπερβολές ως προς τη θεολογία των φύλων. Για παράδειγμα ο προβληματισμός κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα στη Δύση «αν οι γυναίκες έχουν ψυχή». Σε σύνοδο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας η καταφατική απάντηση δόθηκε με μία μόνο ψήφο διαφορά. Έτσι, κοινωνικές και πολιτισμικές βεβαιότητες και τάσεις αιώνων έχουν τις επιπτώσεις τους στη διαμόρφωση δοξασιών και αντιλήψεων.

Η Γυναικα στο Ισλαμ Υπάρχουν ωστόσο θρησκείες και πολιτισμοί, όπως ο Ισλαμικός, που εξακολουθούν να τοποθετούν τη γυναίκα στο περιθώριο αρνούμενοι να της αναγνωρίσουν στοιχειώδη δικαιώματα. Το ισλαμικό τυπικό από τη μια και η πατριαρχική δομή της κοινωνίας από την άλλη συμβάλλουν, ακόμη και σήμερα, στη διατήρηση της ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων. Έτσι: Η αξία της γυναίκας είναι ευτελής Οι γυναίκες υποβάλλονται ακόμα και σήμερα σε δημόσια διαπόμπευση, όπως ορίζει ο ισλαμικός νόμος. Επιβάλλεται ο λιθοβολισμός ή ακόμα και η ταφή ζωντανών γυναικών που «συλλαμβάνονται» για μοιχεία ή για ερωτικές σχέσεις εκτός γάμου.

Η Γυναικα στο Ισλαμ Κάθε σύζυγος είναι υποχρεωμένη να έχει στάση προσοχής απέναντι στον σύζυγο της και να τον υπακούει, εκτός εάν αυτός θέλει κάτι το οποίο είναι θρησκευτικά απαγορευμένο. Αυτή διαμένει στην κατοικία του άνδρα της. Χωρίς την άδειά του, δεν μπορεί να κάνει επισκέψεις, ούτε και ελεύθερη επαγγελματική ζωή. Υποχρεωτική κάλυψη του προσώπου και του σώματος (μαντίλα ή μπούρκα), όταν η γυναίκα βγαίνει από το σπίτι. Έτσι ακριβώς συμβολίζει την διαφορετικότητα της από τον άντρα, την ανελευθερία και τους περιορισμούς στην ιδιωτική και δημόσια ζωή.

Η Γυναικα στο Ισλαμ Πολλοί βέβαια αναρωτιούνται γιατί στο σύγχρονο κόσμο της παγκοσμιοποίησης το Ισλάμ αρνείται οποιαδήποτε έκφραση φιλελευθεροποίησης έναντι των γυναικών. Η απάντηση είναι απλή, καθώς ο μουσουλμανικός κόσμος αισθάνεται ότι βάλλεται από το δυτικό τρόπο ζωής. Έτσι, απαντά αμυντικά, κλείνεται ακόμα περισσότερο στον εαυτό του και αναζητά την ταυτότητά του όχι στον εκσυγχρονισμό, αλλά στην ιστορική αναδρομή και τη θρησκοληψία.

Ομάδα εργασίας Χριστόπουλος Κωνσταντίνος Χρουστάλεφ Βλαδίμηρος Τερζίδου Κατερίνα Βουγιουκλή Χριστίνα