Ψυχολογία Φυσικής Αγωγής ΜΚ208, Διάλεξη 4η Αυτοδιάλογος •ΕΠΕΑΕΚ : ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΓΟΥΔΑΣ ΜΑΡΙΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΕΑΕΚ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Συγχρηματοδότηση Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α)

Θέματα  Θεωρία και σχετικές έρευνες  Μορφές και αποτελεσματικότητα του θετικού αυτοδιαλόγου  Αυτοδιάλογος και θετική σκέψη  Παραδείγματα προσαρμογής του αυτοδιαλόγου στην καθημερινή προπόνηση

 Ο αυτοδιάλογος, σιωπηλός ή φωναχτός, είναι τρόπος ελέγχου της σκέψης  Τα παράλογα πιστεύω, οι διασπαστικές σκέψεις εκδηλώνονται με τον αυτοδιάλογο.  Ο αυτοδιάλογος είναι το μέσο που κάνει τις σκέψεις και τα πιστεύω συνειδητά, το κλειδί που αυξάνει το γνωστικό έλεγχο. Θεωρία και σχετικές έρευνες

 Αρνητικές:  Αρνητικές: επηρεάζουν αρνητικά την απόδοση.  Θετικές:  Θετικές: βοηθούν να μένουν οι αθλητές στο παρόν, να μην αποσπώνται και να μην ασχολούνται με τα λάθη τους ούτε με αυτά που θα ακολουθήσουν (Zinser, Bunker, Williams,1993) Οι σκέψεις των αθλητών ΣκέψειςΣυναισθήματα Απόδοση

Θεωρία και σχετικές έρευνες Οι σκέψεις των αθλητών  «θα σουτάρω τώρα»  «θα βάλω το γκολ;»  «αν το χάσω τι θα πουν οι συμπαίκτες, ο προπονητής, ο κόσμος;»  «αν το βάλω τι θα πουν;»  «αν δεν το βάλω θα με φάνε»  «αν το βάλω θα γίνω ο ήρωας»  Ο χρόνος της εκτέλεσης του πέναλτι είναι τεράστιος, χίλιες σκέψεις μπορούν να περάσουν  Οι σκέψεις, ακόμη και οι θετικές, πριν το πέναλτι κάνουν μόνο κακό γιατί: • Αποσπούν την προσοχή • Κάνουν τον αθλητή διστακτικό • Αποσυντονίζουν • Επηρεάζουν αρνητικά την απόδοση …πριν το πέναλτι ή ο φόβος πριν το πέναλτι

Θεωρία και σχετικές έρευνες Η χρήση λέξεων ή φράσεων για έλεγχο της σκέψης  Η σωστή χρήση της σκέψης βοηθάει στην επιτυχή προσπάθεια  Το ιδεατό είναι να μη σκέφτεται τίποτε και να εκτελεί αυτόματα  Διδάσκονται λέξεις ή φράσεις κατάλληλες για το άθλημα «προσέχω τη μπάλα»  Επικέντρωση «μπορώ», «δυνατά» «μπροστά το σώμα» «βαθιά»  Σωστή θέση σώματος  Αυτοπεποίθηση  Σωστή στρατηγική Luganis: «χαλάρωσε, δες το βατήρα, δες το νερό, δες το νερό, δες το νερό, κλώτσα, δες το νερό.»

Θεωρία και σχετικές έρευνες  Το αγωνιστικό, πιεστικό περιβάλλον καλλιεργεί την παράλογη σκέψη, την σκέψη που αποσυντονίζει την προσοχή.  Αυτό δεν το αντιλαμβάνονται οι αθλητές  Κρυμμένα πιστεύω βρίσκονται πίσω από τις σκέψεις που επηρεάζουν τη συμπεριφορά  Αναγνώρισή και ενίσχυση όταν είναι θετικές, αντικατάστασή τους όταν είναι αρνητικές. Αρχές αποτελεσματικής χρήσης των γνωστικών τεχνικών παρέμβασης  Η γνωστική δραστηριότητα επηρεάζει τη συμπεριφορά  Η γνωστική δραστηριότητα μπορεί να αλλάξει  Οι γνωστικές αλλαγές οδηγούν σε επιθυμητή αλλαγή στη συμπεριφορά Θεωρητικοί των γνωστικών τεχνικών

Θεωρία και σχετικές έρευνες Που οφείλεται η αποτελεσματικότητα του αυτοδιαλόγου;  Αύξηση της αυτοσυγκέντρωσης  Βελτίωση της αυτοπεποίθησης  Έλεγχος του άγχους  Κατά τους Ming & Martin (1996) εξηγείται σαν χρήση κανόνων που κατευθύνουν μια συμπεριφορά. Κανόνας Λέξη κλειδί: «ραφή» «Αν προσέχω τη ραφή από το μπαλάκι θα το πετύχω σωστά, θα το προβλέψω καλύτερα, θα το δω καθαρά» Διδασκαλία κανόνα, λέξης «κλειδί» Η λέξη έναυσμα για υπενθύμιση του κανόνα Κατάλληλη συμπεριφορά

Θεωρία και σχετικές έρευνες  Στις περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνεται η θετική επίδραση του αυτοδιαλόγου στην αθλητική απόδοση  Σε παιχνίδια στο τένις οι νικητές χρησιμοποιούσαν λιγότερο αρνητικό αυτοδιάλογο (Van Raalte et al,1994)  Ο συνδυασμός νοερής εξάσκησης και αυτοδιαλόγου βοηθούσε σημαντικά αρχάριους αθλητές του γκολφ (Thomas & Fogarty,1997)  Zigler (1987): βελτίωση της τεχνικής στο τένις με αυτοδιάλογο (εστίαση της προσοχής) χρησιμοποιώντας τις λέξεις:  «μπάλα» όταν έφευγε από το μηχάνημα  «αναπήδηση» όταν χτυπούσε στο έδαφος  «χτύπα» όταν ερχότανε σε επαφή με τη ρακέτα Η βελτίωση ήταν της τάξης του 45%

Θεωρία και σχετικές έρευνες Η γνωστική στρατηγική του αυτοδιαλόγου έχει χρησιμοποιηθεί  Στο «σταμάτημα της σκέψης»  Για αύξηση της προσπάθειας  Αλλαγή της διάθεσης και της κατεύθυνσης της προσοχής  Για αποκατάσταση τραυματισμένων αθλητών (Hardly, Jones & Gould, 1996)  Αύξηση της απόδοσης σε αγώνες (Van Raatle, 1994)  Σε τεστ αντοχής (Weinberg et al.,1984)  Ming & Martin (1996): βελτίωση της τεχνικής στο καλλιτεχνικό πατινάζ με λέξεις «κλειδιά». Σε κάθε δύσκολο σημείο μιας φιγούρας διάλεγαν μια λέξη «κλειδί» που την απομνημόνευαν και τη χρησιμοποιούσαν στη νοερή εξάσκηση και στην φυσική εξάσκηση.

Θεωρία και σχετικές έρευνες Επίδραση αυτοδιαλόγου στην αποκατάσταση τραυματισμένων αθλητών ( Theodorakis, Beneca, Goudas, Antoniou & Malliou, 1998) Η ομάδα των τραυματισμένων ατόμων που χρησιμοποίησε τον αυτοδιάλογο αύξησε την απόδοσή της

Θεωρία και σχετικές έρευνες  Για αρχάριους αθλητές για ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων  Για έμπειρους αθλητές για διόρθωση των τεχνικών λαθών (Landin & Hebert,1999) Εφαρμογή του αυτοδιαλόγου Ο αυτοδιάλογος χρησιμοποιείται για…  …εκμάθηση δεξιοτήτων  …διόρθωση λαθών  …προετοιμασία για την εκτέλεση μιας δεξιότητας  …συγκέντρωση της προσοχής  …δημιουργία της κατάλληλης ψυχικής διάθεσης  …χτίσιμο της αυτοπεποίθησης  …ρύθμιση της διέγερσης  …παρακίνηση για περισσότερη προσπάθεια (Zinsser et al., 1993; Williams & Leffingwell,1996)

Θεωρία και σχετικές έρευνες  Ο αυτοδιάλογος πρέπει να είναι αυτόματος  Η υπενθύμιση του προπονητή αποσυντονίζει, λαμβάνεται σαν οδηγία  Κατάλληλη μορφή αυτοδιαλόγου για το ανάλογο πρόβλημα  Κατάλληλης ψυχικής διάθεσης  Ταχύτητα (πάμε, γρήγορα)  Δύναμη (σπρώξε, κράτα, δυνατά)  Ισορροπία ή σταθερότητα (κράτα, ήρεμα, σταθερά) Κατηγορίες λέξεων θετικού αυτοδιαλόγου (Anshel, 1990)  Κατεύθυνσης της προσοχής στη δραστηριότητα και όχι στο αποτέλεσμα  Σκέψου τον πόντο  Κατάλληλης ψυχικής διέγερσης  Ωραία, ήρεμα, χαλαρά  Ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης  Σπουδαία δουλειά

Μορφές και αποτελεσματικότητα του θετικού αυτοδιαλόγου Αυτοδιάλογος παρακίνησης:  Για να προσπαθήσει περισσότερο, να ενθουσιαστεί, να πιστέψει το άτομο στον εαυτό του Αυτοδιάλογος τεχνικής υπόδειξης:  Για να δώσουμε μια τεχνική οδηγία που θα βοηθήσει το άτομο στην καλή τεχνική εκτέλεση ή για να αυτοσυγκεντρωθεί στο σωστό σημείο  Ο θετικός αυτοδιάλογος είναι αποτελεσματικότερος από τον αρνητικό Θετικός αυτοδιάλογος

Μορφές και αποτελεσματικότητα του θετικού αυτοδιαλόγου ακρίβεια εκτέλεσης και αυτοσυγκέντρωση  Για λεπτές κινήσεις που απαιτούν μεγάλη ακρίβεια εκτέλεσης και αυτοσυγκέντρωση ο αυτοδιάλογος τεχνικής υπόδειξης είναι αποτελεσματικότερος  Για ασκήσεις και κινήσεις που απαιτούν δύναμη ή αντοχή και οι δύο μορφές θετικού αυτοδιαλόγου είναι το ίδιο αποτελεσματικές  Οι μορφές θετικού αυτοδιαλόγου θα πρέπει να επιλέγονται με βάση τις απαιτήσεις και τις ιδιαιτερότητες της κάθε δεξιότητας

Μορφές και αποτελεσματικότητα του θετικού αυτοδιαλόγου Για δεξιότητα ακρίβειας η ομάδα που χρησιμοποίησε αυτοδιάλογο τεχνικής υπόδειξης βελτίωσε εντυπωσιακά την απόδοσή της σε σχέση με αυτή που χρησιμοποίησε αυτοδιάλογο παρακίνησης (Theodorakis et al., 2000)

Μορφές και αποτελεσματικότητα του θετικού αυτοδιαλόγου Σε τεστ έκτασης γόνατος οι δύο μορφές αυτοδιαλόγου ήταν το ίδιο αποτελεσματικές συγκρινόμενες με την ομάδα ελέγχου (Theodorakis et al., 2000)

Αυτοδιάλογος και θετική σκέψη  Αιτία των συναισθηματικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων δεν είναι το ίδιο το γεγονός που τις προκαλεί, αλλά το σύνολο των στάσεων για το γεγονός δηλαδή οι σκέψεις μας για το γεγονός.  Η μη λογική ερμηνεία του γεγονότος προκαλεί συναισθηματικές διαταραχές Η Γνωστική θεωρία, Rationale Emotional Therapy (Ellis, 1994)  Χρήση γνωστικών, συναισθηματικών, συμπεριφορικών τεχνικών για να αλλάξουν οι συνήθειες και να γίνουν υγιεινές προτιμήσεις  Αναγνώριση ηττοπαθών, αρνητικών σκέψεων  Αντικατάσταση αρνητικών σκέψεων με θετικές

Γνωστική αλλαγή Αυτοδιάλογος και θετική σκέψη Γνωστικοί μέθοδοι αλλαγής  Αμφισβήτηση των παράλογων πιστεύω «Είναι πολύ σκληρό να γυμνάζομαι» «Είναι πολύ σκληρό να γυμνάζομαι, αλλά πιο σκληρό αν δε γυμνάζομαι»  Καταγραφή μειονεκτημάτων της μη άσκησης – υπογράμμιση των θετικών συνεπειών της άσκησης  Εκπαίδευση – ενημέρωση για θέματα άσκησης  Χρήση προτύπων για μίμηση Ευχαρίστηση από την άσκηση– βελτίωση υγείας

Αυτοδιάλογος και θετική σκέψη  Δραματικές δηλώσεις Συναισθηματικοί μέθοδοι αλλαγής «μπορώ να πιέσω τον εαυτό μου να γυμνάζεται σκληρά, αν όχι θα υποφέρω στο μέλλον»  Νοερή εξάσκηση  Παίξιμο ρόλων «φαντάζομαι τον εαυτό μου πως θα είμαι μετά 10 χρόνια αν δεν γυμνάζομαι»  Χιούμορ  Ανάθεση παράδοξων εργασιών  Προοδευτική εκτέλεση εργασιών για περιορισμό του άγχους  Εξάσκηση δεξιοτήτων  Ενίσχυση Συμπεριφορικές μέθοδοι αλλαγής

 Η ομάδα αυτοδιαλόγου είχε μεγαλύτερη βελτίωση στη τρίπλα και στη πάσα, στο σουτ η βελτίωση ήταν μικρότερη Παραδείγματα προσαρμογής της τεχνικής του αυτοδιαλόγου στην καθημερινή προπόνηση  Εφαρμογή αυτοδιαλόγου σε παίκτες του μπάσκετ ηλικίας ετών (Perkos, Theodorakis & Chroni, in press) ΔεξιότηταΛέξη – κλειδίΤρίπλαΧαμηλά (οι αλλαγές κατεύθυνσης) Ρυθμός (αλλαγές ρυθμού) ΠάσαΔάκτυλα (πιάσιμο με δάκτυλα) Στόχος ( βλέπω κέντρο στόχου) ΣουτΧέρι (κίνηση χεριού), Κέντρο (βλέπω κέντρο καλαθιού)

Παραδείγματα προσαρμογής της τεχνικής του αυτοδιαλόγου στην καθημερινή προπόνηση  Οι αθλητές θέλουν να γυμνάζονται και να διασκεδάζουν και όχι να ακούνε διαλέξεις.  Μετά τη διδασκαλία – εκμάθηση της δεξιότητας κάθε κίνηση, κάθε θέση ταυτίζεται με μια λέξη. Η χρήση της λέξης βοηθάει στη γρήγορη και αυθόρμητη διόρθωση του κάθε λάθους Προσαρμογή αυτοδιαλόγου στο τένις  Θέση ετοιμότητας  Ανάλαφρος  Χαλαρά  Ήρεμα  Μέτωπο στο δίχτυ  Φάση πίσω αιώρησης  Σημαδεύω μπάλα  Γυρνώ ώμους  Φάση εμπρός αιώρησης  Διαβάζω την ραφή  Λυγίζω γόνατα  Φάση χτυπήματος  Βαριά  Σταθερά  Μέσα από τη μπάλα  Follow through  Ώμοι στο σαγόνι (Θεοδωράκης, Παπακωνσταντίνου, 1993)

Παραδείγματα προσαρμογής της τεχνικής του αυτοδιαλόγου στην καθημερινή προπόνηση Παράδειγμα θετικής σκέψης στο μπάσκετ  Αυτοματοποίηση της θετικής σκέψης, όχι ενοχλητικές και διαβρωτικές σκέψεις που αποσυντονίζουν. «Είμαι ανόητος, πως έχασα αυτό το καλάθι;»  Ορθολογική ερμηνεία της πραγματικότητας.  Λύση, θετική προοπτική, κατεύθυνση στον αθλητή/τρια «όλοι οι άνθρωποι κάνουν λάθη» «θα συγκεντρωθώ στην επόμενη προσπάθεια»

Θέματα για συζήτηση  Παρακολουθείτε στην τηλεόραση ένα άλτη του μήκους να ψελλίζει κάτι πριν την προσπάθεια. Τι πιστεύετε ότι λέει στον εαυτό του;  Σε ένα ατομικό αγώνισμα, μεγάλης χρονικής διάρκειας, ποια μορφή θετικού αυτοδιαλόγου είναι καταλληλότερη;  Είναι ώριμο ένα μικρό παιδί που αρχίζει ενόργανη γυμναστική να διδαχθεί την τεχνική του αυτοδιαλόγου και να την εφαρμόζει; Ποια μορφή αυτοδιαλόγου θα πρέπει να εφαρμόσει;  Ποια είναι η άποψή σας για τη γνωστική θεωρία του Ellis; Ποιες είναι οι προεκτάσεις της θεωρίας στη ζωή;

Επίλογος  Η σκέψη στη διάρκεια της δράσης είναι μια αυτόματη λειτουργία που χρειάζεται να οργανωθεί και να κατευθυνθεί για να διευκολύνει την απόδοση.  Ο θετικός αυτοδιάλογος είναι μια γνωστική τεχνική που βοηθάει στην προσωπική ανάπτυξη και στη μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης.  Έχει μεγάλη πρακτική εφαρμογή στον αθλητισμό, βοηθάει στην εκμάθηση δεξιοτήτων, στην αυτοσυγκέντρωση, στη ρύθμιση της διέγερσης, στο χτίσιμο της αυτοπεποίθησης,στην παρακίνηση των αθλητών/τριών.  Ο αυτοδιάλογος διδάσκεται στον αθλητή αλλά εκτελείται αυτόματα από τον ίδιο τον αθλητή χωρίς την παρέμβαση τρίτων.

Βιβλιογραφία  Θεοδωράκης, Ι., Γούδας,Μ., Παπαϊωάνου,Α.(2001) Ψυχολογική Υπεροχή στον Αθλητισμό, Κεφάλαιο 5ο, σελ Εκδόσεις Χριστοδουλίδη,  Weinberg, R.,& Gould, D., (1995) Foundations of Sport and Exercise Psychology, Κεφάλαιο 18ο, σελ 344 – 346 Champaign, IL: Human Kinetics.  Παπαϊωάννου, Α., Θεοδωράκης, Ι., Γούδας, Μ., (2003). Για μια καλύτερη Φυσική Αγωγή, Κεφάλαιο 10ο, σελ. 230 – 236. Εκδόσεις Χριστοδουλίδη.