Η συμβολή της Κυτταρολογίας στην καθ’ ημέρα πράξη Καλλιόπη Τερζοπούλου Επιμελήτρια Α΄ Κυτταρολογικό τμήμα Απρίλιος 2012

Γεώργιος Ν Παπανικολάου 4 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1928

Κυτταρολογία: ειδικότητα πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου Ξεκίνησε επιτυχημένα για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας με το γνωστό Τεστ Παπανικολάου, παγκοσμίως.

Σκοπός των κυτταρολογικών εξετάσεων : εντοπισμός ή αποκλεισμός κακοήθειας παρακολούθηση γνωστής κακοήθειας αποτελεσματικότητα ή μη τυχόν εφαρμοζόμενης θεραπείας τυχόν υποτροπές νόσου

Σήμερα σε ένα κυτταρολογικό τμήμα πραγματοποιούνται κυτταρολογικές εξετάσεις σε υλικά προερχόμενα από κάθε σημείο του σώματος

Συλλογή υλικού για κυτταρολογική εξέταση αυτόματη αποφολίδωση από προκλητή αποφολίδωση από παρακέντηση με λεπτή βελόνη (F.N.A.)

-Ειδικά εξαρτήματα (Abradul, Endogyn, Uterobrush….) Προκλητή αποφολίδωση επιτυγχάνεται με: Βουρτσάκι (brushing), Έκπλυμα (washing) -Ειδικά εξαρτήματα (Abradul, Endogyn, Uterobrush….) Εντυπώματα (imprints)

ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΥΛΙΚΟΥ ΠΑΡΑΚΕΝΤΗΣΕΩΝ Επιπολής οργάνων και αλλοιώσεων με ή χωρίς υπερηχογραφική καθοδήγηση όπως : θυρεοειδούς αδένος, σιελογόνων αδένων, λεμφαδένων, μαλακών μορίων, οστών, μαστού, προστάτου, όρχεων κλπ Εν τω βάθει οργάνων και αλλοιώσεων με την βοήθεια απεικονιστικών μεθόδων, όπως ήπατος, παγκρέατος, νεφρών, πνευμόνων κλπ

Πλεονεκτήματα κυτταρολογικής εξέτασης: Χαμηλό κόστος Γρήγορη ή και ταχεία απόδοση αποτελεσμάτων. Απλή, ανώδυνη, αναίμακτη, ατραυματική, ασφαλής. Έλεγχος μεγάλων επιφανειών σε σύγκριση με τον ιστολογικό έλεγχο με τυχαίες βιοψίες.

Τα εξεταζόμενα υλικά στο Κυτταρολογικό Τμήμα από όλα τα όργανα του σώματος κατά συστήματα είναι:

ούρα από αυτόματη ούρηση από έκπλυση ουροδόχου κύστεως Ουροποιητικό σύστημα : ούρα από αυτόματη ούρηση από έκπλυση ουροδόχου κύστεως από καθετηριασμό της κύστεως ή εκλεκτικά από τα στόμια των ουρητήρων ή απ’ ευθείας από την αλλοίωση που ανιχνεύεται μέσω κυστεοσκόπησης με έκπλυμα. η διερεύνηση όγκων του νεφρού γίνεται από υλικό παρακέντησης με λεπτή βελόνη (F.N.A) υπό υπερηχογραφική (U/S) καθοδήγηση.

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : Βρογχικών εκκρίσεων (πτυέλων) από βαθειά απόχρεμψη και μετά από βρογχοσκόπηση. Υλικού από βρογχοσκόπηση -Τ.Β.Ν.Α.(Διαβρογχική βιοψία δια βελόνης) -βρογχική βούρτσα (brushing) -βρογχικό έκπλυμα (washing) -βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα (BAL) Υλικού από διαθωρακική F.N.A. πνεύμονος για περιφερικές αλλοιώσεις.

Πεπτικό σύστημα : αλλοιώσεις του στόματος μετά από έκπλυση ή με σπάτουλα, από τους σιελογόνους αδένες (παρωτίδα, υπογνάθιους) με F.N.A. υπό U/S. οισοφάγος, στομάχι ( οισοφαγο- γαστροσκόπηση ) έντερο -πρωκτική περιοχή ( κολονοσκόπηση ) FNA ήπατος με απεικονιστική μέθοδο

Επίσης κατά τη διάρκεια E. R. C. P Επίσης κατά τη διάρκεια E.R.C.P. με βούρτσισμα και έκπλυση στο παγκρεατικό πόρο, στο χοληδόχο πόρο και στο φύμα του Vater, ή παρακέντηση με λεπτή βελόνη (E.B.U.S.) από αλλοίωση

Γεννητικό σύστημα της γυναίκας : Κολποτραχηλικά επιχρίσματα για τη πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας για παρακολούθηση των γυναικών στις οποίες ανιχνεύθηκαν προκαρκινικές αλλοιώσεις, ή μετεγχειρητικό έλεγχο μετά από κακοήθεια,

επιχρίσματα αιδοίου ενδομητρίου μετά από λήψη με ειδική συσκευή υγρού Δουγλάσιου και περιτοναϊκές εκπλύσεις κατά τη διάρκεια χειρουργείου

Γεννητικό σύστημα του άνδρα : υλικό παρακεντήσεων - όρχεων - οσχέου -προστάτη επιχρίσματα ουρήθρας που παίρνουμε με βουρτσάκι ή και με έκπλυση της ουρήθρας

Νευρικό σύστημα : Ε.Ν.Υ. υλικά από όγκους κυστικούς ή μη του εγκεφάλου που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια χειρουργείου ( υγρό κύστης ή εντυπώματα συμπαγών όγκων )

ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΥΓΡΩΝ ΚΟΙΛΟΤΗΤΩΝ Ασκιτικό Πλευριτικό Περικαρδιακό Υγρό Δουγλασίου Αρθρικό Εγκεφαλονωτιαίο

Επειδή τα θεμέλια της κυτταρολογικής διάγνωσης μπαίνουν ήδη από τη λήψη του υλικού απαιτείται η καλή συνεργασία κλινικού και εργαστηριακού γιατρού

Απαραίτητο είναι το δείγμα να συνοδεύεται από παραπεμπτικό με τα γνωστά σε όλους μας στοιχεία ευδιάκριτα : - όνομα και επίθετο - ηλικία -πιθανή κλινική διάγνωση -ιστορικό -κλινικοεργαστηριακές εξετάσεις.

Πληροφορίες επίσης : ουροκαθετήρα χειρισμούς ή μικροεπεμβάσεις προηγούμενη ΧΜΘ ήΑΚΘ

Το προς εξέταση υλικό δεν πρέπει να μοιράζεται σε διάφορα εργαστήρια.

Τα δείγματα πρέπει να στέλνονται στο εργαστήριο το συντομότερο δυνατόν

Τρόποι μονιμοποίησης: Υγρά : ίση ποσότητα με αιθυλική αλκοόλη 50ο ψυγείο συντήρηση Επιχρίσματα: ψεκασμός με μονιμοποιητικό εμβάπτιση σε αιθυλική αλκοόλη 95ο

Κυτταρολογία υγρής φάσης σε Ειδικό υγρό μονιμοποιητικό Υγρά Επιχρίσματα Υλικό παρακεντήσης Βελόνες παρακέντησης Ψήκτρες

Προϋποθέσεις για αξιόπιστο αποτέλεσμα Να έχει κινηθεί προηγουμένως ο ασθενής έστω και επί κλίνης Να διενεργείται επανάληψη της εξέτασης μετά από 3 μέρες Να στέλνεται αμέσως στο εργαστήριο ή να διατηρείται το υγρό στο ψυγείο μέχρι να παραδοθεί στο εργαστήριο

Τα πτύελα για να είναι διαγνωστικά θα πρέπει να προέρχονται από βαθειά απόχρεμψη, με καθαρό στόμα και όχι με λιγότερα από τρία συνεχή δείγματα

Ειδικά για την λήψη του τεστ-Παπανικολάου πρέπει να τονισθεί η αξία της καλής λήψης κολπικού, εξωτραχηλικού και ενδοτραχηλικού υλικού.

Το υλικό χαρακτηρίζεται ακατάλληλο για διάγνωση όταν δεν περιλαμβάνει στοιχεία από τον ενδοτράχηλο. Στη ζώνη μετάπτωσης του τραχήλου, που βρίσκεται στον ενδοτράχηλο, αναπτύσσονται δυσπλασίες, που αν δεν αντιμετωπιστούν, εξελίσσονται σε καρκίνο

Παρακεντήσεις με λεπτή βελόνη το πάχος της βελόνης πρέπει να είναι από 21-23 Gauge - ελαχιστοποιεί την ενόχληση του ασθενούς (ανώδυνη, αναίμακτη, ατραυματική και ασφαλής ), - υλικό είναι κατάλληλο για την λεπτή επίστρωση για ασφαλείς διαγνώσεις. τοποθέτηση και της βελόνης μέσα στο φιαλίδιο με το υγρό μονιμοποιητικό, διότι το υλικό που περιέχεται στην βελόνη είναι αρκετό και διαγνωστικό

Κυτταρολογικές απαντήσεις Κυτταρολογικές απαντήσεις Ανεπαρκές δείγμα για ασφαλή κυτταρολογική διάγνωση Αρνητικό για κακοήθεια με ή χωρίς συνυπάρχουσα φλεγμονή ή αντίδραση του επιθηλίου Ύποπτο για κακοήθεια Ατυπία η φύση της οποίας δεν μπορεί να καθοριστεί Θετικό για κακοήθεια .

Κλινικά γνωστή γενικευμένη καρκινωμάτωση με αρνητική κυτταρολογική σημαίνει…..

α) να μην έχει διηθηθεί ακόμη το μεσοθήλιο ή ο λεμφαδένας β) να έχει διηθηθεί το μεσοθήλιο ή ο λεμφαδένας και όμως να μην περιέχονται νεοπλασματικά κύτταρα διότι δεν αποφολιδώθακαν κύτταρα γ) να έχει διηθηθεί το μεσοθήλιο ή ο λεμφαδένας και όμως να μην περιέχονται νεοπλασματικά κύτταρα διότι παρακεντήθηκε το υπερκείμενο υγρό ή περιοχή του λεμφαδένα με τήξη δ) σε περίπτωση προηγηθείσης ακτινοθεραπειας ή και χημειοθεραπείας λόγω της έντονης αντίδρασης των κυττάρων είναι δύσκολη η τεκμηρίωση μιας κακοήθειας.

Για διαφορικές διαγνώσεις: Ανοσοκυτταροχημεία Μοριακές τεχνικές Νέες μέθοδοι

Επίλογος Η Κυτταρολογία είναι η κατ’ εξοχήν ειδικότητα πρόληψης και έγκυρης διάγνωσης του καρκίνου και με την καλή συνεργασία των κλινικών γιατρών συμβάλει στην καλύτερη αντιμετώπιση των διαγνωστικών προβλημάτων του ασθενούς.

Σας Ευχαριστώ ! ! !