Ο ΓΑΜΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΠΟΧΗ ΠΗΓΑΔΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α3 ΓΕΛ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ………………………………………………………………………………………………………………….. 3 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ………………………………………………………………………………………………………………….. 3 1.Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Αρχαία Αίγυπτος ………………………………………………………………………………………... 5 Κέλτες, Σουμέριοι, Ασσύριοι και Βαβυλώνιοι ……………………………….………….….. 6 Αρχαία Ρώμη ………………………………………………………………………………….………….. 7 Αρχαία Ελλάδα ………………………………………………………………….………………………. 8 2.Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Αθήνα ………………………………………………………………………………………………………... 10 Σπάρτη ………………………………………………………………………………………………..…….. 11 3. ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΓΑΜΟΥ Προτέλεια Γάμου ………………………………………………….… …………………..……………. 13 Απόλουσις ή Λουτρόν ………………………………………………………………..………………. 14 Προσφορά χοών και Απαρχών …………………………………………………………………… 14 Θοίνη …………………………………………………………………………………….………………….. 15 Διανομή γαμήλιας Πίτας ……………………………………………………….…………………… 15 4. Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Μεσαίωνας ………………………………………………………………………………………………… 17 Αναγέννηση …………………………………………………………………………….…………………. 17 5. Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ Θρησκείες και Κράτος ……………………………………………………………………………….. 19 Διαζύγιο …………………………………………………………………………………………………….. 19 6. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΑΜΟΥ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ i.Θρησκευτικός Γάμος ………………………………………….……………………………………. 21 Έθιμα Θρησκευτικού Γάμου ………………………………………………………………………. 22 Λεπτομέρειες με σημασία ………………………………………………………………………….. 23 ii.Πολιτικός Γάμος ……………………………………………………………………………………... 24 iii.Σύμφωνο Συμβίωσης ……………………………………………………………………………… 24

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ O γάμος είναι μια κοινωνική, θρησκευτική και νομική σύζευξη ή ένωση δύο ατόμων, διαφορετικού ή σε ορισμένες χώρες κατά τα τελευταία χρόνια και ίδιου φύλου. Ο θεσμός του γάμου ανάγεται στα χρόνια που ο άνθρωπος άρχισε να σχηματίζει κοινωνίες. Τον συναντούμε σε κάθε κοινωνία. Ο γάμος μπορεί να υποκινείται από διάφορα κίνητρα ή σκοπούς, όπως: Σχηματισμός οικογένειας Νομιμοποίηση σεξουαλικών σχέσεων Ενθάρρυνση τεκνογονίας Κοινωνική επιβεβαίωση ή ανέλιξη Οικονομική σταθερότητα Ο γάμος αποτελεί αναμφίβολα έναν από τους βασικότερους θεσμούς των σύγχρονων κοινωνιών. Είναι ένας διαχρονικός θεσμός καθώς κατάφερε να διατηρηθεί από τα αρχαία χρόνια, όταν και τον πρωτοσυναντάμε, μέχρι και τη σημερινή εποχή κρατώντας μάλιστα πολλά στοιχεία του αναλλοίωτα κατά τη διάρκεια των αιώνων.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ 1.Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ Στην Αρχαία Αίγυπτο φαίνεται πως οι νέοι άντρες είχαν το δικαίωμα να διαλέξουν οι ίδιοι τις νύφες. Το να είσαι παντρεμένος και να έχεις παιδιά θεωρούνταν κάτι πολύ σημαντικό παρότι η τελετή ήταν πολύ απλοϊκή και δεν είχε επίσημη ή θρησκευτική αξία. Σε πολλές περιπτώσεις, από την άλλη, γινόταν μια γραπτή συμφωνία. Ο πατέρας της νύφης συνήθως έδινε προίκα στο γαμπρό ο οποίος αγόραζε δώρα για τη νύφη και την οικογένεια της πριν την ημέρα του γάμου. Η πολυγαμία ήταν κάτι πολύ ασυνήθιστο παρ’ ότι είναι γνωστό πως οι Φαραώ είχαν πολύ εμφανή χαρέμια.

ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ, ΑΣΣΥΡΙΟΙ ΚΑΙ ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ ΚΕΛΤΕΣ Στις κέλτικες φυλές ο ρόλος των γυναικών ήταν πολύ σημαντικός. Οι γυναίκες μπορούσαν να είναι βασίλισσες και να διεξάγουν στρατιωτικές μάχες. Μπορούσαν επίσης να διαλέξουν ποιον να παντρευτούν. Ο γάμος θεωρούνταν μια ελεύθερη ένωση μεταξύ δύο ελεύθερων ατόμων. Υπήρχαν δύο τύποι γάμου : προσωρινοί ή οριστικοί. Την πρώτη του Αυγούστου οι κέλτες πληθυσμοί γιόρταζαν προσωρινούς γάμους. Την πρώτη Μαΐου αυτοί οι γάμοι μπορούσαν να επιβεβαιωθούν ή να μεταβληθούν σε οριστικούς. Οι τελετές λάμβαναν μέρος στα δάση, κοντά σε πηγές νερού που θεωρούνταν ιερά. Οι εορτασμοί της γαμήλιας τελετής η οποία θα ξεκινούσε επτά μέρες πριν, με μια σειρά πράξεων καθαρισμού που αφορούν τα τέσσερα στοιχεία : νερό, φωτιά, γη και αέρα. ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ, ΑΣΣΥΡΙΟΙ ΚΑΙ ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ Για τους πληθυσμούς αυτούς, οι γάμοι ήταν κυρίως πολιτικές εκδηλώσεις και συμβόλαια μεταξύ δύο οικογενειών για στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς σκοπούς.

ΡΩΜΑΙΟΙ Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν το γάμο ως νομικό όργανο. Στην Αρχαία Ρώμη οι γάμοι γίνονταν με τυπική τελετουργία που δεν ήταν πάντοτε νομικά δεσμευτική. Μόνο μια τελετή μεταξύ Ρωμαίων πολιτών είχε νομική ισχύ. Η συμφωνία του γάμου γινόταν μεταξύ των δύο οικογενειών. Μετά από αυτό, ο γαμπρός έδινε στη μελλοντική του γυναίκα ένα καρβέλι ψωμί και ένα δαχτυλίδι – σε σίδηρο ή σε πολύτιμα μέταλλα, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του γαμπρού, πάνω στο οποίο ήταν χαραγμένο μια εικόνα με δύο χέρια να κρατάνε το ένα το άλλο. Ο γάμος στην πραγματικότητα γινόταν μετά από μερικά χρόνια. Η τελετή λάμβανε μέρος μπροστά από μάρτυρες και ενίοτε μπορεί να ευλογηθεί από μια θρησκευτική αρχή. Οι Ρωμαϊκοί γάμοι ήταν πάντα μονογαμικοί αλλά υπήρχε και το διαζύγιο : ο Καίσαρας ,για παράδειγμα, παντρεύτηκε τέσσερις φορές. Την ημέρα του γάμου η νύφη ντυνόταν στα λευκά και φορούσε ένα πορτοκαλί πέπλο με ένα στεφάνι κατασκευασμένο από όμορφα λουλούδια.

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Ο γάμος στην αρχαία Ελλάδα σε όλες τις πόλεις-κράτη κατοχυρωνόταν με νόμο, έπαιζε δε πρωτεύοντα ρόλο στην κοινωνία. Αν και δεν ήταν υποχρεωτικός, οι νέοι έπρεπε να παντρευτούν, γιατί η κριτική που ασκούταν στους άγαμους ήταν έντονη και πολλές φορές χλευαστική. Η δημιουργία οικογένειας εξυπηρετούσε δύο βασικούς σκοπούς. Την απόκτηση απογόνων και την κληροδότηση της περιουσίας και δεύτερον την περίθαλψη των γονέων από τα παιδιά τους. Ο χρόνος, ωστόσο, που θα γινόταν ο γάμος δεν ήταν τυχαίος, αλλά περιοριζόταν τόσο ως προς την εποχή όσο και τις ημέρες του μήνα. Σχετικά με τον προσδιορισμό της καταλληλότερης ημέρας για την τέλεσή του υπάρχει διαφωνία μεταξύ των αρχαίων. Ο Ησίοδος την επικεντρώνει στην τέταρτη ημέρα του μήνα χωρίς να ξεκαθαρίζει αν εννοεί την τέταρτη μετρώντας από την αρχή ή το τέλος του μήνα, αλλά διασταυρώνοντας τα λεγόμενά του με όσα γράφει ο Πρόκλος καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αναφέρεται στην τέταρτη ημέρα από την αρχή του μήνα Στην αρχαία Ελλάδα επικρατούσε το μονογαμικό σύστημα. Οι γυναίκες ήταν πολίτισσες και προστατευόταν από τους νόμους. Οι άνδρες μπορούσαν να έχουν εξωσυζυγικές σχέσεις, αλλά μόνο τα παιδιά της νόμιμης συζύγου κληρονομούσαν όνομα και περιουσία. Οι άνδρες παντρευόταν κυρίως στην ηλικία των 24-30 ετών, ενώ η ηλικία της γυναίκας ήταν τα 12-16 χρόνια. Στις γαμήλιες τελετές, δεν ήταν υποχρεωτικό να παραβρίσκεται ιερέας ή εκπρόσωπος του κράτους και έτσι η παρουσία μαρτύρων στα συμβόλαια, όπου καθοριζόταν η προίκα, ήταν απαραίτητη.  Οι γάμοι γίνονταν τις μέρες που ήταν πανσέληνος και συνήθως το χειμώνα, το μήνα Γαμηλιώνα (δηλαδή από τα μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου), που ήταν αφιερωμένος στη θεά Ήρα. Η τελετή του γάμου περιλάμβανε τρεις ξεχωριστές φάσεις: τα Προτέλεια ή Προαύλια ή Προγάμια, τον κυρίως γάμο και τα Επαύλια. Η πρώτη, που ήταν ο αρραβώνας, η παρουσία της νύφης δεν ήταν υποχρεωτική. Εκεί γινόταν συμφωνία για την προίκα, η οποία συνήθως περιελάμβανε ρευστό, ρουχισμό, πολύτιμα αντικείμενα και δούλους, και έφτανε το λιγότερο στο ένα δέκατο της περιουσίας του πατέρα της νύφης. Άλλες φορές δινόταν σαν προίκα κι ένας κλήρος γης με τη μορφή πλασματικής ενοικίασης. 

ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ 2.Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ Στην Αθήνα τα κορίτσια δεν επιτρεπόταν να έχουν καμία επαφή πριν παντρευτούν. Ο μοναδικός τρόπος για να επιλέξει σύζυγο μια κοπέλα ήταν το συνοικέσιο, το οποίο γινόταν από τις προξενήτρες. Ο πατέρας της νύφης και του γαμπρού συμφωνούσαν ενώπιον μαρτύρων να παντρευτούν τα παιδιά. Η συμφωνία αυτή ονομαζόταν εγγύη και επρόκειτο για μια πολύ σημαντική νομική πράξη παρά το γεγονός ότι ήταν προφορική. Η εγγύη αποτελούσε ένα είδος αρραβώνα. Στην Αθήνα υπήρχε νόμος που απαγόρευε σε έναν άνδρα να παντρευτεί μια γυναίκα που δεν ανήκε σε οικογένεια Αθηναίων πολιτών αν και πολλές φορές ο συγκεκριμένος νόμος δεν εφαρμοζόταν. Απαγορευόταν στους αθηναίους να παντρευτούν με μια ξένη. Κατά την πρώτη μέρα του γάμου, που κι εδώ διαρκούσε τρεις μέρες, ο πατέρας της νύφης έκανε τις καθιερωμένες προσφορές στους θεούς, η νύφη πρόσφερε τα παιδικά της παιχνίδια στην θεά Άρτεμη για να δείξει συμβολικά την αποκοπή από την προηγούμενη ζωή της και οι μελλόνυμφοι λούζονταν με νερό που έφερναν με ειδικό αγγείο από μια ιερή πηγή, την Καλλιρρόη. Τη δεύτερη μέρα γινόταν το γαμήλιο γεύμα από τον πατέρα της νύφης και η ίδια πάνω σε άμαξα πήγαινε στο νέο της σπίτι. Την τρίτη μέρα η νύφη δεχόταν τα γαμήλια δώρα στο σπίτι της. Οι γάμοι ήταν πάντα αφιερωμένοι στην θεά Ήρα, την προστάτιδα του θεσμού του γάμου. Το διαζύγιο στην Αθήνα γινόταν με την αποπομπή της συζύγου από το σπίτι. Ο άνδρας είχε πάντα το δικαίωμα να διώξει τη γυναίκα του και όταν ακόμα δεν είχε για τίποτα να την κατηγορήσει. Η απιστία στην αθηναϊκή κοινωνία θεωρούνταν μεγάλο αδίκημα και τιμωρούνταν με αποπομπή από το σπίτι ή με απαγόρευση της συμμετοχής στις θρησκευτικές γιορτές.

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ Στη Σπάρτη όσοι έμεναν ανύπαντροι ως τα γεράματα δεν τους εκτιμούσαν όπως τους άλλους γέρους. Όταν κάποιος νέος ήθελε να παντρευτεί, «άρπαζε» την κοπέλα που επιθυμούσε. Την παρέδιδε σε μια γυναίκα, τη νυμφεύτρια, που της έκοβε τα μαλλιά, την έντυνε με ανδρικά ρούχα και την ξάπλωνε σε αχυρένιο στρώμα μόνη. Κατόπιν ο γαμπρός έφευγε από το στρατόπεδο και την συναντούσε κρυφά και πάντα στο σκοτάδι. Περνούσε αρκετός καιρός και αρκετές συνευρέσεις μέχρι ο γαμπρός να δει το πρόσωπο της νύφης. Όταν ένα ζευγάρι δεν μπορούσε να αποκτήσει παιδιά και γι’ αυτό ευθυνόταν η γυναίκα, ο άνδρας μπορούσε να τη διώξει από το σπίτι ή να φέρει κάποια στο σπίτι με την οποία θα μπορούσε να αποκτήσει παιδιά. Αν δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά  από ανικανότητα του συζύγου, επιτρεπόταν η γυναίκα να μείνει έγκυος από άλλον άνδρα αφού όμως ο σύζυγος έδινε τη συγκατάθεση του. Όταν ένας σύζυγος είχε αποκτήσει πολλά παιδιά ήταν τιμή για αυτόν να δώσει τη γυναίκα του να την παντρευτεί κάποιος από τους φίλους του. Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στην αρχαία Ελλάδα μαζί με το αντρόγυνο πολλές φορές ζούσαν και οι παλλακίδες, οι οποίες ήταν δούλες και είχαν ερωτική σχέση με τον άνδρα. Η σχέση αυτή θεωρούνταν φυσιολογική. Μάλιστα ο σύζυγος απαιτούσε από την παλλακίδα την ίδια πίστη που απαιτούσε κι από τη νόμιμη σύζυγο του. Μπορούσε να αποκτήσει και παιδιά μαζί της τα οποία όμως συνήθως δεν είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

3.ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΓΑΜΟΥ

Έκθεμα στο νέο Μουσείο Ακρόπολης ΠΡΟΤΕΛΕΙΑ ΓΑΜΩΝ Η σπουδαιότερη απ' όλες τις θρησκευτικές γαμήλιες τελετές ήταν η θυσία που προσφερόταν σε όλους τους θεούς-προστάτες του γάμου. Ονομαζόταν «προτέλεια γάμων», που σημαίνει ότι τελούνταν πριν (ίσως και την παραμονή) του γάμου και αποτελούσε την ολοκλήρωση, το «τέλος» σημειωτέον ότι την προτέλεια θυσία προσέφερε ο πατέρας της νύφης. Ως θεοί στους οποίους ήταν καθιερωμένο να προσφέρουν αυτή τη θυσία ή και άλλες διάφορες δεήσεις υπέρ ευοδώσεως του γάμου και ευημερίας των μελλονύμφων, αναφέρονται πέντε: ο Δίας, η Ήρα, η Αφροδίτη, η Πειθώ και η Άρτεμις (που την επικαλούνταν οι γυναίκες στις ωδίνες του τοκετού). Ο Φανόδημος μας πληροφορεί ότι οι Αθηναίοι θυσίαζαν επιπλέον και προσεύχονταν υπέρ αποκτήσεως απογόνων στους Τριτοπάτορες, ανέμους ή θεούς-φύλακες των ανέμων. Σ' αυτή την περίπτωση θυσίαζαν μόσχους ή δαμάλεις για τον συμβολικό χαρακτήρα της ακακίας και της αθωότητας? γι' αυτό αφαιρούσαν και τη χολή ―σύμβολο πικρίας― από τα σφάγια και την πετούσαν. Υπήρχε, ακόμη, και η στιγμή της ένορκης διαβεβαίωσης του ζεύγους, μαζί με τους πατέρες και συγγενείς του, ενώπιον των θεών, ότι θα ζήσουν επί κοινωνία βίου και θα γεννήσουν παιδιά σύμφωνα με τον νόμο. Έκθεμα στο νέο Μουσείο Ακρόπολης «ΑΦΡΟΔΙΤΕΙ ΟΥΡΑΝΙΑ ΠΡΟΤΕΛΕΙΑ +» (στην Αφροδίτη την Ουράνια, από το γάμο) Oι μελλόνυμφοι όφειλαν να προσφέρουν θυσίες στους θεούς για να στεριώσει ο γάμος τους. Μεταξύ των προστάτιδων του γάμου θεοτήτων ήταν και η θεά του έρωτα Αφροδίτη, προς τιμήν της οποίας υπήρχε ιερό στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης. Στην αυλή του ιερού ήταν τοποθετημένο και το παγκάρι αυτό. Μελλόνυμφοι λοιπόν έπρεπε να περάσουν και από τον συγκεκριμένο θησαυρό-κουμπαρά να ρίξουν τη δραχμή τους, όπως υποδεικνύει η επιγραφή, έτσι ώστε η θεά να τους χαρίσει ευτυχισμένο έγγαμο βίο και γονιμότητα

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΧΟΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΡΧΩΝ ΑΠΟΛΟΥΣΙΣ ή ΛΟΥΤΡΟΝ Περίφημη, επίσης, τελετή ήταν και αυτή της απολούσεως ή λουτρόν, που γινόταν την ημέρα του γάμου από τον γαμπρό και τη νύφη μαζί, με νερό από την επισημότερη πηγή ή ποταμό κάθε τόπου, όπως στην Αθήνα από την ωραία κρήνη Καλλιρρόη ή στη Θήβα από τον ποταμό Ισμηνό ή στην Τροία από τον Σκάμανδρο ή στη Μαγνησία από τον Μαίανδρο. Απαιτούνταν, πάντως, ζων ύδωρ από ποτάμι ή πηγή, επειδή με το ζωντανό (μη στάσιμο) νερό συμβολιζόταν η συνέχεια της ζωής της οικογένειας, δηλαδή η απόκτηση απογόνων των νυμφευομένων. Αυτά, λοιπόν, τα νερά τα έφερνε συνήθως κάποιο παιδί από τους πλησιέστερους συγγενείς, είτε του γαμπρού είτε της νύφης, και ονομαζόταν λουτροφόρος. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΧΟΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΡΧΩΝ Μία άλλη συνηθισμένη προπαρασκευαστική πράξη του γάμου ήταν η προσφορά χοών και απαρχών. Οι μελλόνυμφοι πρόσφεραν δηλαδή τις άκρες των μαλλιών τους στο μνήμα της Ιφινόης. Σχετικά με τη Δήλο διηγείται ο Ηρόδοτος (Δ', 34) ότι οι νύφες προ του γάμου έκοβαν μία κοτσίδα από τα μαλλιά τους και την περιτύλιγαν σε άτρακτο συμβολίζοντας τα οικιακά έργα, στα οποία θα αφιερώνονταν, ενώ οι γαμπροί τύλιγαν κάποια κοτσίδα τους γύρω από χορτάρι, σε ένδειξη των γεωργικών έργων, με τα οποία θα καταπιάνονταν στην υπόλοιπη ζωή τους.

ΔΙΑΝΟΜΗ ΓΑΜΗΛΙΑΣ ΠΙΤΑΣ ΘΟΙΝΗ Το τραπέζι του γάμου, η λεγόμενη θοίνη, ένα έθιμο που πέρασε μέσα από τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή και την εποχή της Τουρκοκρατίας και διατηρείται απαράλλακτο ακόμη και στις μέρες μας. Έχοντας στον νου μας την αντίληψη που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή για τις γυναίκες, δεν θα μας ξενίσει το γεγονός ότι στο τραπέζι του γάμου υπήρχε ιδιαίτερη θέση γι' αυτές, στη μέση των οποίων καθόταν η νύφη καλυμμένη. Είναι αξιοσημείωτο ότι γι' αυτό τον λόγο ήταν επιβεβλημένη και η παρουσία γυναικονόμων. Επειδή στους γάμους παρευρίσκονταν και γυναίκες, ήταν απαγορευμένη λόγω ασφαλείας η είσοδος στους ανθρώπους με ανήθικο βίο - όπως εξάλλου δεν τους επιτρεπόταν να παραστέκονται στις γεννήσεις. Γι' αυτό και υπήρχε περιορισμένος αριθμός καλεσμένων στο τραπέζι, ο οποίος προσήγγιζε τους 20. Στην Αθήνα ο αριθμός τους όφειλε να μην υπερβαίνει τους 30, ενώ στο Άργος έφτανε στους 10 άνδρες και 10 γυναίκες. Όλη, βέβαια, η γιορτινή συνεστίαση οργανωνόταν από τον πατέρα της νύφης στο σπίτι του και είχε εκτός από μία τελετή, που περιλαμβανόταν στα έθιμα του γάμου, και μία άλλη πολύ σημαντικότερη πτυχή: η παρουσία των συγγενών και φίλων ήταν αναγκαία, επειδή εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν έγγραφα συμβολαιογραφικά ή εκκλησιαστικά, που να βεβαιώνουν την τέλεση του γάμου, οπότε ήταν ευτύχημα να συγκεντρώσεις όσο το δυνατόν περισσότερους, σε περίπτωση που θα χρειαζόταν να αποδειχθεί ο γάμος. Γι' αυτό χρησίμευαν οι προσκεκλημένοι στην τελετή και στο τραπέζι του γάμου. ΔΙΑΝΟΜΗ ΓΑΜΗΛΙΑΣ ΠΙΤΑΣ Γενικότερο έθιμο στην αρχαία Ελλάδα ήταν η διανομή της γαμήλιας πίτας, που την έφτιαχναν με συστατικά, που συμβολικά αναφέρονταν στην κατοπινή κατάσταση του γάμου, δηλαδή σουσάμι αντιπροσωπευτικό της γονιμότητας και μέλι για τη γλυκύτητά του, με την οποία όλοι θα εύχονταν να κυλήσει η συμβίωση των νεονύμφων. Το μοίρασμα, βέβαια, γλυκών δεν λείπει ούτε από τις σημερινές παραδοσιακές συνήθειες γύρω από τον γάμο. Αναμφίβολα την ίδια συμβολική σημασία είχε και το γλυκό κυδώνι, που υποχρεωνόταν η νύφη να φάει, πριν εισέλθει στη νυφική κρεβατοκάμαρα, δείχνοντας ότι κάθε κουβέντα που θα έβγαινε από το στόμα της έπρεπε να είναι ωραία και γλυκιά.

ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ 4.Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ Από όσα γνωρίζουμε σχετικά με τις γαμήλιες τελετές καταλήγουμε στο ότι επρόκειτο για τον εορτασμό της ένωσης που είχε υποσχεθεί κατά τη διάρκεια της τελετής του αρραβώνα. Τα περισσότερα σωζόμενα αρχεία αυτής της εποχής αναφέρουν τη γιορτή και το κρεβάτι του ζευγαριού και τίποτε άλλο. Μέχρι το δωδέκατο αιώνα, βλέπουμε γαμήλιες τελετές να λαμβάνουν μέρος στην πόρτα της εκκλησίας. Αυτό συμπίπτει με την απόφαση της εκκλησίας να ακολουθήσει το ρωμαϊκό έθιμο του γάμου, το οποίο διαμορφώνεται με κοινή συναίνεση του ζευγαριού. Η γαμήλια τελετή, γενικώς, αποτελούνταν από την ανταλλαγή της συναίνεσης, την παροχή ενός δαχτυλίου και την ευλογία του ζευγαριού από τον ιερέα. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Κάποια στιγμή στο δέκατο έκτο αιώνα, πιθανώς στην Αγγλία, η γαμήλια τελετή μεταφέρθηκε εντός της εκκλησίας . Το συμβούλιο του Trent το 1563 απαίτησε οι Καθολικοί γάμοι να προεδρεύονται από έναν ιερέα. Οι προτεσταντικές ομολογίες δεν ακολούθησαν αυτό το στένωμα μέχρι πολύ αργότερα, αν και τα περισσότερα ζευγάρια παντρεύονταν με τη συμμετοχή κληρικών. Οι πιο αξιοσημείωτες αλλαγές στην πρακτική και τη φιλοσοφία των βλαστικών γάμων από τα ρωμαϊκά έθιμα, πραγματοποιήθηκαν από την Καθολική Εκκλησία, αντικαθιστώντας αυτά της προ-Χριστιανικής Ευρώπης. Πρώτον, η φιλοσοφία του γάμου που γίνεται από την κοινή συναίνεση του ζευγαριού, αντικατέστησε την ιδέα ότι ο γάμος γινόταν υπό τη συμφωνία των οικογενειών τους. Εφόσον αυτό συνέβη, οι τελετές μεταφέρθηκαν από τελετές αρραβώνα σε γαμήλιες τελετές και τελικά εξελίχθηκαν σε σύγχρονες τελετές στις οποίες απαιτείται η παρουσία ενός τρίτου, αναγνωρισμένου από το κράτος προσώπου.

5.Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ

ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΚΑΙ ΓΑΜΟΣ ΔΙΑΖΥΓΙΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ Οι περισσότερες θρησκείες αναγνωρίζουν μια ισόβια ένωση μέσω των καθιερωμένων τελετών και τελετουργικών. Μερικές θρησκείες επιτρέπουν τους πολύγαμους γάμους ή τους γάμους ιδίου φύλλου. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ Πολλές Χριστιανικές πίστες υπογραμμίζουν την ανατροφή των παιδιών ως προτεραιότητα σε έναν γάμο. ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ Στον Ιουδαϊσμό, ο γάμος είναι τόσο σημαντικός που όποιος παραμένει άγαμος θεωρείται αφύσικος. ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ Το Ισλάμ θεωρεί πως ο γάμος βοηθά στην αναζήτηση της πνευματικής τελειότητας. Ο Ινδουισμός βλέπει το γάμο ως καθήκον που συνεπάγεται και τις κοινωνικές και τις θρησκευτικές υποχρεώσεις. ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ Αντιθέτως, ο Βουδισμός δεν ενθαρρύνει ή δεν αποθαρρύνει το γάμο, αν και διδάσκει πως κάποιος μπορεί να ζήσει μια χαρούμενη έγγαμη ζωή και δίνει έμφαση στο ότι οι συζυγικοί όρκοι πρόκειται να ληφθούν πολύ σοβαρά. ΔΙΑΖΥΓΙΟ Διαφορετικές θρησκείες έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις όσον αφορά το διαζύγιο του γάμου. Για παράδειγμα, η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία πιστεύει πως ότι ο γάμος είναι ένα μυστήριο και πως ένας έγκυρος γάμος μεταξύ δύο βαπτισμένων ατόμων δε μπορεί να το διασπάσει τίποτα εκτός από το θάνατο. Αυτό σημαίνει ότι τα αστικά διαζύγια δεν μπορούν να ξαναπαντρευτούν σε έναν καθολικό γάμο ενώ ο σύζυγός τους είναι ζωντανός. Στον τομέα της ακυρότητας, οι θρησκείες και το κράτος εφαρμόζουν συχνά διαφορετικούς κανόνες . Ένα ζεύγος, παραδείγματος χάριν, μπορεί να αρχίσει τη διαδικασία ακύρωσης του γάμου τους από την καθολική εκκλησία μόνο αφού δεν είναι παντρεμένοι στα μάτια της αστικής αρχής.

6.ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΑΜΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

i.ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ Ο θρησκευτικός γάμος γίνεται για λόγους καθαρά θρησκευτικούς, επειδή κάποιος ασπάζεται λ.χ. την ορθοδοξία και θέλει να παντρευτεί σύμφωνα με τους κανόνες της. Αντίστοιχα, εάν κάποιος ανήκει σε άλλη θρησκεία, θα θελήσει να παντρευτεί σύμφωνα με το δικό της τυπικό.

ΕΘΙΜΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΓΑΜΟΥ Στην Ελλάδα συναντάμε πληθώρα εθίμων που σχετίζονται με το γάμο και ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή. Κάποια όμως είναι κοινά και πολλοί μελλόνυμφοι τα ακολουθούν πιστά. • Ένα έθιμο που κυριαρχούσε πριν μερικά χρόνια ήταν αυτό της προίκας. Η νύφη όσο ήταν ανύπαντρη φρόντιζε να ετοιμάσει την προίκα της που συνήθως περιλάμβανε λευκά είδη, ρούχα, εσώρουχα, σκεύη κουζίνας και διακοσμητικά. Όλα αυτά είτε είχαν αγοραστεί είτε ήταν χειροποίητα από την ίδια τη νύφη και τη μητέρα της. • Η νύφη φτάνει στην εκκλησία έχοντας στο πλευρό της τον πατέρα και το μεγαλύτερο αδερφό της. Αυτοί θα την παραδώσουν και στο γαμπρό. Οι υπόλοιποι της οικογένειας, οι συγγενείς και οι φίλοι ακολουθούν από πίσω. • Όσο διαρκεί η τελετή όλοι περιμένουν τη στιγμή που ο παπάς θα πει το «η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα». Η νύφη τότε πρέπει να πατήσει το πόδι του γαμπρού για να του δείξει ότι δεν πρόκειται να τον φοβηθεί ούτε και να της πάρει τον αέρα κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου. • Την Πέμπτη πριν το γάμο στρώνεται το «νυφικό κρεβάτι». Ανύπαντρες κοπέλες, φίλες ή γνωστές της νύφης αναλαμβάνουν το στρώσιμο του κρεβατιού με άσπρα σεντόνια και λευκό χειροποίητο κουβερλί. Το στρώμα στολίζεται με κουφέτα και ρύζι. Μια ανύπαντρη κοπέλα θα κυλιστεί πάνω στο κρεβάτι για να είναι γόνιμη η πρώτη νύχτα του γάμου. Άλλοι πάλι βάζουν πάνω στο κρεβάτι τα μωρά των φίλων ή της οικογένειας, σύμβολο της γονιμότητας. Οι παρευρισκόμενοι εύχονται στην νύφη και πετούν πάνω στο κρεβάτι χρήματα. Το στρώσιμο του νυφικού κρεβατιού και η όλη διαδικασία συμβολίζει τη γονιμότητα, την ευημερία, την καλοζωία και την οικονομική άνθηση. • Όταν ξεκινά ο χορός του Ησαΐα επιβάλλεται ο γνωστός ριζοπόλεμος. Οι καλεσμένοι πετούν στο ζευγάρι ρύζι για να ριζώσει. • Μετά τη λήξη της τελετής η νύφη, ο γαμπρός και οι οικογένειες τους παραμένουν στην εκκλησία, στήνονται στη σειρά και περνούν ένας - ένας οι καλεσμένοι για να τους χαιρετήσουν και να τους ευχηθούν. • Όταν τελειώσει το μυστήριο και οι νεόνυμφοι κατευθυνθούν προς το σπίτι τους ή το χώρο της δεξίωσης, τα αμάξια που τους συνοδεύουν πρέπει να κορνάρουν πολύ δυνατά κάνοντας μεγάλη φασαρία. • Η νύφη πρέπει να μη βρίσκεται στην εκκλησία την καθορισμένη ώρα έναρξης του μυστηρίου. Επιβάλλεται να καθυστερήσει λίγα λεπτά παρατείνοντας την αγωνία του γαμπρού για το αν πρόκειται να έρθει ή θα το σκάσει. Όταν το ζευγάρι φτάσει στο χώρο της δεξίωσης η νύφη καλεί στην πίστα τις φίλες και τις γνωστές της που ακόμα δεν έχουν παντρευτεί. Εκεί, χωρίς να βλέπει, θα τους πετάξει την ανθοδέσμη. Αυτή που θα την πιάσει πρόκειται στο μέλλον να παντρευτεί.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΙΕΣ ΜΕ ΣΗΜΑΣΙΑ Χριστιανοί Ορθόδοξοι Για να τελεστεί ένας Ελληνικός Ορθόδοξος γάμος, πρέπει ο γαμπρός, η νύφη αλλά και ο κουμπάρος να είναι χριστιανοί Ορθόδοξοι. Ο αριθμός Τρία Κατά την τέλεση ενός Ορθόδοξου γάμου επαναλαμβάνεται πολλές φορές ο συγκεκριμένος αριθμός, συμβολίζοντας την Αγία Τριάδα. Ρύζι Οι καλεσμένοι ραίνουν με ρύζι το ζευγάρι που χορεύει τον χορό του Ησαΐα, για να «ριζώσει» ο γάμος του ζευγαριού. Το ρύζι, συμβολίζει την ευχή για αφθονία και πλούτο στην νέα ζωή του ζευγαριού. Παλαιότερα, οι καλεσμένοι έραιναν με σπόρους σιτηρών το ζευγάρι για να ενισχύσουν την γονιμότητα της νύφης και να αποκτήσουν πολλά παιδιά. Κάποιο πολιτισμοί, θεωρούσαν ότι το ρύζι «εξόρκιζε» τα «κακά» πνεύματα και αποσπούσε την προσοχή τους από το νιόπαντρο ζευγάρι. Βέρες Το κυκλικό σχήμα τους είναι αντιπροσωπευτικό της αιωνιότητας του γάμου. Όπως ένας κύκλος δεν έχει αρχή και τέλος, έτσι και η ένωση του ζευγαριού είναι αιώνια και ατέρμονη. Στέφανα Συμβολίζουν την ένωση των δυο ανθρώπων και την ανταμοιβή για την αρετή και την αφοσίωση τους. Το ζευγάρι είναι έτοιμο να δημιουργήσει το δικό του «Βασίλειο», δηλαδή το δικό του σπιτικό. Κρασί Το ζευγάρι πίνει από την ίδια κούπα, δείχνοντας την κοινή ζωή που θα μοιραστεί από εδώ και πέρα. Η ιεροτελεστία αυτή, συνδέεται με το θαύμα του Ιησού Χριστού στην Κανά, στο οποίο μετέτρεψε το νερό σε κρασί. Μπομπονιέρες Μετά το τέλος της τελετής, μοιράζονται στους καλεσμένους μπομπονιέρες σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης για την παρουσία τους στο γάμο. Οι μπομπονιέρες περιέχουν συνήθως μονό αριθμό κουφέτων που συμβολίζουν την «αδιαιρετότητα» του ζευγαριού και τις «πικρές» και «γλυκές» στιγμές που θα γευτούν στην νέα τους ζωή .

ii. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ iii. ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ Ο πολιτικός γάμος και ο θρησκευτικός είναι το ίδιο πράγμα, δεν γίνεται καμία διάκριση και δεν είναι ο ένας “υποδεέστερος” του άλλου. Ο πολιτικός γάμος γίνεται στο δημαρχείο και είναι μια καθαρά νομική και κρατική διαδικασία, χωρίς τη συμμετοχή της εκκλησίας. iii. ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ Το σύμφωνο συμβίωσης είναι κάτι λιγότερο από το γάμο, είτε θρησκευτικό είτε πολιτικό.  Δίνει λιγότερα δικαιώματα, αλλά λύεται και ευκολότερα.

τέλος εργασίας