Μικροβιολογία του πόσιμου νερού Αθηνά Μαυρίδου Καθηγήτρια ΜΙκροβιολογίας Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ Αθήνας

Προέλευση της επιβάρυνσης Η σημαντικότερη απαίτηση για τη παροχή ασφαλούς νερού είναι η προστασία της πηγής και της περιοχής της από ρύπους ανθρώπινης ή ζωικής προέλευσης, κυρίως από αστικά απόβλητα και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Η πρόληψη της ρύπανσης είναι ασφαλέστερη από την προσπάθεια καθαρισμού ενός νερού ήδη ρυπασμένου

Παράγοντες επιβάρυνσης Μικροβιολογικοί (βακτήρια, παράσιτα, ιοί, μύκητες): αποτελούν τις συχνότερες αιτίες επιδημιών, 90% του συνόλου. Καταλήγουν στο νερού με τα κόπρανα ανθρώπων, ζώων. Χημικοί: όχι πολύ συχνοί (8%) αλλά όταν συμβούν η βλάβες στην υγεία είναι σοβαρότερες, κυρίως από φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα. Αλλοι: παραπροϊόντα της απολύμανσης (ΤΤΜs κλπ)

Παθαίνουν λοιμώξεις 8.000.00 Αμερικανοί τον χρόνο από πόσιμο νερό Μέχρι 3.500.000 από νερά κολύμβησης (HRWM, 2007).

Σημεία παρακολούθησης Υδροφόρος ορίζοντας 􀂾 Πηγή 􀂾 Περιοχή πηγής 􀂾 Επεξεργασία 􀂾 Απολύμανση 􀂾 Δίκτυα πόλης (διαρροή, διάβρωση) 􀂾 Ενδιάμεσες υδροδοτήσεις (πηγάδια) 􀂾 Κτίρια (δεξαμενές) 􀂾 Οικία π.χ. Χρήση οικιακών φίλτρων

Παθογόνος δράση Παθογόνοι μικροοργανισμοί: Προκαλούν λοιμώξεις σε όλο τον πληθυσμό αν βρεθούν στο νερό σε κατάλληλη συγκέντρωση- μολυσματική δόση (ΜΔ) Δυνητικά παθογόνοι: προκαλούν λοιμώξεις στις ευαίσθητες ομάδες (παιδιά, ασθενείς, ηλικιωμένους) Μικροοργανισμοί αλλοιώσεων: επηρεάζουν τις οργανοληπτικές ιδιότητες του νερού (γεύση, οσμή, χρώμα)

Χρόνος επιβίωσης Είναι ο χρόνος αδρανοποίησης αφού απομακρυνθεί από το σώμα του ανθρώπου Υποπίπτει σε κατάσταση αδράνειας (μη καλλιεργητικές μορφές) Θάνατος Ο χρόνος αυτός επηρεάζεται από παράγοντες όπως η ηλιοφάνεια, η θερμοκρασία, ο ανταγωνισμός, τα θρεπτικά συστατικά του νερού

ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Υπάρχουν δείκτες κοπρανώδους ρύπανσης οι οποίοι υποδεικνύουν ρύπανση κοπρανώδους προέλευσης Στην πλειοψηφία τους αποτελούν φυσική χλωρίδα του εντέρου του ανθρώπου, ζώων και οι περισσότεροι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΘΟΓΟΝΟΙ Βρίσκονται στο έντερο σε μεγάλη συγκέντρωση Ανιχνεύονται με απλές τεχνικές Χρησιμοποιούνται και μη κοπρανώδεις δείκτες

ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ολικά κολοβακτηριοειδή Θερμοάντοχα κολοβακτηριοειδή Escherichia coli Κολοβακτηρίδιο Κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι/ Eντερόκοκκοι Ψευδομονάδα πυοκυανική Κλωστρίδιο διαθλαστικό Ολικός αριθμός μικροοργ/σμών στους 37ºC Ολικός αριθμός μικροοργ/μών στους 22ºC Bακτηριοφάγοι για τον έλεγχο της απολύμανσης

Υδατογενείς λοιμώξεις Προκαλούν μεγάλο αριθμό κρουσμάτων Συχνά μετά την πρωτογενή υπάρχει δευτερογενής μετάδοση λόγο μεγάλης διάδοσης Προκαλούνται από «κλασσικούς» μικροοργανισμούς» «αναδυόμενους» μικροοργανισμούς Η πρόκληση εξαρτάται από την συγκέντρωση του παθογόνου στο νερό, το ποσόν κατάποσης, την μολυσματικότητα του παθογόνου, την αντοχή του ατόμου.

Salmonella spp Σαλμονέλλες γαστρεντερίτιδων(>2000 τύποι , κυρίως Salmonella enteritidis (υψηλή ΜΔ) Σαλμονέλλες τυφοειδούς και παρατύφων (μικρή ΜΔ) Οι επιδημίες χαρακτηρίζονται απο εκρηκτική έναρξη και ακολουθεί δευτερογενής έξαρση από μετάδοση από άτομο σε άτομο Η παρουσία τους σε υπόγεια νερά δηλώνει σφάλματα στην διαχείρηση του συστήματος.

Shigella spp Σιγκέλλες γαστρεντερίτιδων (3 τύποι) και η Shigella dysenteriae (δυσεντερία) Tοξινη τύπου shiga Είναι αποκλειστικοί άποικοι του ανθρώπου Είναι ισχυρά παθογόνα με αιματώδη κόπρανα Η παρουσία τους υποδηλώνει πρόσφατη μόλυνση Εχουν μικρή ΜΔ

Campylobacter jejuni Υπάρχουν 14 είδη, κυρίως Campylobacter jejuni Εχει σχετικά μικρή ΜΔ Μετάδοση στο νερό κυρίως μέσω των πτηνών Επιβιώνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μη χλωριωμένα νερά χαμηλής θερμοκρασίας

Escherichia coli 0157:H7 Παράγει ισχυρή τοξίνη τύπου shiga και προκαλεί δυσεντερία με αιματώδη κόπρανα και Αιμολυτικό ουρεμικό σύνδρομο (10%) Eχει πολύ μικρή Μ.Δ Πολλές επιδημίες (Καμπούλ, 1990, 243 κρούσματα, Σκωτία, 1991, 496 κρούσματα. Οντάριο, 2.500/5000 κατοίκους!) Αποτελεί αναδυόμενο μικροοργανισμό.

Vibrio cholerae Δύο τύποι, Vibrio cholerae 01 και “El Tor” Πρώτη φορά Αγγλία, 1832. Παράγει ισχυρή εντεροτοξίνη που προκαλεί διαταραχή των ηλεκτρολυτών. Εχει μεγάλη ΜΔ. Εχει προκαλέσει πολλές επιδημίες τα τελευταία 15 χρόνια( Βεγγάλη, 1992) και μία πανδημία στην Ν. Αμερική (>1.000.000 κρούσματα και 10.000 θάνατοι). Ευνοείται από χαμηλό επίπεδο υγιεινής Θεωρείται αναδυόμενο παθογόνο.

Επιδημία χολέρας στην Αλβανία

Ιοί εντερικής προέλευσης Δεν πολλαπλασιάζονται έξω από ζωντανό κύτταρο. 􀂀 Προκαλεί ελαφρά αλλά επίμονα συμπτώματα 􀁹 Entero-ιοί 􀁹 Ιός της Ηπατίτιδας Α 􀁹 Noro-ιοί 􀁹 Rota-ιοί 􀁹 Ιός της Ηπατίτιδας Ε (χοίροι)

Παθογόνα στο νερό και χρόνιες νόσοι Παθογόνα στο νερό και χρόνιες νόσοι Διαβήτης  ιός Coxsackie B4 Μυοκαρδίτιδες ιός echovirus Καρκίνος πεπτικού  Helicobacter sp. Αρθρίτις  Klebsiella Σύνδρομο Guillian-Barré  Campylobacter

Τα φίλτρα του νερού Υπάρχουν διάφορες τεχνολογίες (ενεργός άνθρακας,αντίστροφη όσμωση, διήθηση, ιόντα). Η χρήση τους απαιτεί προσοχή στις οδηγίες, αλλιώς μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, την πρόκληση λοιμώξεων.

Cryptosporidium parvum Πρωτόζωο υπεύθυνο για μεγάλο αριθμό επιδημιών και κρουσμάτων 􀂀 Είναι υποχρεωτικά ενδοκυτταρικό υδατογενές παράσιτο που μολύνει τον άνθρωπο, τα βοοειδή, τα πουλιά, τα ψάρια και τα ερπετά. 􀂀 Η μεγαλύτερη υδατογενής επιδημία (Milwaukee1993,400.000 κρούσματα). 􀂀 Πολύ μικρή μολυσματική δόση (10 κύστεις) 􀂀 Προκαλεί διάρροια, κυρίως σε ανοσοκατεσταλμένους 􀂀 Παρόμοια προβλήματα από αμοιβάδες και γιάρδια.