ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΑΛΥΣΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ: “Η συμβολή της Συναισθηματικής Νοημοσύνης στην πρόληψη του Σχολικού Εκφοβισμού”

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ Η έννοια του εκφοβισμού (Bullying) αναφέρεται σε μία ευρεία ποικιλία επιθετικών πράξεων που δεν είναι δυνατόν να οριστεί επακριβώς και με συντομία . Ο σχολικός εκφοβισμός οροθετείται εννοιολογικά από το ''πείραγμα'' ως την ηπιότερη μορφή του. Οlweus 1993.

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Σωματική βία (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών κλπ.) Συναισθηματική βία (σκόπιμη απομόνωση του παιδιού, να λερώνουν, να κρύβουν, να καταστρέφουν τα πράγματά του, να το εκβιάζουν για χρήματα, να το απειλούν κλπ.) Λεκτική βία (κοροϊδία, βρίσιμο, σαρκασμός, ειρωνεία, διάδοση ψευδούς φήμης, κακά σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση ενός παιδιού και της οικογένειάς του, χειρονομίες, συκοφαντικά γκράφιτι κλπ.)

Σεξουαλική βία (ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κλπ.) Ηλεκτρονική βία (χρήση Ίντερνετ, email, chat room, και κινητών με κλήσεις και sms με προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή και την ταπείνωση του παιδιού)

Το θύμα Τα θύματα συνήθως, εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αδυναμία στην επίλυση προβλημάτων, καταθλιπτικά στοιχεία, συναισθηματικές δυσκολίες, αίσθημα μοναξιάς, ενώ οι χαμηλές σχολικές επιδόσεις και οι απουσίες κατά τη φοίτηση, είναι συχνά φαινόμενα. Τα παιδιά-θύματα εμφανίζουν στο μέλλον αδυναμία να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να επιδείξουν συνέπεια στον κοινωνικό τους ρόλο, να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις ή να έχουν ομαλή σεξουαλική ζωή.

Οι θύτες Οι θύτες εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά μελλοντικής παραβατικής συμπεριφοράς , χρήση ουσιών και εμπλοκή με το νόμο, χαρακτηρίζονται από αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων, έχουν διογκωμένη συνήθως αυτοεικόνα, επιθετικότητα, έντονο παρορμητισμό, μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου, έλλειψη αίσθησης του μέτρου και απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης (δηλαδή, όπως θα περιγραφεί αναλυτικά και πιο κάτω, της δεξιότητας εκείνης να μπορούν να μπαίνουν στη θέση του άλλου και να νιώθουν τον πόνο που του προκαλούν)(Goleman, 1998). Τέλος, έχει αποδειχθεί, ύστερα από έρευνες, ότι τα παιδιά – θύτες που ασκούν βία εξελίσσονται σε μεγάλο ποσοστό που αγγίζει το 50% σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Επιπτώσεις στο θύμα και στο θύτη Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός κατά τα άλλα υγιούς παιδιού. Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι ψυχολογικές και σωματικές, ενώ η απόδοσή του στο σχολείο ως μαθητή μπορεί να επηρεαστούν. Έρευνες κάνουν αναφορά στα παρακάτω συμπτώματα: Θυμός, Κατάθλιψη, Αγχώδεις Διαταραχές, Διαταραχές Ύπνου, Διαταραχές Όρεξης, και πολλά άλλα.

Τρόποι αντιμετώπισης φαινομένου Πρόληψη και παρέμβαση Η έκταση του σχολικού εκφοβισμού σε συνδυασμό με την κρισιμότητα των συνεπειών του καθιστούν επιτακτική την ανάγκη άμεσης αντιμετώπισής του. Οι περιστάσεις καλούν για άμεση παρέμβαση. Από την άλλη αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι η πρόληψη είναι αποτελεσματικότερη της θεραπείας. Στην περίπτωση του σχολικού εκφοβισμού, παρέμβαση και πρόληψη είναι αλληλένδετες. Έτσι, η πολιτική για την απαλοιφή του φαινομένου πρέπει να στοχεύει τόσο στην πρόληψη όσο και στη διαχείριση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Παρέμβαση στο σχολείο Έχουν προταθεί πολλοί τρόποι παρέμβασης από τους ειδικούς (Olweus ΕΨ.Υ.Π.Ε, 2009, Κωνσταντίνου και Ψάλτη, 2009), όπως η προώθηση γνώσεων και πληροφοριών και η κατάρριψη μύθων γύρω από το σχολικό εκφοβισμό, η καταπολέμηση κυρίαρχων αντιλήψεων για την επιθετική συμπεριφορά, η εμπλοκή των γονέων στις παρεμβάσεις, η ανάπτυξη ειδικών στρατηγικών για παιδιά που εκδηλώνουν επιθετικότητα, η εμπλοκή όλων, μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων στην αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ορισμός και χαρακτηριστικά EQ Όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια, το να είσαι οργισμένος είναι εύκολο. Το να εξοργιστείς όμως με το σωστό άτομο, για το σωστό λόγο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο. Η θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης έγινε ευρέως γνωστή από τον Daniel Goleman, (1995) Η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα τόσο τα δικά του όσο και των άλλων. Να τα χειρίζεται αποτελεσματικά και να δημιουργεί διαρκώς κίνητρα για τον εαυτό του . (Goleman, 1998)

Διαφορά διανοητικής νοημοσύνης με συναισθηματική Ο δείκτης IQ αναφέρεται στο αριθμητικό , γνωστικό κομμάτι , ενώ ο δείκτης EQ σχετίζεται με τα συναισθήματα. Η διανοητική νοημοσύνη είναι κάτι προκαθορισμένο από την γέννηση του ανθρώπου , που εξελίσσεται μέχρι κάποια ηλικία και σταματά , ενώ η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κάτι το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε ηλικία. Το IQ ελέγχει τη λογική , ενώ το ΕQ τα συναισθήματα μας τόσο απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό όσο και απέναντι στους άλλους. Το IQ επηρεάζει ελάχιστα τις σχέσεις μας με τους άλλους , ενώ το EQ παίζει καθοριστικό ρολό στις σχέσεις μας με τους άλλους.

Ενσυναίσθηση Από τον ορισμό της συναίσθησης καταλαβαίνουμε ότι, η ενσυναίσθηση σημαίνει: Να μπορείς να δεις την πραγματικότητα όπως την βλέπουν και οι άλλοι. Να καταλαβαίνεις πως νιώθουν και πως αντιδρούν . Να αποδέχεσαι την διαφορετικότητα του άλλου. Να βοηθάς τους άλλους , αφού έχεις κατανοήσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους .

Ο ρόλος της συναισθηματικής νοημοσύνης στην αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού. Μπορεί η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) να συμβάλει στην αντιμετώπιση των φαινομένων του σχολικού εκφοβισμού; Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των φαινομένων του σχολικού εκφοβισμού , εφόσον ο θύτης έχει μεγάλη θέληση και κυρίως υπομονή για να βελτιώσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη. Αφού ο θύτης έχει αποφασίσει ότι θέλει να αλλάξει την συμπεριφορά του απέναντι στους άλλους και να βελτιώσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη μπορεί να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα…:

Να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήματα και τα συναισθήματα των άλλων. Να αναλαμβάνει τις ευθύνες των συναισθημάτων του. Να προσπαθήσει να προβλέπει τα συναισθήματά του. Να προσπαθεί να είναι λιγότερο επιθετικός.

ΕΡΕΥΝΑ ΘΕΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Στο γενικό Λύκειο Ιαλυσού, στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας της Α’ λυκείου, μοιράστηκαν ερωτηματολόγια που αφορούν την συναισθηματική νοημοσύνη. Το μαθητικό δυναμικό του λυκείου Ιαλυσού είναι 226 μαθητές. Με βάση τις απαντήσεις των ερωτηματολογίων κάναμε έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάζονται παρακάτω διαγραμματικά και περιγραφικά.

Βιβλιογραφία – πηγές ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ (URL) http://www.zlatis.eu/2008/10/eq.html http://www.floroueducation.gr/admin/words/1286374179.pdf www.mentoras.gr www.el.wikipedia.org http://www.panakeiagr.blogspot.com/ http://www.panakeia.org.gr/Pub_ToFainomenoTouEkfovismouKaiTisVias.asp kepeas.blogspot.com/2010/09/blog-post.html

Αντωνοπούλου Χρ. , Βίκη Α. , Γαλανάκη Ε. , Δράκος Γ. , Μάνος Κ Αντωνοπούλου Χρ., Βίκη Α., Γαλανάκη Ε., Δράκος Γ., Μάνος Κ., Μάνου Β., Μάνου Ι., Νέστορος Ι., Τριανταφύλλου Θ. , Τσαντήλα Α., Τσιπλητάρης Α., (1998). Ψυχολογία Α΄Τάξης Γενικού Λυκείου, ΥΠΕΠΘ,Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Αθήνα, ΟΕΔΒ Καΐλα Μαρία (επιμέλεια), (1997). Η σχολική αποτυχία, από την «οικογένεια» του Σχολείου στο «Σχολείο» της Οικογένειας, Γ’ έκδοση, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα Καρκανάκη Μ. & Καφφετζή Π.( 2009). «Το φαινόμενο του Σχολικού Εκφοβισμού – Bullying σε δημοτικά σχολεία του Δήμου Ηρακλείου». Πτυχιακή Εργασία, Τ.Ε.Ι Κρήτης, Σχολή Σ.Ε.Υ.Π. Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας, Ηράκλειο Κρήτης Κωνσταντίνου Κ. & Ψάλτη Α. , (2009). Πρόληψη και Αντιμετώπιση του Εκφοβισμού στο σχολείο. Προτάσεις Εκπαιδευτικών σε ελληνικά σχολεία και διεθνή προγράμματα παρέμβασης. Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)

Πάπυρος Larousse Britannica, Εγκυκλοπαίδεια Πλατής Αναστάσιος, 05/11/2006, Εφημερίδα Δημοκρατική Τσικρικά Όλγα, 2009. Το φαινόμενο του Σχολικού Εκφοβισμού. Διπλωματική Εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Goleman Daniel, (1998). Η Συναισθηματική Νοημοσύνη. Γιατί το «EQ» είναι πιο σημαντικό από το «IQ»;. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα Olweus Dan, (2009). Εκφοβισμός και βία στο σχολείο. Τι γνωρίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε. Εταιρία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.)

ΟΜΑΔΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Ομάδα Α. Ομάδα Β. 1)Αλεξίου Μαρία 1)Αναστασάκη Μαρία Ομάδα Α. Ομάδα Β. 1)Αλεξίου Μαρία 1)Αναστασάκη Μαρία 2)Καρύπη Άννα 2)Γρηγοράκη Αγγελική 3)Κατσαμούνδη Ραχήλ 3)Καραβόλια Μαρία 4)Κυριάκη Μαρία Ομάδα Γ. Ομάδα Δ. 1)Γεωργαρά Κυριακή 1)Βελεχέρη Αναστασία 2)Γιαννούλη Μαρία 2)Τόσκα Αουρέλα 3)Θωμαΐδη Μαρία 3)Τρίμι Ανιέζα 4)Κουλουμπράκης Γιάννης 4)Τσούκαλη Κατερίνα 5)Ράιου Ελευθερία