Η εικόνα του σώματος των ατόμων με διατροφικές διαταραχές Έλενα Χάιντς, PhD Ψυχολόγος Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια

Εικόνα του σώματος Εικόνα του σώματος είναι το σύνολο των αντιλήψεων, στάσεων, συναισθημάτων και συμπεριφοράς που διατηρεί ένα άτομο προς το σώμα του Αξιολόγηση: η ευχαρίστηση ή δυσαρέσκεια που αντλεί κάποιος από τα σώμα του και οι πεποιθήσεις του γύρω από αυτό. Επένδυση: Η σημασία που αποδίδει το άτομο στην εμφάνιση του.

Αρνητική Εικόνα του σώματος 1] Αντιληπτική διαστρέβλωση 2] Αποτυχία να επιτευχθεί ένα μη ρεαλιστικό μέγεθος και βάρος σώματος με αποτέλεσμα το άτομο να νιώθει δυσαρέσκεια από το σώμα του και να αναπτύσσει αρνητική διάθεση

Αρνητική Εικόνα του σώματος 3] επένδυση στην εμφάνιση ως κεντρικό κριτήριο αυτοαξιολόγησης, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την επιλεκτική προσοχή στην εμφάνιση 4] συμπεριφορές [π.χ., δίαιτα, εμετός, χρήση καθαρκτικών μέσων] οι οποίες στοχεύουν στην απόκτηση ενός αδύνατου σώματος

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] Ως καταναγκαστική υπερφαγία ορίζουμε εκείνη τη διατροφική διαταραχή όπου το άτομο διαρκώς επιζητεί να τρώει κάτι – έστω και σε μικρή ποσότητα- χωρίς να υπάρχει η αίσθηση της πείνας με αποτέλεσμα να είναι υπέρβαρο.

ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] Οι πλέον συνηθισμένες συμπεριφορές αυτών των ατόμων είναι: Τάσεις απομόνωσης την ώρα του φαγητού [έχουν την τάση να τσιμπολογούν κρυφά] Κρύβουν τροφές σε διάφορα μέρη για να την καταναλώσουν αργότερα ή για να μην «ξεμείνουν» από φαγητό Κάνουν πολύ αρνητικές σκέψεις αυτο-υποτίμησης όποτε καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού Κατηγορούν το κοινωνικό πλαίσιο για την αποτυχία τους να μειώσουν το βάρος του

ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] Πολλοί θεωρούν ότι το φαγητό είναι ο μόνος φίλος τους Διάφορα προβλήματα υγείας: δυσκολία στην αναπνοή, έντονη εφίδρωση, υψηλή πίεση και χοληστερίνη, πόνο στα πόδια και στις αρθρώσεις, βάζουν εύκολα βάρος. Είναι δυσκίνητοι και λαχανιάζουν εύκολα Μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας Διακυμάνσεις στη διάθεση, κατάθλιψη, κόπωση και προβλήματα αϋπνίας.

ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ [ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΗΜΑ] Πολλοί θεωρούν ότι το φαγητό είναι ο μόνος φίλος τους Διάφορα προβλήματα υγείας: δυσκολία στην αναπνοή, έντονη εφίδρωση, υψηλή πίεση και χοληστερίνη, στις αρθρώσεις, βάζουν εύκολα βάρος. Είναι δυσκίνητοι και λαχανιάζουν εύκολα Μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας Διακυμάνσεις στη διάθεση, κατάθλιψη, κόπωση και προβλήματα αϋπνίας.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση του 50% των καθημερινών θερμίδων μετά το βραδινό φαγητό και κατά την διάρκεια της νύκτας με συχνές διακοπές του ύπνου. Υπολογίζεται ότι 1.5% του γενικού πληθυσμού αντιμετωπίζει αυτή τη διαταραχή και ότι περίπου το 27% των υπέρβαρων ατόμων συνδυάζουν και αυτή τη συμπεριφορά παράλληλα με την υπερφαγία.

ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ

Κριτήρια Νευρικής Ανορεξίας υπάρχει απώλεια βάρους μεγαλύτερη από 20% με 25% του φυσιολογικού βάρους υπάρχει αυτοπροκαλούμενος εμετός ή χρήση καθαρκτικών με στόχο την απομάκρυνση της προσληφθείσας τροφής επιμονή του ατόμου στην επιπλέον απώλεια κιλών

Κλινική εικόνα της νευρικής ανορεξίας Κλινική εικόνα της νευρικής ανορεξίας συγκεκριμένες φυσιολογικές διαταραχές, όπως βραδυκαρδία, χαμηλή πίεση, κυάνωση άκρων, καροτινίαση, υποθερμία, ανάπτυξη τριχοφυΐας, ατονία, οίδημα. διαταραχή της εικόνας του σώματος εμφάνιση αμηνόρροιας και ενδοκρινολογικών διαταραχών υπερκινητικότητα, αϋπνίες ή πολύ πρωινό ξύπνημα χωρίς λόγο μικροβιοφοβία

Σταθερά σημεία από τα ιστορικά ατόμων με νευρική ανορεξία Γένος θηλυκού [9 προς 1] Έφηβος ή εμφάνιση πριν τα 25 χρόνια Επί μακρόν έκθεση σε πίεση και άγχος Πιθανότητα ή εμπειρία αποτυχίας

Άλλα συνοδευτικά συμπτώματα υψηλό άγχος, κακή εικόνα σώματος, απουσία ή ελάχιστη σεξουαλική ζωή. η ύπαρξη κατάθλιψης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη βεβαιωτικής συμπεριφοράς,

Η βουλιμία παρουσιάζεται : Ως εξέλιξη της ανορεξίας Λόγω άλλων ψυχολογικών παραγόντων Θετική ενίσχυση: έλεγχος βάρους Αρνητική ενίσχυση: αποφυγή πάχυνσης και πραγματικών προβλημάτων

Διαφορές μεταξύ νευρικής ανορεξίας και νευρικής βουλιμίας Η φοβερή απώλεια βάρους που παρατηρείται στην ανορεξία με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα στον οργανισμό, σπάνια παρατηρείται στη βουλιμία Αν και οι δύο ομάδες επιδιώκουν τη διατήρηση ενός επιθυμητού βάρους, οι στόχοι των βουλιμικών είναι μέσα στα ιατρικά και κοινωνικά αποδεκτά όρια

Διαφορές μεταξύ νευρικής ανορεξίας και νευρικής βουλιμίας Σπάνια παρατηρείται αμηνόρροια στη βουλιμία, ακόμα και σε πολύ χαμηλό βάρος Οι βουλιμικοί έχουν επίγνωση του αφύσικου τρόπου που διατρέφονται και επιζητούν βοήθεια σε αντίθεση με τους ανορεκτικούς που αρνούνται ότι έχουν πρόβλημα.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Στη βουλιμία ο στόχος είναι αρχικά να μειωθεί ο εμετός και η ποσότητα τροφής που καταναλώνεται και μετά να ελεγχθεί η ποικιλία της τροφής Στην ανορεξία ο στόχος αρχικά είναι να μειωθεί ο εμετός και να αυξηθεί η ποσότητα της τροφής και μετά η ποικιλία

Δυσαρέσκεια για το σώμα Η Δ.Σ. δημιουργείται κυρίως από αντιλήψεις, πεποιθήσεις και συναισθήματα γύρω από την εμφάνιση παρά από τα φυσικά χαρακτηριστικά καθαυτά. Η Δ.Σ. είναι το αποτέλεσμα της απόκλισης της αντίληψης που έχουμε για το σώμα μας από την ιδανική μας εικόνα γι’ αυτό.

Διαταραχή της εικόνας του σώματος- πώς αναπτύσσεται έντονη κοινωνική πίεση για εσωτερίκευση του μοντέλου του λεπτού σώματος Μ.Μ.Ε. ταυτοποίηση της εικόνας του αδύνατου σώματος με τις έννοιες της επιτυχίας, της κοινωνικής ανόδου και της ευτυχίας Πολιτιστικοί παράγοντες

Διαταραχή της εικόνας του σώματος- πώς αναπτύσσεται σύνδεση εικόνας του εαυτού με την εικόνα του σώματος. «Αντικειμενικοποίηση» του σώματος Επικέντρωση στα αρνητικά σημεία του σώματος Φύλο: οι γυναίκες πιο ευάλωτες στην κοινωνική πίεση για λεπτό σώμα και με μεγαλύτερη επένδυση στην εμφάνιση

Διαταραχή της εικόνας του σώματος- πώς αναπτύσσεται . Ηλικία: έχει κατέβει το όριο ηλικίας των διατροφικών διαταραχών στην ηλικία των 8-9 χρόνων Οι άνδρες επηρεάζονται λιγότερο στην γενική εικόνα του εαυτού από την εικόνα το σώματος

Διαταραχή της εικόνας του σώματος- πώς αναπτύσσεται Παχυσαρκία: αποδέκτες κοινωνικού στίγματος. Η αρνητική εικόνα του σώματος συναντάται περισσότερο στις γυναίκες, σε αυτούς που ήταν παχύσαρκοι ως παιδιά, σε αυτούς που τους κορόιδευαν για το πάχος τους, και σε αυτούς που έχουν τη διαταραχή του «τσιμπολογήματος». Άλλοι παράγοντες: χαμηλή αυτοεκτίμηση, τελειομανία, ανασφαλείς δεσμοί Οικογενειακή στάση

Ο ρόλος της οικογένειας

Δημογραφική περιγραφή της οικογένειας Το μέγεθος της οικογένειας δεν παίζει ρόλο στην πρόκληση της διαταραχής Ούτε η σειρά γέννησης του εφήβου Οι διατροφικές διαταραχές της ανορεξίας και βουλιμίας κυρίως αφορούν στα ανώτερα οικονομικά κοινωνικά στρώματα – όχι όμως της παχυσαρκίας που συναντάται στα κατώτερα οικονομικά στρώματα 27

διατροφικής διαταραχής στο άλλο παιδί είναι αυξημένες , Αδελφική σχέση Εφόσον το ένα παιδί έχει πρόβλημα διατροφικής διαταραχής οι πιθανότητες εμφάνισης : διατροφικής διαταραχής στο άλλο παιδί είναι αυξημένες , ή και άλλων ψυχολογικών προβλημάτων [προβλήματα διάθεσης, χρήσης ουσιών, κ.λ.π.]. Μεταξύ κοριτσιών αδελφών αναπτύσσεται μεγαλύτερη ζήλεια και ανταγωνιστικότητα από τη μεριά της αδελφής που έχει διατροφική διαταραχή προς την άλλη αδελφή και αν η πάσχουσα αδελφή έχει νευρική ανορεξία, τότε βιώνει τη μητέρα περισσότερο ελεγκτική από ότι η άλλη αδελφή. 28

Αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας Οι πάσχοντες έφηβοι είναι πιο επικριτικοί του τρόπου που λειτουργεί η οικογένεια από ότι τα υπόλοιπα μέλη. Θεωρούν ότι η οικογένεια δίνει μεγάλη σημασία σε θέματα εμφάνισης και σε θέματα επιτυχίας. 29

Αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας Οι βουλιμικοί έφηβοι βλέπουν την οικογένεια ως συγκρουσιακή, με κακή οργάνωση, μη συνεκτική, και με ελλείμματα στην φροντίδα και στην έκφραση ενδιαφέροντος. Οι ανορεξικοί έφηβοι βλέπουν την οικογένεια τους ως σταθερή, με σύμπνοια, και φροντιστική. 30

Αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας Στις οικογένειες των βουλιμικών παρατηρήθηκε ότι υπάρχει έντονη διαπροσωπική οριοθέτηση, ασταθής οικογενειακή οργάνωση, και λιγότερη αποφυγή διαφωνιών. 32

Ο τομέας της ανατροφής Στις οικογένειες όπου υπάρχει παιδί με διατροφική διαταραχή: συνήθως οι γονείς έχουν αποτύχει στην μεταξύ τους συνεννόηση ως προς τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού και επιπλέον απουσιάζει η φιγούρα εξουσίας. 34

Συγκριτικές μελέτες μεταξύ «ανορεξικών» και «φυσιολογικών» οικογενειών Οι γονείς τους υπήρξαν υπερπροστατευτικοί όταν το παιδί ήταν βρέφος, αλλά… απαγορευτικοί στην έκφραση συναισθηματικών αναγκών εκ μέρους του παιδιού 35

Συγκριτικές μελέτες μεταξύ «βουλιμικών» και «φυσιολογικών» οικογενειών Κυριαρχεί η αδιαφορία και η ελλιπής φροντίδα κυρίως εκ μέρους της μητέρας και ένας υπερπροστατευτισμός εκ μέρους του πατέρα. Οπότε το σχήμα που δημιουργείται μέσα στο βουλιμικό έφηβο είναι «μια οικογένεια που ασκεί έλεγχο χωρίς αγάπη». (Walter Vandereycken, 2002). 36

απουσιάζει η ουσιαστική επικοινωνία και Η «συναινετική οικογένεια» του ανορεξικού εφήβου απουσιάζει η ουσιαστική επικοινωνία και η επικέντρωση στις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών. απουσία ορίων στο όνομα του εκσυγχρονισμένου γονικού ρόλου 37

H Mητέρα του ανορεξικού εφήβου

είναι συνήθως παρών απών, Η «συναινετική οικογένεια» του ανορεξικού εφήβου- ο πατέρας είναι συνήθως παρών απών, το ενδιαφέρον του περιορίζεται στα τυπικά ή μόνο στις ευχάριστες ενασχολήσεις. 39

Ο πατέρας είναι συνήθως: Η «απόμακρα ευαίσθητη» οικογένεια του βουλιμικού έφηβου Ο πατέρας είναι συνήθως: επικριτικός, απαιτητικός είτε άμεσα είτε έμμεσα, δυσαρεστημένος από τον γάμο του, αλλά και με αδυναμία να τον εγκαταλείψει 40

Η μητέρα είναι συνήθως: Η «απόμακρα ευαίσθητη» οικογένεια του βουλιμικού έφηβου Η μητέρα είναι συνήθως: μια μητέρα η οποία ενδιαφέρεται με έναν εγωκεντρικό και καταπιεστικό τρόπο προς το παιδί της εκδηλώσεις τρυφερότητας μόνο όταν το παιδί εκπληρώνει τους δικούς της όρους. 41

Παχυσαρκία Η κληρονομικότητα και το διατροφικό οικογενειακό μοντέλο παίζει καθοριστικό αιτιολογικό ρόλο στην εμφάνιση της. 42

Παχυσαρκία Συνήθως τα παιδιά αυτά είναι παιδιά που η συναισθηματική τους έκφραση παρερμηνεύθηκε, παραμελήθηκε, επικρίθηκε 43

Παχυσαρκία Στην οικογένεια τους το συναίσθημα ήταν απρόσφορο ή επιφανειακό. Οι γονείς δεν ανοίγονται σε συζητήσεις που αγγίζουν ευαίσθητα θέματα ή επικίνδυνα για την οικογενειακή ισορροπία. Η επιβράβευση είναι μικρή, ενώ η επίκριση εύκολα παρούσα 44

Παχυσαρκία Συνήθως ο ένας γονιός θα ενδιαφερθεί για την πάχυνση, αλλά με έναν τρόπο παθητικό ή και επικριτικό, άρα αναποτελεσματικό. Ο άλλος θα συνεπικουρεί μέσα όμως από ένα διπλό μήνυμα του τύπου «μη τρως τόσο πολύ, θα θυμώσει ο πατέρας/η μητέρα σου». Αρνητικά σχόλια του τύπου «ποιος θα σε προσέξει έτσι που έγινες;» «Έγινες χάλια!» «οι άλλοι δεν σε κοροϊδεύουν;» υποδηλώνουν ντροπή του γονέα για το παιδί του, άρα και μια απαξίωση. 45

Στις περιπτώσεις βουλιμίας ο απών ουσιαστικός ρόλος της μητέρας αιτιολογεί την ανάδυση του προβλήματος σε συνδυασμό με την καταπιεστική πατρική φιγούρα. 47

Παράγοντες ελαχιστοποίησης μιας διαταραγμένης εικόνας του σώματος Οικογενειακές σχέσεις: ένα υποστηρικτικό οικογενειακό δίκτυο, το οποίο δείχνει αποδοχή στο σώμα του παιδιού, μητέρα η οποία έχει υγιή τρόπο διατροφής και αντιστέκεται στην κοινωνική πίεση για ένα συγκεκριμένο τύπο εμφάνισης.

Παράγοντες ελαχιστοποίησης μιας διαταραγμένης εικόνας του σώματος Αποδοχή του φυλετικού ρόλου: Αναγνώριση των δυσκολιών του φύλου αντί εσωτερίκευσης των στερεοτυπικών ρόλων. Οι γυναίκες που καλλιεργούν όλους τους τομείς της ζωής τους και νιώθουν ευχαριστημένες από αυτούς είναι λιγότερο επιρρεπείς να αναπτύξουν δυσαρέσκεια με το σώμα τους.

Παράγοντες ελαχιστοποίησης μιας διαταραγμένης εικόνας του σώματος Θετική εικόνα για την εμφάνιση: επιτυγχάνεται με την άθληση, αλλά χωρίς υπερβολές Στρατηγικές αντιμετώπισης: κριτική στάση απέναντι στια κοινωνικά μοτίβα εμφάνισης και τρόποι αντιμετώπισης του άγχους και των αλλαγών που επέρχονται ηλικιακά