Προγράμματα πρώιμης παρέμβασης Παιδοψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» Διευθυντής: Γεράσιμος Κολαΐτης και Επιστημονικός Yπεύθυνος Προγραμμάτων Προγράμματα πρώιμης παρέμβασης Εκτελεστικός Υπεύθυνος: Έφη Λάγιου- Λιγνού MPsychPsych Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων 1

Ανάλυση προβλήματος και επιστημονική τεκμηρίωση Έλλειψη έγκαιρης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης των πρώιμων διαταραχών καταλήγει σε διαταραχές της εφηβικής αλλά και της ενήλικης ζωής με αυξημένο προσωπικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος (Angold & Costello, 1995)

Η πρώιμη παρέμβαση έχει αποδειχθεί αποτελεσματική και έχει επισημανθεί βελτίωση τόσο στα ίδια τα παιδιά όσο και στους γονείς τους (Aronen et al., 1993, Olds et al., 2000)

Η εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικής παρέμβασης έχει καταδείξει την αποτελεσματικότητά τους, όταν αυτά ενσωματώνονται σε ήδη υπάρχουσες δομές (Rae-Grant, 1991)

Α. Βραχεία θεραπευτική παρέμβαση σε γονείς και βρέφη/νήπια Α. Βραχεία θεραπευτική παρέμβαση σε γονείς και βρέφη/νήπια Το πρόγραμμα ξεκίνησε σαν υπηρεσία της Κλινικής Tavistock του Λονδίνου πριν από 27 χρόνια και εξαπλώθηκε σε χώρες της Ευρώπης, της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, της Αυστραλίας και Άπω Ανατολής

Κλινική παρέμβαση Η κλινική οντότητα στην οποία εστιάζει η μορφή ψυχοδυναμικής εργασίας με γονείς και βρέφη σε προγράμματα πρώιμης πρόληψης είναι η σχέση των γονιών με τα μικρά παιδιά τους (βρέφη ή νήπια)

Παραπομπές Η υπηρεσία πρώιμης θεραπευτικής παρέμβασης για γονείς και βρέφη/νήπια, μπορεί να δέχεται παραπομπές από άλλες κλινικές μέσω προγραμμάτων διασύνδεσης, από υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, επαγγελματίες υγείας (ιατρούς, ιατρικούς επισκέπτες, κ.α.), από παιδικούς σταθμούς/νηπιαγωγεία, καθώς και γονείς που προσέρχονται με δική τους πρωτοβουλία

Μέθοδος παρέμβασης Σύντομη εστιασμένη ψυχοδυναμική θεραπευτική παρέμβαση που εξασφαλίζει ένα χώρο παρατήρησης και νοηματοδότησης της συμπεριφοράς, με στόχο να ανακτήσουν οι γονείς την ικανότητα τους να σκέφτονται για το παιδί τους, για τον εαυτό τους, αλλά και για τη μεταξύ τους σχέση

Θεραπευτικά εργαλεία Θεραπευτική εφαρμογή της μεθόδου παρατήρησης βρέφους: Ο θεραπευτής διευκολύνει τη δυνατότητα των γονιών να παρατηρούν τόσο τα παιδιά τους, όσο και τον εαυτό τους, σε ότι διαμείβεται μεταξύ τους

Συχνότητα και διάρκεια Πέντε εβδομαδιαίες ή δεκαπενθήμερες συνεδρίες, (με σχετική ευελιξία), φαίνεται να εξυπηρετούν το θεραπευτικό στόχο της άμεσης και έγκαιρης παρέμβασης, απουσία σοβαρής ψυχοπαθολογίας των γονέων Η σύντομη αυτή παρέμβαση μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για μακροχρόνια θεραπεία, όταν οι ανάγκες το καλούν

Εκπαιδευτική λειτουργία του προγράμματος Το πρόγραμμα εκπαιδεύει ειδικούς ψυχικής υγείας όλων των ειδικοτήτων: παιδοψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κ.ά. Η εκπαίδευση σ’ αυτή τη θεραπευτική προσέγγιση διαρκεί ένα χρόνο για εκπαιδευμένους ψυχοθεραπευτές Στο σεμινάριο οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν εκ περιτροπής την τρέχουσα εργασία τους, ενώ λαμβάνουν παράλληλα βιβλιογραφική ενημέρωση

Εφαρμογή του προγράμματος για την περίοδο Οκτωβρίου 2011- Ιουλίου 2012 Στο πρόγραμμα συνεργάζονται δέκα θεραπευτές που αναλαμβάνουν ανά δύο (ζεύγος θεραπευτών) κλινικό έργο σύντομης θεραπευτικής παρέμβασης με χρήση βιντεοσκόπησης

Κλινικό/εκπαιδευτικό εργαστήριο (workshop) του προγράμματος Εκπαιδευτές από την Κλινική Tavistock του Λονδίνου συμμετέχουν τρεις φορές το χρόνο στο εργαστήριο με εκπαιδευτικό/εποπτικό ρόλο

Β. Ομάδες Γονέων – Νηπίων (Parent – Toddler Groups) Ένα Πρόγραμμα Πρόληψης και Πρώιμης Παρέμβασης Πρόκειται για ειδικού τύπου κλινική εργασία από δύο θεραπευτές σε ομαδικό πλαίσιο με μέλη 4-6 ζεύγη νηπίων/γονέων

Οι ομάδες Γονέων-Νηπίων ξεκίνησαν στο Anna Freud Centre του Λονδίνου εδώ και τριάντα χρόνια Πλέον έχουν διαδοθεί στο σύνολο της Μεγάλης Βρετανίας και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως στην Ιταλία και στη Ρωσία Στην Ελλάδα αυτό το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2004, στο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής Βύρωνα - Καισαριανής της Α’ Παν. Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και από το 2005 εποπτεύεται από την Κλινική μας (επόπτρια: Έφη Λιγνού)

Ποιοι συμμετέχουν: Οι ομάδες απευθύνονται σε γονείς που εκφράζουν την ανάγκη για βοήθεια στη σχέση τους με το παιδί τους ή για τυχόν δυσκολίες που οι ίδιοι κρίνουν ότι αντιμετωπίζει το παιδί Συμμετέχουν παιδιά ηλικίας 1 –3 1/2 ετών, τα οποία δεν παρουσιάζουν κάποιου είδους διαγνωσμένη ψυχοπαθολογία

Η ομάδα αποτελείται από 4-6 ζεύγη παιδιών-γονιών και πραγματοποιείται μια φορά την εβδομάδα διάρκειας 90’ Συντονιστές της ομάδας είναι δυο ειδικά εκπαιδευμένοι θεραπευτές (κλινικοί ψυχολόγοι, π/ψυχίατροι, ή άλλοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας) Οι θεραπευτές της ομάδας έχουν κλινική εποπτεία 1 φορά την εβδομάδα

Στοχεύει στην υποστήριξη των νηπίων και των γονιών τους και εστιάζει στις μεταξύ τους σχέσεις Ενισχύει την προοδευτική ανάπτυξη του νηπίου και τις διαδικασίες αποχωρισμού και αυτονόμησης Παρέχει τη δυνατότητα εντοπισμού τυχόν δυσκολιών πριν αυτές εσωτερικευθούν πλήρως και άρα εδραιωθούν

Οι τρόποι παρέμβασης ποικίλουν πραγματοποιούνται σε διάφορα επίπεδα και αφορούν:

Στα παιδιά: Προσπάθεια διεργασίας των θεμάτων/δυσκολιών που παρουσιάζονται στη συγκεκριμένη αναπτυξιακή φάση (επιθετικότητα, οριοθέτηση, διαδικασία μοιράσματος)

Στους γονείς: Ενθαρρύνονται να κάνουν διάλογο μεταξύ τους, να μοιράζονται τα άγχη και τις ανησυχίες τους καθώς και τις εμπειρίες τους. Τους παρέχεται και ένα πρότυπο εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων και διευκολύνεται η δυνατότητα ευχάριστης ενασχόλησης με το παιδί τους

Στη σχέση νηπίων - γονιών Βάζουμε σε λόγια διάφορα συναισθήματα που δεν μπορούν να εκφραστούν λεκτικά τόσο από τους γονείς προς τα παιδιά τους, όσο και από τα παιδιά προς τους γονείς τους (λ.χ. μιλάμε στο γονιό εκ μέρους του παιδιού του) 22

Γνωστοποίηση των προγραμμάτων πρώιμης παρέμβασης Δημιουργία ενημερωτικού εντύπου και αποστολή του σε: Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης (παιδιατρικά νοσοκομεία, μαιευτήρια) Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα Βρεφονηπιακούς σταθμούς Παιδιάτρους Ανάρτηση στον ιστότοπο της Κλινικής

Έρευνα αποτελεσματικότητας και δημιουργία εγχειριδίου (manual) Η εφαρμογή και μελέτη των παρεμβάσεων καθώς και η επιστημονική τους τεκμηρίωση θα αποτελέσουν τη βάση της περιγραφής εγχειριδίων των παρεμβάσεων

Συγγραφικό έργο και διοργάνωση ημερίδων Συγγραφικό έργο και διοργάνωση ημερίδων Το πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης (Βραχεία θεραπευτική παρέμβαση σε γονείς και βρέφη/νήπια και Ομάδες Γονέων – Νηπίων) αναλαμβάνει να παρουσιάσει την μελέτη της εφαρμογής του στην επιστημονική κοινότητα Η πρώτη ημερίδα θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα 17-18 Φεβρουαρίου 2012 Κεντρική αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών (Προπύλαια)

Ευχαριστώ για την προσοχή σας