Οικονομική κρίση και αγορά εργασίας : Το τέλος των δημοσιονομικών αποκλίσεων και επιπτώσεις Σταύρος Ζωγραφάκης Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ( & Παύλος Σπαθής Καθηγητής, Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ( 25/6/ Ημερίδα : « Η ελληνική αγορά εργασίας : χαρακτηριστικά, εξελίξεις και π ροκλήσεις » Τρά π εζα της Ελλάδος 22 Μαρτίου 2010 Ημερίδα : « Η ελληνική αγορά εργασίας : χαρακτηριστικά, εξελίξεις και π ροκλήσεις » Τρά π εζα της Ελλάδος 22 Μαρτίου 2010

Οικονομική κρίση και η ελληνική οικονομία 25/6/ Α. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στους μετανάστες ‘ Οικονομικές Επιδράσεις Αλλοδαπού Πληθυσμού : Παρόν και Μέλλον ’ Στ. Ζωγραφάκης και Θ. Μητράκος, στο συνέδριο της Ακαδημίας Αθηνών με τίτλο « Πληθυσμιακές τάσεις και προοπτικές : Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση », Πρακτικά υπό δημοσίευση ( ΚΕΕΚ - ΕΔΗΜ ), Μάρτιος Β. Οι μη εφικτές επιλογές της δημοσιονομικής επέκτασης ‘ Οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης και η χρησιμότητα της δημοσιονομικής πολιτικής ’ Στ. Ζωγραφάκης και Θ. Μητράκος, στον Συλλογικό Τόμο « Από τον Μπους στον Ομπάμα : Η Διεθνής Πολιτική σε ένα κόσμο που αλλάζει », Επιμέλεια Σωτήρης Ντάλης, Εκδόσεις Παπαζήση, σελ , Ιανουάριος Γ. Προσδοκίες, οικονομικό κλίμα και αγορά εργασίας ‘ Οικονομική Κρίση και Αγορά Εργασίας ’ Στ. Ζωγραφάκης και Π. Σπαθής, στην ημερίδα για τα 50 χρόνια από την ίδρυση του ΚΕΠΕ, Συλλογικός Τόμος υπό δημοσίευση, Φεβρουάριος Δ. Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της τελευταίας δεκαετίας ‘ Οικονομική κρίση και αγορά εργασίας : Το τέλος των δημοσιονομικών αποκλίσεων και επιπτώσεις ’ Στ. Ζωγραφάκης και Π. Σπαθής, στην ημερίδα της Τράπεζα Ελλάδος με τίτλο « Η ελληνική αγορά εργασίας : χαρακτηριστικά, εξελίξεις και προκλήσεις », Μάρτιος 2010.

Οικονομική Ύφεση ΑΕΠ -1.6% Αγορά Εργασίας Χάνονται -96 χιλ. θέσεις (-82.8 χιλ. θέσεις γηγενών, χιλ. θέσεις μεταναστών ) Τομείς (θέσεις απασχόλησης σε χιλ.) … Ενδιάμεσα Βιομηχανικά: -3.7 … Κατασκευές: Εμπόριο: Τουρισμός: Μεταφορές /Επικοινωνίες: -6.3 Χρηματοπιστωτικός τομέας: -9.5 … Το 13.7% των θέσεων που χάνονται αφορούν μετανάστες Εισοδήματα -9.2% στα εισοδήματα των μεταναστών -4.9% στα εισοδήματα των γηγενών Υ π όθεση εργασίας : Περιορίζεται η ζήτηση α π ό το εξωτερικό για εγχώρια π αραγόμενα π ροϊόντα Το τουριστικό συνάλλαγμα π εριορίζεται κατά 20-25% Ένα στα τέσσερα νοικοκυριά αναβάλλει την αγορά νέας κατοικίας Υ π όθεση εργασίας : Περιορίζεται η ζήτηση α π ό το εξωτερικό για εγχώρια π αραγόμενα π ροϊόντα Το τουριστικό συνάλλαγμα π εριορίζεται κατά 20-25% Ένα στα τέσσερα νοικοκυριά αναβάλλει την αγορά νέας κατοικίας Σενάριο 1: Πλήρη ευκαμψία μισθών ( νεοκλασική προσέγγιση ) Οι τιμές διαμορφώνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα Ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώνονται κατά 3.3% Ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώνονται κατά 3.3% Κατανάλωση : -0.6% Επιχειρηματικές Επενδύσεις : -13% Επενδύσεις Νοικοκυριών : -23.4% Εξαγωγές : -7.3% Εισαγωγές : -12.1% Αύξηση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Αύξηση του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης Αύξηση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Αύξηση του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης Οι π ραγματικοί μισθοί στους μετανάστες μειώνονται κατά 5% ‘Οικονομικές Επιδράσεις Αλλοδαπού Πληθυσμού: Παρόν και Μέλλον’ (Συνοπτική παρουσίαση των επιπτώσεων της ύφεσης στην ελληνική οικονομία – αποτελέσματα του υποδείγματος – Μάρτιος 2009)

Οικονομική Ύφεση ΑΕΠ -2.9% Αγορά Εργασίας Χάνονται -265 χιλ. θέσεις ( χιλ. θέσεις γηγενών, χιλ. θέσεις μεταναστών ) Τομείς (θέσεις απασχόλησης σε χιλ.) … Ενδιάμεσα Βιομηχανικά: … Κατασκευές: Εμπόριο: Τουρισμός: Μεταφορές /Επικοινωνίες: Χρηματοπιστωτικός τομέας: … Το 18% των θέσεων που χάνονται αφορούν μετανάστες Εισοδήματα -2% στα εισοδήματα των μεταναστών -4.6% στα εισοδήματα των γηγενών Υ π όθεση εργασίας : Περιορίζεται η ζήτηση α π ό το εξωτερικό για εγχώρια π αραγόμενα π ροϊόντα Το τουριστικό συνάλλαγμα π εριορίζεται κατά 20-25% Ένα στα τέσσερα νοικοκυριά αναβάλλει την αγορά νέας κατοικίας Υ π όθεση εργασίας : Περιορίζεται η ζήτηση α π ό το εξωτερικό για εγχώρια π αραγόμενα π ροϊόντα Το τουριστικό συνάλλαγμα π εριορίζεται κατά 20-25% Ένα στα τέσσερα νοικοκυριά αναβάλλει την αγορά νέας κατοικίας Σενάριο 2: Ακαμψία ονομαστικών μισθών ( κεϋνσιανή προσαρμογή ) Οι τιμές διαμορφώνονται σε χαμηλότερα επίπεδα Και αυξάνουν τους πραγματικούς μισθούς Κατανάλωση : -0.6% Επιχειρηματικές Επενδύσεις : -11% Επενδύσεις Νοικοκυριών : -21% Εξαγωγές : -10.1% Εισαγωγές : -7.7% Αύξηση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Αύξηση του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης Αύξηση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Αύξηση του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης ‘Οικονομικές Επιδράσεις Αλλοδαπού Πληθυσμού: Παρόν και Μέλλον’ (Συνοπτική παρουσίαση των επιπτώσεων της ύφεσης στην ελληνική οικονομία – αποτελέσματα του υποδείγματος – Μάρτιος 2009)

25/6/20145 Επιπρόσθετα, μέσα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης και ύφεσης που διέρχεται η ελληνική οικονομία, οι επιπτώσεις γίνονται ακόμα δυσμενέστερες εξαιτίας της κακής ψυχολογίας και της αβεβαιότητας των νοικοκυριών για το αύριο. Τα νοικοκυριά προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν την νέα κατάσταση όπου αντιλαμβάνονται ότι θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερους φόρους, ότι τα εισοδήματά τους θα μειωθούν και ότι υπάρχει και η πιθανότητα να χάσουν την εργασία τους αρχίζουν να προβαίνουν σε συγκράτηση δαπανών. Σενάριο: Τα νοικοκυριά «σκέφτονται» περισσότερο πριν καταναλώσουν. Αυτό έχει σαν συνέπεια, μετά την προσομοίωση, η μέση δαπάνη να περιοριστεί κατά 3% σε σταθερές τιμές. 1.Το ΑΕΠ περιορίζεται κατά 1% έως και 1.6%. 2.Οι θέσεις εργασίας που χάνονται είναι 30 έως και 102 χιλιάδες. 3.Οι περισσότερες από τις θέσεις που χάνονται είναι στον κλάδο του εμπορίου (15 έως 28 χιλιάδες). 4.Τα πραγματικά εισοδήματα μειώνονται. Η μείωση είναι μεγαλύτερη στα μεσαία και στα χαμηλά εισοδήματα. 5.Το δημοσιονομικό έλλειμμα αυξάνεται κατά 1.8 και 1.3 δισεκ. € αντίστοιχα ανάλογα με την ευελιξία της αγοράς εργασίας. 6.Αυξάνονται οι αποταμιεύσεις ‘ Οικονομική Κρίση και Αγορά Εργασίας ’ (Συνοπτική παρουσίαση των επιπτώσεων εξαιτίας της αβεβαιότητας στην ελληνική οικονομία – αποτελέσματα του υποδείγματος – Φεβρουάριος 2010)

Διάρθρωση ( σε %) απασχολούμενων μισθωτών κατά μέγεθος μονάδας και κλάδο δραστηριότητας 25/6/20146 Ελληνική Αγορά Εργασίας : • Εργαζόμενοι : 4.476,8 χιλιάδες ( από αυτούς το 30% είναι αυτοαπασχολούμενοι ) • Άνεργοι : 514,4 χιλιάδες ( ποσοστό ανεργίας 10,3%) Πηγή: Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, 40 τρίμηνο 2009, Ελληνική Στατιστική Αρχή 1/5: 361 1/27: 243 1/20: 186 1/13: 430 >50 άτομα : μισθωτοί σε χιλ.

Μεθοδολογικά εργαλεία ανάλυσης  Πίνακας Κοινωνικής Λογιστικής (2006)  CGE υπόδειγμα ◦ 15 κλάδοι δραστηριότητας ◦ 4 θεσμικοί φορείς ( Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις, Κράτος, Εξ. Τομέας ) ◦ 15 ομάδες νοικοκυριών ◦ 6 συντελεστές εργασίας ◦ 1 συντελεστής κεφαλαίου ◦ Περιλαμβάνονται όλα τα κύρια μέσα φορολογίας και παροχών ◦ Δυναμικός προσδιορισμός φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων ◦ Διαφορετικοί μηχανισμοί εξισορρόπησης των αγορών εργασίας ◦ Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν την πλήρη προβολή του ΠΚΛ, των εθνικών λογαριασμών ( σε τρέχουσες & σταθερές τιμές ), της αγοράς εργασίας, των δημοσίων οικονομικών κ. ά. ◦ Επιλύεται με το GAMS (4,147 ενδογενείς μεταβλητές με τις αντίστοιχες εξισώσεις ) 25/6/20147

8  Το υπόδειγμα υπολογίζει ενδογενώς το διάνυσμα τιμών εκείνων για τις οποίες όλες οι αγορές ισορροπούν ταυτόχρονα.  Οι καμπύλες προσφοράς και ζήτησης οι οποίες αλληλεπιδρούν μέσω των αγορών, παριστάνονται μέσω της μικρο-οικονομικής συμπεριφοράς των οικονομικών παραγόντων. Οι τελευταίοι είναι οι παραγωγοί, οι καταναλωτές, το κράτος και ο εξωτερικός τομέας.  Ως παραγωγοί θεωρούνται οι κλάδοι - στήλες του πίνακα εισροών εκροών. Ο στόχος τους είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους τους υπό περιορισμούς που σχετίζονται με την υπάρχουσα τεχνολογία και την περιορισμένη παραγωγική τους δυνατότητα. Οι παραγωγοί είναι επίσης καταναλωτές αγαθών και υπηρεσιών (ενδιάμεση κατανάλωση), εργασίας και κεφαλαίου.  Οι καταναλωτές ταυτίζονται με τα νοικοκυριά και αντιπροσωπεύονται από ομάδες αντιπροσωπευτικών καταναλωτών. Τα νοικοκυριά ζητούν αγαθά και υπηρεσίες, αποτελώντας μέρος της τελικής ζήτησης. Τα νοικοκυριά στοχεύουν στην μεγιστοποίηση της διαχρονικής συνάρτησης χρησιμότητας τους με περιορισμό το διαχρονικό τους εισόδημα.  Η συμπεριφορά του κρατικού τομέα είναι ως επί το πλείστον εξωγενής και αφορά τις κρατικές δαπάνες και επενδύσεις, το σύστημα φορολογίας και την κοινωνική πολιτική. Ορισμένα χαρακτηριστικά του υποδείγματος

25/6/20149  Στο σημείο ισορροπίας η προσφορά ισούται με τη ζήτηση ενώ οι τιμές είναι συμβατές με την συμπεριφορά βελτιστοποίησης των οικονομικών παραγόντων. Στο σημείο ισορροπίας οι παραγωγοί επιτυγχάνουν μηδενικά κέρδη και οι καταναλωτές έχουν χρησιμοποιήσει πλήρως το διαθέσιμο εισόδημα τους. Η ισορροπία αντιστοιχεί σε κάποιου τύπου διανομή εισοδήματος μεταξύ των οικονομικών παραγόντων. Το τελικό ισοζύγιο εσόδων/εξόδων κατά οικονομικό παράγοντα μπορεί να τον οδηγεί σε έλλειμμα ή πλεόνασμα ανάλογα με την απόφαση του για κατανάλωση ή αποταμίευση.  Το υπόδειγμα εξασφαλίζει ότι το έλλειμμα κάποιων οικονομικών παραγόντων χρηματοδοτείται από το πλεόνασμα των υπολοίπων κατά τρόπο ώστε το αλγεβρικό άθροισμα των πλεονασμάτων να είναι μηδέν. Αυτή η σχέση αντιστοιχεί στο νόμο του Walras για το κλείσιμο του υποδείγματος.  Σε κάθε ενδιάμεσο βήμα μέχρι το σημείο ισορροπίας ο νόμος του Walras δεν ικανοποιείται αναγκαστικά. Η πορεία προς την ισορροπία έγκειται στην κατάλληλη διαφοροποίηση της συμπεριφοράς των οικονομικών παραγόντων ώστε να μετακινηθεί η λύση κοντύτερα προς το νόμο του Walras. Ο τρόπος με τον οποίο επιβάλλεται αυτή η μεταβολή συχνά καλείται και μακρο-οικονομικό “κλείσιμο” του υποδείγματος.  Η επιλογή του κλεισίματος του υποδείγματος επιβάλλει ότι οι επενδύσεις πρέπει να ισούνται με τις αποταμιεύσεις.

Συνο π τικός Πίνακας Κοινωνικής Λογιστικής

25/6/ (σε δισεκ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές) Προγραμματιζόμενο Έλλειμμα (α) Σύνολο περιόδου Μέσο ετήσιο προγραμμ. έλλειμμα ως % στο συνολικό έλλειμμα Υπέρβαση/απόκλιση Ελλείμματος (β) Σύνολο περιόδου Μέση ετήσια υπέρβαση ελλείμματος ως % στο συνολικό έλλειμμα Συνολικό Έλλειμμα (α+β) Σύνολο περιόδου Μέσο ετήσιο συνολικό έλλειμμα Προγραμματιζόμενο έλλειμμα* και η υπέρβαση του την τελευταία 10ετία *: Κεντρικής Κυβέρνησης Σημείωση: Στα παραπάνω ποσά δεν περιλαμβάνεται το έλλειμμα για το 2010 που είναι 22.5 δισεκ. € καθώς και οι αποκλίσεις των δαπανών που αναφέρονται στα εξοπλιστικά και στα χρεολύσια. Πηγή: Επεξεργασμένα στοιχεία από τους συγγραφείς των Εισηγητικών Εκθέσεων Προϋπολογισμών των ετών

25/6/ σε εκατ. ευρώ Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Τακτικός Προϋπολογισμός ΤΠ Έσοδα-16,159-1,616-16,821-2, Φορολογικά Έσοδα-14,476-1,448-16,018-2,6701, Άμεσοι Φόροι (1α)-3, , , Φόρος Εισοδήματος-1, , , Φυσικών προσώπων1, Νομικών Προσώπων-2, , Φόροι στην Περιουσία-1, , Έμμεσοι Φόροι (1β)-10,928-1,093-10,267-1, ΦΠΑ-7, ,655-1, Μη Φορολογικά Έσοδα (2)-1, Επιστροφές φόρων2, , , Σύνολο Καθαρών Εσόδων ΤΠ-18,386-1,839-20,793-3,4662, Πρωτογενείς Δαπάνες18,5361,85413,6202,2704,9161,229 Αποδοχές και Συντάξεις2, , , Ασφάλιση, περίθαλψη9, ,9931,1662, Καταναλωτικές & άλλες δαπ.2, , Τόκοι1, Σύνολο Δαπανών ΤΠ19,9661,99714,3902,3985,5761,394 Έλλειμμα ΤΠ-38,352-3,835-35,183-5,864-3, Α π οκλίσεις * μεγεθών Τακτικού Προϋ π ολογισμού των ετών * Πραγματοποιηθέντα- Προϋπολογισθέντα Πηγή: Επεξεργασμένα στοιχεία από τους συγγραφείς των Εισηγητικών Εκθέσεων Προϋπολογισμών των ετών

25/6/ σε εκατ. ευρώ Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ΠΔΕ Έσοδα-6, , ,979-1,245 Δαπάνες-1, , Έλλειμμα ΠΔΕ-4, , , Α π οκλίσεις * μεγεθών Προϋ π ολογισμού Δημοσίων Ε π ενδύσεων των ετών Πηγή: Επεξεργασμένα στοιχεία από τους συγγραφείς των Εισηγητικών Εκθέσεων Προϋπολογισμών των ετών * Πραγματοποιηθέντα- Προϋπολογισθέντα

25/6/ σε εκατ. ευρώ Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Συνολική Απόκλιση Μέση ετήσια απόκλιση Γενικός Κρατικός Προϋπολογισμός ΓΚΠ - Κεντρική Κυβέρνηση ΚΚ Έσοδα-24,943-2,494-22,371-3,729-2, Δαπάνες18,2251,82315,0032,5013, Έλλειμμα ΚΚ-43,168-4,317-37,374-6,229-5,794-1,449 Χρεολύσια3, ,1351,034 Εξοπλιστικά3, , , Χρέος ΚΚ112,06311,20665,28410,88146,77911,695 Ενδοκυβερνητικό Χρέος25,2962,53013,6132,26911,6832,921 Χρέος Γενικής Κυβέρνησης137,35913,73678,89713,15058,46214,615 Α π οκλίσεις * μεγεθών Γενικού Κρατικού Προϋ π ολογισμού και Δημοσίου Χρέους των ετών * Πραγματοποιηθέντα- Προϋπολογισθέντα Πηγή: Επεξεργασμένα στοιχεία από τους συγγραφείς των Εισηγητικών Εκθέσεων Προϋπολογισμών των ετών

25/6/ Νεοκλασική αγορά εργασίας Κεϋνσιανή προσαρμογή στους ονομαστικούς μισθούς Πλήρης ευκαμψία μισθών Σταθεροί ονομαστικοί μισθοί -30% στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους -20% σε όλους τους μισθωτούς σταθεροί ονομ. μισθοί στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους ΑΕΠ σε τιμές αγοράς Ιδιωτικές Επενδύσεις Εξαγωγές (Σύνολο) Εισαγωγές (Σύνολο) Ιδιωτική Κατανάλωση -0.4 Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Πραγματικός Μισθός Σύνολο Οικονομίας Μεταβολή στο έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (δισ. ευρώ) Πηγή: Αποτελέσματα υποδείγματος γενικής ισορροπίας Σενάριο : Περιορισμός της α π όκλισης των μεγεθών του κρατικού π ροϋ π ολογισμού κατά 5 π ερί π ου δισεκ. €.

25/6/ Νεοκλασική αγορά εργασίας Κεϋνσιανή προσαρμογή στους ονομαστικούς μισθούς Πλήρης ευκαμψία μισθών Σταθεροί ονομαστικοί μισθοί -30% στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους -20% σε όλους τους μισθωτούς σταθεροί ονομ. μισθοί στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους μισθός μεταναστών με (-) ειδίκευση με (+) ειδίκευση μισθός μισθωτών με (-) ειδίκευση με (+) ειδίκευση μισθός αυτοαπασχολούμενων με (-) ειδίκευση με (+) ειδίκευση Πηγή: Αποτελέσματα υποδείγματος γενικής ισορροπίας Σενάριο : Περιορισμός της α π όκλισης των μεγεθών του κρατικού π ροϋ π ολογισμού κατά 5 π ερί π ου δισεκ. €.

25/6/ Νεοκλασική αγορά εργασίας Κεϋνσιανή προσαρμογή στους ονομαστικούς μισθούς Πλήρης ευκαμψία μισθών Σταθεροί ονομαστικοί μισθοί -30% στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους -20% σε όλους τους μισθωτούς σταθεροί ονομ. μισθοί στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους Απασχολούμενοι Μισθωτοί μετανάστες με (–) ειδίκευση με (+) ειδίκευση Μισθωτοί με (–) ειδίκευση με (+) ειδίκευση Αυτοαπασχολούμενοι με (–) ειδίκευση με (+) ειδίκευση Πηγή: Αποτελέσματα υποδείγματος γενικής ισορροπίας Σενάριο : Περιορισμός της α π όκλισης των μεγεθών του κρατικού π ροϋ π ολογισμού κατά 5 π ερί π ου δισεκ. €.

25/6/ Νεοκλασική αγορά εργασίας Κεϋνσιανή προσαρμογή στους ονομαστικούς μισθούς Πλήρης ευκαμψία μισθών Σταθεροί ονομαστικοί μισθοί -30% στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους -20% σε όλους τους μισθωτούς σταθεροί ονομ. μισθοί στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους Πρωτογενής Τομέας Ορυχεία, ενέργεια Παραγωγή τροφίμων, ποτών Παραγωγή κλωστουφαντ Βιομηχ. ξύλου, χάρτου, εκδόσεις, εκτυπώσεις Βιομηχανίες ενδιάμεσων αγαθών Βιομηχανίες κεφαλαιουχικών αγαθών Κατασκευές Εμπόριο Υπηρεσίες αναψυχής, τουρισμός Υπηρεσίες μεταφορών, επικοινωνιών Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, χρηματοπιστ. Υπηρεσίες Δημόσιες Υπηρεσίες Υπηρεσίες εκπαίδευσης Υπηρεσίες υγείας Σύνολο Πηγή: Αποτελέσματα υποδείγματος γενικής ισορροπίας Σενάριο : Περιορισμός της α π όκλισης των μεγεθών του κρατικού π ροϋ π ολογισμού κατά 5 π ερί π ου δισεκ. €.

25/6/ Νεοκλασική αγορά εργασίας Κεϋνσιανή προσαρμογή στους ονομαστικούς μισθούς Πλήρης ευκαμψία μισθών Σταθεροί ονομαστικοί μισθοί -30% στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους -20% σε όλους τους μισθωτούς σταθεροί ονομ. μισθοί στους μετανάστες -10% στους ανειδίκευτους -20% στους ειδικευμένους Νοικοκυριά Μεταναστών Φτωχά Μεσαία Πλούσια Αγροτικά Φτωχά Μεσαία Πλούσια Μη Αγροτικά με (-) ειδίκευση Φτωχά Μεσαία Πλούσια Μη Αγροτικά με (+) ειδίκευση Φτωχά Μεσαία Πλούσια Μη εργαζόμενα Φτωχά Μεσαία Πλούσια Σύνολο Νοικοκυριών Φτωχά Μεσαία Πλούσια Πηγή: Αποτελέσματα υποδείγματος γενικής ισορροπίας Σενάριο : Περιορισμός της α π όκλισης των μεγεθών του κρατικού π ροϋ π ολογισμού κατά 5 π ερί π ου δισεκ. €.

Συμπεράσματα … 25/6/ • Ένα σημαντικό μερίδιο της ανάπτυξης της προηγούμενης περιόδου θα μπορούσε να αποδοθεί στην άτυπη, δανεική, επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, όπου η μέση ετήσια απόκλιση (υπέρβαση) των μεγεθών του κρατικού προϋπολογισμού (Κεντρική Κυβέρνηση) για την περίοδο έφθανε τα 6.2 δισεκ. €. Το συνολικό έλλειμμα (προγραμματιζόμενο + απόκλιση) την ίδια περίοδο έφθανε τα 14.5 δισεκ. € κατά μέσο όρο κάθε χρόνο. • Ο περιορισμός της απόκλισης κατά 5 περίπου δισεκ. € (στα μεγέθη που είχαν καταγραφεί αποκλίσεις) θα είχε ως συνέπεια στη μείωση του ΑΕΠ κατά 0.9 μέχρι και 1.4 ποσοστιαίες μονάδες, ανάλογα με τον βαθμό ευελιξίας της αγοράς εργασίας. Στην πρώτη περίπτωση (νεοκλασική αγορά) υπάρχει πλήρης ευκαμψία μισθών, ενώ στη δεύτερη περίπτωση (κεϋνσιανή προσαρμογή) οι ονομαστικοί μισθοί είναι σταθεροί. • Οι πραγματικοί μισθοί στην πλήρη ευελιξία μειώνονται κατά 2.2%, έναντι αύξησης κατά 2.5% στην ακαμψία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στην πλήρη ευελιξία να χάνονται 46 χιλιάδες θέσεις απασχόλησης, ενώ στην ακαμψία χιλιάδες. Οι περισσότερες θέσεις που χάνονται αφορούν την μισθωτή απασχόληση.

25/6/ • Τα πραγματικά εισοδήματα μειώνονται κατά 4% περίπου και στις δύο εκδοχές της αγοράς εργασίας. Στην αγορά με περισσότερο ευελιξία η μείωση των εισοδημάτων κατανέμεται δικαιότερα έναντι του σεναρίου της ακαμψίας. Και στις δύο εκδοχές, τα φτωχά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες πιέσεις έναντι των άλλων νοικοκυριών. Η μείωση των εισοδημάτων τους είναι 3 φορές μεγαλύτερη έναντι της μείωσης των εισοδημάτων των πλουσίων νοικοκυριών. • Στην περίπτωση που οι ονομαστικοί μισθοί δεν παραμένουν σταθεροί, αλλά μπορούν εξωγενώς να καθορίζονται και σε χαμηλότερα επίπεδα, οι θέσεις απασχόλησης που χάνονται περιορίζονται σημαντικά. Φαίνεται ότι η διαχείριση της δημοσιονομικής προσαρμογής διευκολύνεται, αν υποθέσουμε ότι η αύξηση της ανεργίας μπορεί να έχει μεγαλύτερο πολιτικό κόστος από την μείωση των μισθών. Πάντως, η μείωση του πληθωρισμού περιορίζει τις σημαντικές απώλειες στους ονομαστικούς μισθούς. • Τα πραγματικά εισοδήματα μειώνονται και πάλι κατά 4%. Αν και η μείωση των ονομαστικών μισθών ήταν μεγαλύτερη στους περισσότερο ειδικευμένους, τα φτωχά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν και πάλι τις μεγαλύτερες πιέσεις. Η διαφορά τώρα είναι ότι δεν υπάρχουν πρόσθετοι άνεργοι στην οικονομία. Οι επιπτώσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής εξαντλούνται στους μισθούς. Κλειδί της παραπάνω προσαρμογής είναι η μείωση των τιμών των αγαθών.