ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ η βία δεν είναι μαγκιά

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά, το 1987, σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ο σχετικός όρος “bullying”. Ενώ σαν φαινόμενο επισημαίνεται και καταγράφεται τη δεκαετία του 1970, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εμφανίζεται και τότε. Εξάλλου αποτελεί μια ακόμη έκφραση της βίαιης συμπεριφοράς η οποία υπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου.

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (schoolbullying), χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου. Τα προβλήματα που προκαλεί μπορεί να ακολουθούν το θύμα σε όλη του τη ζωή.

Το παιδί που εκφοβίζεται Το παιδί ή ομάδα παιδιών που εκφοβίζει Στο φαινόμενο του bullying εμπλέκονται πολλά μέρη Το παιδί που εκφοβίζεται Το παιδί ή ομάδα παιδιών που εκφοβίζει Οι παρατηρητές / οι παρατηρήτριες του φαινόμενου Οι εκπαιδευτικοί Οι γονείς

α. Το παιδί που εκφοβίζεται Το παιδί που εκφοβίζει επιλέγει το παιδί που θα εκφοβίσει πολύ συγκεκριμένα και καθόλου τυχαία. Συνήθως θα επιλέξει παιδί που Διαφέρει με κάποιον τρόπο από τα υπόλοιπα (π.χ. είναι από άλλη χώρα, έχει άλλη θρησκεία, φοράει σιδεράκια και γενικά παιδί που διαφέρει από τη μέση εικόνα ενός μαθητή) Δύσκολα θα βοηθήσει κάποιος (παιδιά μοναχικά που δεν κάνουν εύκολα φίλους) Που είναι «λιγότερα» δυνατά

αδυναμία επίλυσης προβλημάτων, καταθλιπτικά στοιχεία, Τα παιδιά που βιώνουν εκφοβισμό παρουσιάζουν αδυναμία επίλυσης προβλημάτων, καταθλιπτικά στοιχεία, συναισθηματικές δυσκολίες, αίσθημα μοναξιάς, χαμηλές σχολικές επιδόσεις και απουσίες Διαταραχές συμπεριφοράς Ψυχολογικά / ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, κοιλιακά άλγη, ενούρηση, διαταραχές ύπνου) Άγχος Χαμηλή αυτοεκτίμηση Φοβίες Δεν μπορούν να μείνουν μόνα Αποφεύγουν τη βλεματική επαφή

β. Το παιδί ή ομάδα παιδιών που εκφοβίζει Πίσω από ένα παιδί ή ομάδα παιδιών που εκφοβίζει θα βρεθούν Ανάγκη για κυριαρχία πάνω σε άλλους Αδυναμία ελέγχου παρορμήσεων Μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου Αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων Ασυνήθιστα χαμηλό άγχος Διογκωμένη αυτοεικόνα Έλλειψη αίσθησης του μέτρου Η δημοτικότητα τους βρίσκεται στο μέσο όρο ή κάτω από αυτόν και χαμηλώνει καθώς προσχωρούν στις εκπαιδευτικές βαθμίδες Είναι εχθρικό απέναντι στο περιβάλλον του (ιδιαίτερα σε γονείς και εκπαιδευτικούς) Απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης Είναι δυνατό να περιβάλλονται από άλλους συμμαθητές τους οι οποίοι δεν εκφοβίζουν άμεσα αλλά ενισχύουν το παιδί που εκφοβίζει

Ενέργειες του εκπαιδευτικού για να προλάβει την εμφάνιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο Για την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο ο εκπαιδευτικός πρέπει: να συζητά με τους μαθητές για τα δικαιώματά τους, τους κανόνες συμπεριφοράς, στο σχολείο και τους τρόπους αντιμετώπισης του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο, να παρέχει από νωρίς στους μαθητές κατάλληλους τρόπους έκφρασης της επιθετικότητας (όπως τα αθλήματα, οι τέχνες κτλ.) και ανάλογες ευκαιρίες για επιτεύγματα και καταξίωση, να ενισχύει τη φιλία μεταξύ των μαθητών και να αναδεικνύει την αλληλεγγύη της παρέας των φίλων ως το πλέον κατάλληλο μέσο για την αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο, να ευαισθητοποιεί τους γονείς για το πρόβλημα, στις ατομικές και στις ομαδικές συνεργασίες, να αντιμετωπίζει τις αιτίες απομόνωσης και περιθωριοποίησης μαθητών, να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ένταξη στη σχολική ομάδα των νεοφερμένων μαθητών ή των μαθητών με ειδικά προβλήματα και ανάγκες, να ασκεί ουσιαστική εποπτεία των χώρων του σχολείου στους οποίους πιθανολογείται εκδήλωση εκφοβισμού και βίας μεταξύ των μαθητών.

Ενέργειες του εκπαιδευτικού για την αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο Ο εκπαιδευτικός για την άμεση αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο πρέπει: να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί», να του θυμίσει ότι το νοιάζεται και ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί να το προστατεύει, να του πει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή» και να εξηγήσει ότι η κοινοποίηση των περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αποτελεί «κάρφωμα», να συζητήσει το γεγονός στην ομάδα τάξης ως κάτι σοβαρό και ως ευθύνη όλων, να κινητοποιήσει την αλληλεγγύη των μαθητών, να προτείνει στο παιδί και στην ομάδα τάξης πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, να ενημερώσει αμέσως τους γονείς του παιδιού, να ενημερώσει παράλληλα την ομάδα των εκπαιδευτικών και το διευθυντή του σχολείου, εάν κρίνεται αναγκαίο, να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

Μορφές σχολικής βίας Η Σωματική βία η οποία έχει να κάνει με ξυλοδαρμό, σπρωξίματα σφαλιάρες, χαστούκια ή και γρονθοκοπήματα. Είναι ίσως οι πιο έντονες και προφανείς μορφές άσκησης βίας. Η Λεκτική βία έχει να κάνει με εκφράσεις που χρησιμοποιούνται προκειμένου να χαρακτηρίσουμε κάποιον. Προφανώς οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν είναι κολακευτικοί, μειώνουν το άτομο στο οποίο αναφέρονται και δημιουργούν καυγάδες. Η Ψυχολογική βία. Εδώ έχουμε συνδυασμό των παραπάνω, με αποτέλεσμα ο μαθητής που είναι αποδέκτης των παραπάνω, να έχει μια έντονη πίεση. Να μη θέλει να πάει στο σχολείο, να μη τολμάει να μιλήσει, να μην έχει το θάρρος της γνώμης του. Το Cyber Bullying. Το νέο «φρούτο». Μια φωτογραφία, ένα βίντεο και η ανάρτησή του στο διαδίκτυο. Και εδώ η πίεση που ασκείται στον μαθητή είναι πάρα πολύ μεγάλη. Πολύ περισσότερο αν το βίντεο έχει μια προσωπική στιγμή.

Μήπως είσαι εκφοβιστής; Κοροϊδεύεις και βγάζεις άσχημα παρατσούκλια σε κάποια παιδιά. Διαδίδεις ψέματα για κάποια παιδιά για να τους δημιουργήσεις προβλήματα. Απορρίπτεις κάποια παιδιά λέγοντάς τους ότι δεν θέλεις να είσαι φίλος μαζί τους. Κάνεις άσχημες παρατηρήσεις σε κάποιους για το χρώμα ή και τη θρησκεία κάποιων. Κάνεις άσχημες παρατηρήσεις σε κάποιους για κάποιο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζουν. Αφήνεις έξω σκόπιμα κάποια παιδιά την ώρα που χωρίζεστε σε ομάδες για το παιχνίδι. Πιάνεις κρυφά τα λεφτά κάποιων παιδιών ή απαιτείς να σου τα δώσουν. Κρύβεις τα πράγματα κάποιων παιδιών. Στέλνεις ενοχλητικά μηνύματα ή κάνεις φάρσες σε κάποια παιδιά. Απειλείς και εύχεσαι να πάθουν κακό κάποια παιδιά.

Κάνεις άσχημες παρατηρήσεις για κάποια αγόρια που κάνουν παρέα με κορίτσια ή και το αντίθετο. Πιάνεις σκόπιμα τους φίλους κάποιων παιδιών για να τους αφήσεις μόνους τους. Κτυπάς, κλοτσάς, σπρώχνεις, τραβάς ή βάζεις τρικλοποδιά σε κάποια παιδιά. Κάνεις άσχημες παρατηρήσεις σε κάποια παιδιά για το βάρος, για το ύψος ή για την εμφάνισή τους. Αρνείσαι να κάτσεις στο ίδιο θρανίο με κάποια παιδιά. Λες ψέματα σε κάποια παιδιά ότι δεν μπορείς να πας να παίξεις και μετά πας και παίζεις με άλλους. Καταστρέφεις ή κάνεις ζημιά σε προσωπικά αντικείμενα κάποιων παιδιών. Κοροιδεύεις κάποια παιδιά και μόλις τα δεις ότι αναστατωθούν συνεχίζεις περισσότερο. Εντάσσεσαι σε κλίκες που κάνουν εκφοβιστικές συμπεριφορές.

Τι πρέπει να ξέρεις Είναι βασικό δικαίωμα κάθε παιδιού να πηγαίνει στο σχολείο χωρίς να φοβάται ότι κάποιο άλλο παιδί μπορεί να το ταπεινώσει ή να το προσβάλλει ή να του επιβληθεί με τη βία ανεξάρτητα από: Αν είναι αγόρι η κορίτσι Την εμφάνισή του Τις ικανότητες που έχει Την πατρίδα που έχει Τη θρησκεία που πιστεύει

Τι μπορείς να κάνεις… Μην ντρέπεσαι γι’ αυτό που σου συμβαίνει. Μίλησε στους γονείς σου ή στο δάσκαλό σου. Αυτό δεν είναι «κάρφωμα». Όταν σε προσβάλλουν, μη δείξεις ότι στεναχωριέσαι. Βρες τη δύναμη να πεις δυνατά «άσε με ήσυχο...» και φύγε με το κεφάλι ψηλά. Αν φοβάσαι ότι θα σε δείρουν, φρόντισε να είσαι πάντα με κάποιον συμμαθητή σου. Να είσαι σίγουρος ότι οι γονείς σου, οι δάσκαλοί σου και οι πιο πολλοί συμμαθητές σου σε νοιάζονται , σε καταλαβαίνουν και θα κάνουν τα πάντα για να σε βοηθήσουν.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Υλοποιήθηκε σε επίπεδο τάξης (Ε1) Συμμετείχαν 12 μαθητές Η διάρκειά της ήταν δέκα διδακτικές ώρες Υλοποιήθηκε στο μάθημα της Ευέλικτης Ζώνης

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η μείωση της επιθετικής συμπεριφοράς και η εξάλειψη συμπεριφορών σχολικού εκφοβισμού. Η ανάπτυξη θετικών στάσεων και συμπεριφορών ως προς το θύμα και αρνητικών ως προς τις πράξεις του θύτη. Η βελτίωση της ποιότητας των κοινωνικών και διαπροσωπικών σχέσεων στην ομάδα-τάξη. Η ενδυνάμωση των μαθητών να αντιμετωπίζουν φαινόμενα επιθετικότητας.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Σχέδιο εργασίας Ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας Διαμορφωτική αξιολόγηση

ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΑΤΟΣ «Κατανόηση του φαινομένου» (να κατανοήσουν τι σημαίνει σχολικός εκφοβισμός και γιατί αποτελεί πρόβλημα, να ανακαλύψουν τις μορφές που παίρνει ο σχολικός εκφοβισμός, να αντιληφθούν τους ρόλους που υιοθετούνται σε ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού). «Ενσυναίσθηση» (να αντιληφθούν ποιες είναι οι αιτίες, οι συνέπειες και τα συναισθήματα που βιώνουν όλοι οι εμπλεκόμενοι σε ένα σχολικό εκφοβισμό). «Προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος» (να προτείνουν λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, να προτείνουν τρόπους ενημέρωσης των συμμαθητών και της κοινότητας και να επιλέξουν αυτούς που μπορούν να πραγματοποιήσουν). «Παρουσίαση των αποτελεσμάτων στους συμμαθητές και στην κοινότητα»

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Συστήνομαι και παρουσιάζω τον εαυτό μου Κατασκευή αφίσας για τη βία Δημιουργία ενημερωτικού φυλλαδίου για το Bullying Δημιουργία στατιστικού ερωτηματολογίου για το Bullying Δημιουργία κόμικς Καλλιτεχνική έκφραση Ανάγνωση παραμυθιού «Ο Ειρηνοκλής» Θεατρικό δρώμενο για τη σχολική βία Προβολή ταινίας με περιεχόμενο κατά του σχολικού εκφοβισμού Συζήτηση στην ομάδα και στην ολομέλεια

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Σε ότι αφορά στην υλοποίηση των στόχων Σε ότι αφορά στις δραστηριότητες

Ogden Nash, Αμερικανός ποιητής "Ποτέ μη γίνεσαι φίλος με τον καταπιεσμένο, αν δεν είσαι έτοιμος να αναμετρηθείς με τον καταπιεστή" Ogden Nash, Αμερικανός ποιητής