Κατερίνα & Ελευθερία Στ’ 1 ΒΟΤΑΝΑ Κατερίνα & Ελευθερία Στ’ 1

ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Ο Ιπποκράτης επικεντρώθηκε στις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών και κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων που η χρήση τους ήταν γνωστή κατά τον 5ο αιώνα π.Χ.  

ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Στην ελληνική μυθολογία γίνονται αναφορές σε διάφορα φαρμακευτικά και θαυματουργά βότανα, όπως για παράδειγμα σ' αυτό με το οποίο ο μάντης Πολύιδος ανέστησε το Γλαύκο, γιο του βασιλιά Μίνωα. Στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Κίρκη έριξε μέσα στο κρασί των συντρόφων του Οδυσσέα μαζί με άλλα συστατικά και διάφορα κακά βότανα, τα λυγρά φάρμακα, τα οποία προκαλούσαν αμνησία, για να τους κάνει να λησμονήσουν την πατρίδα τους, ενώ με φάρμακο άλειψε τους συντρόφους για να τους επαναφέρει πάλι στην ανθρώπινη μορφή τους. Ο Ερμής ήταν αυτός που είχε δώσει μόλις πριν στον Οδυσσέα ένα βότανο, το μώλυ, το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων, για να τον προστατέψει από τη μαγεία της Κίρκης. Όμως και οι μεγάλοι γιατροί της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός μιλούν για τη σημασία της διαίτης και των βοτάνων στην πρόληψη και τη θεραπεία των διαφόρων ασθενειών.

ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΜΙΝΩΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι Μινωίτες (2500-1400 π.Χ.) γνώριζαν τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες των φυτών και εκμεταλλεύονταν την πλούσια βλάστηση του νησιού για την παρασκευή αρωμάτων, αλοιφών, καλλυντικών και φαρμάκων. Στις πήλινες πινακίδες μάλιστα της γραμμικής Β περιλαμβάνονται διάφορα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, όπως ο κορίανδρος (κόλιαντρο), η κύππερις, το σφάκον ή αλελίσφακον του Διοσκουρίδου (φασκομηλιά), το κρίταμον ή Κρίθμον το παράλιον, η μαστίχη από τη ρητίνη της τερεμίνθου, το φοινίκιον ή λάδανον από το φυτό Κίστος ο κρητικός (αγριοροδανιά ή μεταξόχορτο). Επίσης οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν τον κρόκο τον ήμερο, τον κρίνο, τη μυρτιά, την ίριδα, τη μαντζουράνα, το μάραθο, τον άνηθο, τον ασπάλαθο, τη Μήκωνα την υπνοφόρο, τον Στύρακα τον φαρμακευτικό, τον κέδρο, το κυπαρίσσι, το ελαιόλαδο και πολλά άλλα.

ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ Στη Βυζαντινή εποχή σε συγγράμματα συναντάμε πολλά απ' τα σημερινά βότανα όπως τη μολόχα, το κόλιανδρο, το κάρδαμο και άλλα. Γεγονός που φανερώνει την καθημερινή χρήση τους, ήταν η εμφάνιση της Αγίας Αναστασίας, που εικονίζεται συχνά στη βυζαντινή τέχνη με μπουκαλάκια φαρμάκων και βότανα στο χέρι. Ονομάστηκε φαρμακολύτρα, αυτή που σώζει με φάρμακα τους ανθρώπους, αφού έτρεχε στις φυλακές όπου υπήρχαν Χριστιανοί φυλακισμένοι και θεράπευε τις πληγές τους με βότανα και φάρμακα. Στην Ελλάδα θεωρείται Αγία-γιατρός και αγία των βοτάνων.

ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ Η μεγάλη ακμή της βοτανολογίας σημειώθηκε το Μεσαίωνα. Σημαντική ήταν η συμβολή του βοτανολόγου- ιατρού Παράκελσου που πρέσβευε τη χρήση του μεγάλου φαρμακείου της φύσης. Η χρησιμοποίηση των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών συνεχίστηκε από τότε για να φθάσουμε στην εποχή μας, που η επιστήμη προσπαθεί να χρησιμοποιήσει κι άλλα φυτά τόσο στην παρασκευή φαρμάκων όσο και στην παρασκευή καλλυντικών και τροφίμων από το φαρμακείο της φύσης.

ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΗΜΕΡΑ Η σημερινή ιατρική έχει στρέψει το βλέμμα της στη Μεσόγειο και ειδικότερα στην Κρήτη και σε άλλες ελληνικές περιοχές επειδή διαπιστώθηκε μετά από έρευνες που έχουν γίνει διεθνώς ότι τα ποσοστά θνησιμότητας σε παγκόσμια κλίμακα από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνους είναι πιο μικρά από άλλες περιοχές, γιατί οι άνθρωποι ακολουθούν τα παραδοσιακά πρότυπα διατροφής.

ΑΛΟΗ Η Aloe Vera είναι πηγή βιταμινών, με κυριότερες τις Β, C, Ε και β-καροτίνη (πρόδρομο της βιταμίνης Α). Περιέχει μέταλλα και ιχνοστοιχεία, κυρίως μαγνήσιο, μαγγάνιο, ψευδάργυρο, ασβέστιο, σίδηρο και σελήνιο, αλλά και αμινοξέα, που είναι οι «οικοδομικοί λίθοι» των πρωτεϊνών. Επίσης, είναι πλούσια σε σακχαρίτες, ένζυμα που βοηθούν στη διάσπαση της τροφής, στερόλες, ανθρακινόνες (παυσίπονες ουσίες) και σαλικυλικό οξύ. Χάρη στα συστατικά της και τη συνέργειά τους, η αλόη διεισδύει βαθιά στο δέρμα, το καθαρίζει και αποτελεί φυσικό αναισθητικό. Ενισχύει την ανάπτυξη νέων κυττάρων, βελτιώνει τη λειτουργία των ιστών και επουλώνει τα τραύματα. Έχει αντιβιοτική, αντιμυκητιακή και αντιφλεγμονώδη δράση, τονώνει το ανοσοποιητικό, ηρεμεί το νευρικό σύστημα, καθαρίζει τα έντερα και αποτοξινώνει τον οργανισμό. Τις περισσότερες φορές η αλόη χρησιμοποιείται ως καταπραϋντικό σε διάφορους ερεθισμούς του δέρματος, όπως εγκαύματα, κάλους, ουλές, έρπη. Η αλόη απορροφάται γρηγορότερα από το νερό και έτσι το δέρμα επουλώνεται γρήγορα. Επιπλέον, η αλόη κρατά το δέρμα απαλό και χρησιμοποιείται για την περιποίηση του σώματος και των μαλλιών, καθώς ενυδατώνει, αυξάνει την παραγωγή κολλαγόνου και ενισχύει τη φυσική τους άμυνα. Θεωρείται αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακμής, επιβραδύνει τη γήρανση του δέρματος και καταπολεμά τη φαγούρα, τις δερματικές αλλεργίες, τα τσιμπήματα των εντόμων, τα εκζέματα και τις μυκητιάσεις, ενώ μπορεί να περιορίσει ακόμα και την ψωρίαση. Όμως, η δράση της δεν είναι μόνο εξωτερική, αλλά και εσωτερική. Φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, να περιορίζει τους μυϊκούς και σκελετικούς πόνους, τους κολικούς και τις κρίσεις άσθματος. Επίσης, τονώνει την πεπτική λειτουργία και καταπολεμά διαταραχές, όπως η δυσκοιλιότητα και η δυσπεψία, ενώ ενισχύει και το ανοσοποιητικό, γι’ αυτό και έχει χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς με AIDS και καρκίνο. Για όλα αυτά, την αποκαλούν «φυτό της αθανασίας» και τη θεωρούν ελιξίριο μακροζωίας. Η αλόη βέρα είναι φυτό με λίγες απαιτήσεις που μπορείτε εύκολα να καλλιεργήσετε στο σπίτι, μέσα σε γλάστρες. Φροντίστε, ωστόσο, αν η θερμοκρασία έξω είναι κάτω από 13 βαθμούς Κελσίου, να έχετε την αλοη βερα έχετε σε κλειστό χώρο. Καλό είναι να γνωρίζετε την ηλικία του φυτού που θα αγοράσετε. Η θεραπευτική του δράση της αλόης βέρα είναι η μέγιστη στον τρίτο με τέταρτο χρόνο.

ΑΧΙΛΛΕΑ Τονωτικό για τους κουρασμένους, ανοίγει την άνοιξη. Για διαταραχές στην εμμηνόπαυση & σπασμούς της μήτρας, κρυολογήματα, καθαρίζει το αίμα, βοηθάει στην ακμή, το άσθμα, κολίτιδα, αρθριτικά, πόνους περιόδου και ρευματισμούς. Ανακουφίζει τις ανωμαλίες στην κυκλοφορία του αίματος, γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε κιρσούς και φλεβίτιδες. Κάνει καλό στο λιπαρό δέρμα και το καθαρίζει σε βάθος, θεραπεύει πολλές δερματοπάθειες, ακμή, έρπη, φλεγμονές δέρματος, καλόγηρους, αλλεργίες, φαγούρα, λειχήνες. Επειδή καθαρίζει το αίμα, χρησιμοποιείται εσωτερικά σαν έγχυμα σε δερματοπάθειες. Θεραπεύει ραγάδες της θηλής του μαστού, ραγάδες των χεριών. Θεραπεύει τις αιμορροΐδες και τις ανακουφίζει. Εμποδίζει την τριχόπτωση αν κάνουμε συχνές εντριβές με αφέψημα Αχιλλέας. Έχει παυσίπονες ιδιότητες, τα φρέσκα φύλλα της Αχιλλέας αν τα μασήσουμε σταματάνε τον πονόδοντο.

ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ Είναι ηρεμιστικό,υπνωτικό και αγχολυτικό φυτό. Διώχνει αϋπνίες, νεύρα, άγχος, ημικρανίες, νευρασθένεια, πονοκέφαλο, καούρες του στομαχιού. Αναλυτικά: Καταπολεμά την αϋπνία και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου. Έχει αγχολυτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες και κατευνάζει την υπερένταση, τις νευρώσεις, το νευρικό άσθμα, την επιληψία και την ταχυκαρδία. Θεωρείται χρήσιμη σε περιπτώσεις αρθρίτιδας, υπέρτασης, κολικών, ρευματικών πόνων, ημικρανίας, πονόδοντου και δυσμηνόρροιας. Προσοχή! Οι μεγάλες δόσεις βαλεριάνας προκαλούν κακοδιαθεσία. Αντεδείκνυται σε γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού καθώς και σε άτομα που πάσχουν από ήπια κατάθλιψη.

ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΟ Το δεντρολίβανο είναι αυτοφυές και αειθαλές φυτό, γνωστό από την αρχαιότητα στη Ρώμη και στην Ελλάδα, που το χρησιμοποιούσαν και στην ιατρική και στη μαγειρική. Το δώρο της θεάς Αφροδίτης στους ανθρώπους. Βασικό συστατικό θυμιάματος, κατά τη διάρκεια τελετών θυσίας στους βωμούς. Λέγεται πως είναι ένα από τα δύο βότανα που πήραν οι πρωτόπλαστοι μαζί τους, όταν εκδιώχτηκαν από τον Παράδεισο. Γι’ αυτό και ο Θεός του έδωσε ιδιαίτερες θεραπευτικές δυνάμεις, ώστε να ανακουφίζει την ανθρωπότητα. Θεωρείται σύμβολο ενθύμησης, ανάμνησης και δικαιοσύνης, καθώς πίστευαν ότι φυτρώνει μόνο στις αυλές των δίκαιων ανθρώπων.  Θεραπευτικές Ιδιότητες : χρησιμοποιείται για κολίτιδα, διάρροια, βρογχίτιδες, άσθμα και γρίπη, εντερικές διαταραχές, ρευματισμούς. Τονώνει την όρεξη.

ΛΟΥΪΖΑ Η λουίζα είναι ένα πολύ όμορφο φυτό με υπέροχο άρωμα. Αν και η «καταγωγή» της είναι από την Αμερική, την έμαθαν και στην Κρήτη και μάλιστα τη «φωνάζουν» γοργογιάννη και τη χρησιμοποιούν ως φάρμακο για όλες τις παθήσεις. Το άλλο του όνομα είναι λεμονόχορτο, αφού αν πιάσετε τα μικρά, λευκά του ανθάκια το χέρι σας θα μυρίζει... λεμόνι! Είναι ένα φαρμακευτικό λουλούδι που φροντίζει για την καλή σας υγεία, αρκεί να ξέρετε πώς να το χρησιμοποιήσετε, αφού τόσο τα άνθη, όσο και τα φύλλα της λουίζας είναι ιδιαίτερα ευεργετικά  για τον ανθρώπινο οργανισμό.  Διώχνει τον πονοκέφαλο, τον πονόματο, τους πόνους των ρευματισμών. Κάνει καλό στις στομαχικές ανωμαλίες, βοηθάει στις δίαιτες αδυνατίσματος. Πολεμάει την αϋπνία που προέρχεται από νευρική κούραση. 

ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ Η τσουκνίδα κατάγεται από την Ευρώπη αλλά επίσης μπορεί να βρεθεί σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά.  Στη Δανία βρέθηκε ένας ιστός τσουκνίδας σε τάφο που χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού. Υπάρχουν επίσης, ενδείξεις ότι στη νεολιθική εποχή έχει χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία χορδών. Τα ρωμαϊκά στρατεύματα του Καίσαρα έφεραν την τσουκνίδα από την Αγγλία και χρησιμοποιήθηκαν στην κλωστοϋφαντουργία λόγω των ασυνήθιστων ινών της τσουκνίδας. Στη Σκωτία η τσουκνίδα χρησιμοποιήθηκε τον 17ο αιώνα και ισχυρίστηκαν ότι με τις ίνες της κατασκεύαζαν τα πιο ανθεκτικά υφάσματα. Θεραπευτικές ιδιότητες: Διαλύει το ουρικό οξύ. Πολύτιμο για τις πέτρες στη χολή. Είναι καλό για αιμορραγίες, αιματουρία, αναιμία, ατονία του σώματος, αρθριτικά, κυστίτιδα, διάρροιες. Επίσης, αυξάνει το γάλα της μητέρας που θηλάζει και σταματά τη τριχόπτωση.

ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΜΕ ΒΟΤΑΝΑ ΣΟΥΠΑ ΑΠΟ ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ. Υλικά 2 μεγάλες πατάτες Υλικά  2 μεγάλες πατάτες  1 κρεμμύδι  3 σκελίδες σκόρδο  3 κουτ. σούπας ελαιόλαδο  11/2 λίτρο ζωμό  2 δέσμες φρέσκες τρυφερές τσουκνίδες  ½ δέσμη ρόκα  ½ δέσμη μαϊντανό  1 κουτί cottagecheese ή Philadelphia  Εκτέλεση Ξεφλουδίζουμε τις πατάτες και τις κόβουμε σε κύβους 1×1 εκατοστό. Ψιλοκόβουμε το κρεμμύδι και το σκόρδο. Τηγανίζουμε το κρεμμύδι, το σκόρδο και τις πατάτες σε ελαιόλαδο μέχρι να ροδίσουν. Προσθέτουμε 1 ½ λίτρο ζωμό κότας ή λαχανικών και βράζουμε τη σούπα μέχρι να ψηθούν οι πατάτες. Ψιλοκόβουμε τις φρέσκες τρυφερές τσουκνίδες (φορούμε γάντια), τη ρόκα και το μαϊντανό. Προσθέτουμε αυτά τα βότανα και σβήνουμε τη φωτιά μετά από τρία λεπτά. Τέλος αναμιγνύουμε στη σούπα ένα κουτί cottagecheese ή Philadelphia.