Ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ Η αλληλεπίδραση προσφοράς και ζήτησης

Τιμή και Ποσότητα Ισορροπίας

Αγορά Τα μέσα με τα οποία και οι χώροι στους οποίους πραγματoποιείται μια αγοραπωλησία. Στην αγορά συναντούνται οι αγοραστές (καταναλωτές) και οι πωλητές (παραγωγοί), με διαφορετικούς στόχους. Κίνητρα Παραγωγοί: Μεγιστοποίηση του κέρδους Καταναλωτές: Μεγιστοποίηση της χρησιμότητας Α.Γ.Λ.

Μηχανισμός των τιμών Οι διαφορετικές επιδιώξεις παραγωγών και καταναλωτών έρχονται σε συμβιβασμό μέσω του μηχανισμού των τιμών, ή του μηχανισμού της αγοράς. Ο μηχανισμός της αγοράς στηρίζεται στην ελεύθερη διαπραγμάτευση των τιμών μεταξύ αγοραστών και πωλητών. (Price mechanism, Market mechanism) Υπόθεση: Ο αριθμός των αγοραστών και των πωλητών είναι τόσο μεγάλος, ώστε κανείς απ’ αυτούς να μην έχει απο μόνος του αισθητή επίδραση στις τιμές. Α.Γ.Λ.

Παράδειγμα Πίνακας αγοραίας προσφοράς και ζήτησης ενός προϊόντος Υπερβάλλουσα ζήτηση: Αν σε μια τιμή η ζητούμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη απο την προσφερόμενη ποσότητα, έχουμε υπερβάλλουσα ζήτηση ή έλλειμμα. Υπερβάλλουσα προσφορά: Αν σε κάποια τιμή η ζητούμενη ποσότητα είναι μικρότερη απο την προσφερόμενη ποσότητα, έχουμε υπερβάλλουσα προσφορά (=αρνητική υπερβάλλουσα ζήτηση) ή πλεόνασμα. Τιμή ισορροπίας: Η τιμή για την οποία η προσφερόμενη και η ζητούμενη ποσότητα είναι ίσες. Ποσότητα ισορροπίας: Η ποσότητα που αγοράζεται και πωλείται στην τιμή ισορροπίας λέγεται ποσότητα ισορροπίας. Σημείο ισορροπίας: Το σημείο που ορίζεται απο την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας. Α.Γ.Λ.

Προσδιορισμός της Τιμής Ισορροπίας D S E Σημείο ισορροπίας: Το σημείο που ορίζεται απο την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας. Το σημείο ισορροπίας είναι η τομή των καμπυλών προσφοράς S και ζήτησης D. Α.Γ.Λ.

Εξήγηση Το πλεόνασμα παρατηρείται πάνω απο το σημείο ισορροπίας, ενώ το έλλειμμα κάτω απ’ αυτό. 37 Στην τιμή των €60, QS=37, ενώ QD=5. QS-QD = 32. Οι παραγωγοί πρέπει να μειώσουν τις τιμές για να μη μείνουν αδιάθετες οι 32 μονάδες προϊόντος. Με τη μείωση της τιμής, μειώνεται η προσφερόμενη ποσότητα και αυξάνεται η ζητούμενη ποσότητα. Άρα οι μειώσεις της τιμής οδηγούν σε μείωση του πλεονάσματος. Στην τιμή των €20, QS=10, ενώ QD=35. QD-QS = 25 To προϊόν είναι πιο δυσεύρετο στην αγορά και οι καταναλωτές προσφέρουν υψηλότερες τιμές για να το αποκτήσουν. Η αύξηση των τιμών, αυξάνει την προσφερόμενη ποσότητα και μειώνει τη ζητούμενη. Το έλλειμμα μειώνεται. Στο σημείο Ε, P=30, QD= QS = 20. Αυτό είναι το σημείο ισορροπίας της αγοράς. Α.Γ.Λ.

Συνοπτικά Α.Γ.Λ.

Συμπέρασμα Όταν η προσφερόμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη απο τη ζητούμενη, οι τιμές θα πέσουν. Όταν η ζητούμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη απο την προσφερόμενη, οι τιμές θα ανέβουν. Όταν η ζητούμενη και η προσφερόμενη ποσότητα είναι ίσες, οι τιμές δεν αλλάζουν. Α.Γ.Λ.

Αλγεβρικός προσδιορισμός (γενική λύση) Η συνθήκη β<0 εξασφαλίζει ότι η καμπύλη ζήτησης θα έχει αρνητική κλίση. Απαιτείται το α>0 ώστε η ζητούμενη ποσότητα να είναι θετική, όταν η τιμή είναι μηδέν. δ>0, ώστε η καμπύλη προσφοράς να έχει θετική κλίση γ<α, ώστε η ζητούμενη ποσότητα να είναι μεγαλύτερη απο την προσφερόμενη όταν η τιμή είναι μηδέν. Α.Γ.Λ.

Παράδειγμα Έστω ότι δίδονται: QD=280-2P και QS=100+1,6P Αυτή η μορφή βοηθά στη διερεύνηση των αλλαγών στο σημείο ισορροπίας απο μετατοπίσεις των καμπυλών προσφοράς ή ζήτησης. Α.Γ.Λ.

Παράδειγμα (συνέχεια) Πιο εύκολα, μπορούμε να λύνουμε κάθε φορά με απλή αντικατάσταση: 280-2P=100+1,6P ή 3,6P=180 και P=50. Αντικαθιστώντας σε οποιαδήποτε απο τις αρχικές εξισώσεις: Q=280-2(50)=180. Α.Γ.Λ.

Σχήμα Το σχήμα γίνεται εύκολα αν θυμηθούμε πως: H D τέμνει τον άξονα Q στο α. Η S τέμνει τον άξονα των Q στο γ. Και οι δύο περνούν απο το σημείο ισορροπίας. Α.Γ.Λ.

Ζήτηση ισοσκελής υπερβολή Σε περίπτωση που η ζήτηση έχει τη μορφή ισοσκελούς υπερβολής, τότε θέτοντας καταλήγουμε σε εξίσωση β’ βαθμού σε P. Θα προκύψουν δύο ρίζες εκ των οποίων η μια θα απορρίπτεται οπωσδήποτε και γιατί τότε θα είχαμε δύο σημεία ισορροπίας αλλά κυρίως γιατί ευθεία καμπύλη προσφοράς με θετική κλίση δεν μπορεί να τμήσει σε παραπάνω απο ένα σημείο την ισοσκελή υπερβολή για θετικά P και Q. Α.Γ.Λ.

Μετατοπίσεις του Σημείου Ισορροπίας

Συγκριτική στατική ανάλυση Όσο η προσφορά και η ζήτηση παραμένουν αμετάβλητες, η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας δεν αλλάζουν. Αν είτε η καμπύλη της προσφοράς, είτε η καμπύλη της ζήτησης, είτε και οι δύο μετατοπισθούν, θα μετακινηθεί και το σημείο ισορροπίας. Η σύγκριση δύο διαφορετικών θέσεων ισορροπίας λέγεται συγκριτική στατική ανάλυση. (comparative statics) Α.Γ.Λ.

Δυναμική ανάλυση Η μελέτη του πως, πότε και αν φθάνουμε σε ισορροπία. Η ύπαρξη και μοναδικότητα του σημείου ισορροπίας. Α.Γ.Λ.

Μεταβολή της ζήτησης Όταν η προσφορά παραμένει σταθερή: Η αύξηση της ζήτησης (μετατόπιση δεξιά) προκαλεί αύξηση και στην τιμή και στην ποσότητα ισορροπίας. Η μείωση της ζήτησης (μετατόπιση αριστερά) προκαλεί μείωση και στην τιμή και στην ποσότητα ισορροπίας. Α.Γ.Λ.

Μεταβολή της προσφοράς Όταν η ζήτηση παραμένει σταθερή: Η αύξηση της προσφοράς (μετατόπιση δεξιά) προκαλεί πτώση της τιμής και αύξηση της ζητούμενης ποσότητας ισορροπίας. Η μείωση της προσφοράς (μετατόπιση αριστερά) προκαλεί άνοδο της τιμής και πτώση της ζητούμενης ποσότητας ισορροπίας. Α.Γ.Λ.

Ταυτόχρονη μεταβολή Όταν αλλάζουν (μετατοπίζονται) ταυτοχρόνως και η ζήτηση και η προσφορά, η τελική επίδραση στην τιμή και ποσότητα ισορροπίας είναι αδιευκρίνιστη γιατί εξαρτάται απο το σχετικό μέγεθος των μεταβολών. Α.Γ.Λ.

Κρατική Παρέμβαση

Ανώτατη τιμή (διατίμηση) Επιβάλλεται σε αγαθά για να προστατεύσει τον καταναλωτή απο υπερβολική άνοδο των τιμών. Πιθανές περιπτώσεις: Αγαθά πρώτης ανάγκης, ενοίκια, καύσιμα. Επίσης εφαρμόζεται έμμεσα απο κυβερνήσεις στις αγορές συναλλάγματος. (Price ceiling) Α.Γ.Λ.

Πάνω απο το σημείο ισορροπίας Αν επιβληθεί ανώτατη τιμή A1P πάνω απο το σημείο ισορροπίας Ε, δημιουργείται πλεόνασμα A1QS - A1QD, το οποίο θα ωθήσει τις τιμές προς τα κάτω και προς την τιμή ισορροπίας PE. Καμμία επίδραση. Α.Γ.Λ.

Κάτω απο το σημείο ισορροπίας Αν επιβληθεί ανώτατη τιμή A2P κάτω απο το σημείο ισορροπίας Ε, δημιουργείται έλλειμμα Α2QD – A2QS, το οποίο πιέζει τις τιμές προς τα πάνω. Η νομοθετική απαγόρευση δεν επιτρέπει την άνοδο της τιμής προς την τιμή ισορροπίας, PE. Σ’ αυτήν την τιμή A2P, οι παραγωγοί πρσφέρουν A2QS και αυτή είναι η παραγματική αγοραζόμενη και πωλούμενη ποσότητα. Α.Γ.Λ.

Επιπτώσεις Σχηματισμός ουρών στα καταστήματα Διανομή του προϊόντος με δελτίο Μαύρη αγορά Α.Γ.Λ.

Μαύρη αγορά Οι καταναλωτές για την υποχρεωτικά διατιθέμενη ποσότητα A2QS, είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν την παράνομη τιμή PMA, να αγοράσουν δηλαδή με προσαύξηση (καπέλο). Το ύψος της προσαύξησης είναι PMA - A2P. Σημείωση: Δεν έχει καταγραφεί ιστορικά περίπτωση μη δημιουργίας μαύρης αγοράς σε περίπτωση επιβολής αποτελεσματικής ανώτατης τιμής. Α.Γ.Λ.

Κατώτατη τιμή (τιμή ασφαλείας ή παρέμβασης) Επιβάλλεται σε αγαθά για να προστατεύσει τον παραγωγό (την προσφορά γενικότερα) απο υπερβολική πτώση των τιμών. Πιθανές περιπτώσεις: Αγροτικά προϊόντα, αγορά εργασίας (κατώτατος μισθός – ημερομίσθιο). Επίσης, έμμεσα στις αγορές συναλλάγματος. (Price floor) Α.Γ.Λ.

Πάνω απο το σημείο ισορροπίας H επιβολή κατώτατης τιμής Κ1P πάνω απο το σημείο ισορροπίας Ε δημιουργεί πλεόνασμα, Κ1QS – K1QD. Η νομοθετική απαγόρευση δεν επιτρέπει την πτώση της τιμής προς την τιμή ισορροπίας PE. Σ’ αυτήν την τιμή, Κ1P, οι καταναλωτές αγοράζουν K1QD και αυτή είναι η πραγματική αγοραζόμενη και πωλούμενη ποσότητα. Το πλεόνασμα μένει αδιάθετο. Καταστρέφεται, εξάγεται, ή διατηρείται για περιόδους μειωμένης παραγωγής. Α.Γ.Λ.

Κάτω απο το σημείο ισορροπίας Επιβολή κατώτατης τιμής Κ2P κάτω απο το σημείο ισορροπίας Ε δημιουργεί έλλειμμα Κ2QD – K2QS, το οποίο θα ωθήσει τις τιμές ανοδικά προς την τιμή ισορροπίας PE. Καμμία επίδραση. Α.Γ.Λ.

Aποτελεσματικότητα Aποτελεσματική κρατική παρέμβαση σημαίνει: Αποτελεσματικές κατώτατες τιμές επιβάλλονται πάνω απο την τιμή ισορροπίας. Αποτελεσματικές ανώτατες τιμές επιβάλλονται κάτω απο την τιμή ισορροπίας. Α.Γ.Λ.

Συμπεράσματα Η κρατική παρέμβαση οιασδήποτε μορφής δεν μπορεί εν γένει να έχει μακρά διάρκεια. Η επιβολή ανώτατης τιμής σε αγαθά επι μακρόν οδηγεί σε μαύρη αγορά. Η επιβολή κατώτατης τιμής σε αγαθά μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των αγαθών, που ισοδυναμεί με απώλεια σπάνιων πόρων. Η επιβολή κατώτατης τιμής (ημερομισθίου) στην αγορά εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε ανεργία (=πλεόνασμα προσφοράς εργασίας) ή σε μαύρη εργασία. Α.Γ.Λ.

Το υπόδειγμα του ιστού της αράχνης σε πολύ απλοποιημένη μορφή ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Το υπόδειγμα του ιστού της αράχνης σε πολύ απλοποιημένη μορφή

Στατική και Δυναμική Ανάλυση Για πολύ καιρό, η συγκριτική στατική ανάλυση επέτρεπε να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι οι αγορές μπορούν να είναι πάντα σταθερές (να έρχονται σε ισορροπία και μάλιστα σύντομα). Αυτό το συμπέρασμα δεν μπορεί να εξαχθεί με ασφάλεια. Το γεγονός ότι το έλλειμα θα προκαλέσει άνοδο των τιμών και το πλεόνασμα πτώση, δεν είναι αρκετό για να εξασφαλίσει την ισορροπία. Για να γίνει αυτό αντιληπτό, πρέπει να εξετάσουμε το πως φθάνει η αγορά σε ισορροπία (δυναμική ανάλυση). Α.Γ.Λ.

Ο Ιστός της Αράχνης S D P Πλεόνασμα P1 P3 P2 Έλλειμα QD,QS DQ1 SQ2 SQ1 Πλεόνασμα. Πλεόνασμα Για να εκκαθαρισθεί το πλεόνασμα, οι παραγωγοί μειώνουν την τιμή σε P2, όση δηλαδή χρειάζεται για να πουληθεί όλη η SQ1. P1 Μετά την εκκαθάριση του πλεονάσματος, στην P2, η καμπύλη προσφοράς τους επιβάλλει να παράγουν SQ2 σ’ αυτήν την τιμή και δημιουργείται έλλειμα. Οι καταναλωτές προσφέρουν τώρα την υψηλότερη τιμή P3, στην οποία δημιουργείται νέο πλεόνασμα. Η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι η αγορά να φθάσει στο σημείο ισορροπίας P0,Q0. P3 P2 Έλλειμα D QD,QS DQ1 SQ2 SQ1 Α.Γ.Λ.

Ασταθής Ισορροπία S D P ΘS ΘD QD,QS Παρατηρούνται όλο και μεγαλύτερες ταλαντώσεις, ενώ η αγορά δεν φθάνει ποτέ σε ισορροπία. Το κλειδί τηε εξήγησης βρίσκεται στο ότι η γωνία ΘS < ΘD. Αυτό σημαίνει πως για να υπάρξει ισορροπία πρέπει η κλίση της καμπύλης προσφοράςνα είναι κατ’ απόλυτο τιμή μεγαλύτερη απο αυτήν της ζήτησης. Τέλος σημειώνεται ότι στην πλήρη του μορφή, το θεώρημα του ιστού της αράχνης κάνει χρήση ετεροχρονισμένης ανταπόκρισης της προσφοράς και στιγμιαίας ανταπόκρισης της ζήτησης. ΘS ΘD D QD,QS Α.Γ.Λ.

Συμπεράσμα Η υπερβάλλουσα ζήτηση (έλλειμα) ωθεί την τιμή προς τα πάνω όπου και το το σημείο ισορροπίας, αλλά περισσότερο απ’ ότι πρέπει. Η υπερβάλλουσα προσφορά (πλεόνασμα) ωθεί την τιμή προς τα κάτω, επίσης παραπάνω απ’ ότι χρειάζεται. Στην περίπτωση της ασταθούς ισορροπίας, οι ταλαντώσεις θεωρητικά γίνονται όλο και μεγαλύτερες. Στην πράξη θα τείνουν προς κάποια όρια. Η πλήρης θεωρία της αγοράς απαιτεί ανάλυση αυτών των ορίων. Α.Γ.Λ.