Ο φωτισμός στους χώρους εργασίας Γιώργος Λ. Καβαθάς Μηχανικός Ασφαλείας ΕΛ.ΠΕ./Β.Ε.Ε. Φωτισμός

Τι είναι το φως? Το φως είναι ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα. Ερεθίζει τον οπτικό βολβό, παράγει δια μέσου φωτοχημικών μηχανισμών που συντελούνται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα το νευρικό ερέθισμα, το οποίο κατάλληλα επεξεργασμένο μεταφέρεται δια μέσου του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο δημιουργώντας την οπτική αίσθηση. Φωτισμός

Η παρουσία φωτός είναι απολύτως απαραίτητη σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Πλημμελής παρουσία φωτός ή λανθασμένος φωτισμός μπορεί να προκαλέσει αρνητικές συνέπειες στον εργαζόμενο, όπως μείωση της οπτικής αντίληψης ή ικανότητας. Φωτισμός

Υπό λανθασμένες συνθήκες φωτισμού μπορεί να προκληθεί: Θάμβωση – χαρακτηρίζεται από μείωση της οπτικής ικανότητας και δημιουργείται όταν υπάρχουν περιοχές με υψηλή λαμπρότητα μέσα στο οπτικό πεδίο του εργαζομένου Ψυχολογική θάμβωση – χαρακτηρίζεται από μείωση της οπτικής αντίληψης και προκαλείται από εξαιρετικές αντιθέσεις λαμπρότητας, ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές του οπτικού πεδίου. Οφείλεται στην λανθασμένη επιλογή και τοποθέτηση των φωτιστικών σωμάτων. Φωτισμός

Αρνητικές επιδράσεις Φωτισμού Το οπτικό πεδίο του εργαζομένου δεν το χαρακτηρίζει μόνο η έκθεση σε φυσικούς και χημικούς παράγοντες αλλά και η λεγόμενη οπτική προσήλωση. Η συνεχής παρατήρηση των αντικειμένων προκαλεί καταπόνηση των οπτικών μηχανισμών λόγω της έντονης και επίμονης προσπάθειας στην οποία υποβάλλονται. Ο λανθασμένος φωτισμός δυσχεραίνει το παραπάνω φαινόμενο. Φωτισμός

Τα κλινικά συμπτώματα είναι: Η οπτική κόπωση είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού της οπτικής προσήλωσης και του λανθασμένου φωτισμού. Χαρακτηρίζεται από κόπωση μυϊκού τύπου εφόσον οι γενεσιουργές αιτίες εστιάζονται κύρια στην εξάντληση του βλεφαριδικού μυός. Τα κλινικά συμπτώματα είναι: ερεθισμός των οφθαλμών επιπεφυκίτιδα πονοκέφαλοι, υπνηλία μειωμένη οπτική οξύτητα μειωμένη οπτική ευαισθησία στις αντιθέσεις Φωτισμός

Είδη Φωτισμού Φως μπορεί να παραχθεί από φυσικές φωτεινές πηγές, όπως ο ήλιος, οπότε μιλάμε για φυσικό φωτισμό ή με μηχανικά μέσα οπότε μιλάμε για τεχνητό ή ηλεκτρικό φωτισμό. Φωτισμός

To αρχιτεκτονικό σχέδιο παραθύρων ή ανοικτών επιφανειών Φυσικός Φωτισμός Το φως της ημέρας είναι ένας αβέβαιος, μη προβλεπόμενος και πολλές φορές ανεπαρκής φωτισμός. Το φυσικό φως που εισέρχεται στο χώρο εξαρτάται από: To αρχιτεκτονικό σχέδιο παραθύρων ή ανοικτών επιφανειών Την εσωτερική διακόσμηση ενός χώρου Την επίπλωση και τη διευθέτηση των αντικειμένων Φωτισμός

Η πρωταρχική απαίτηση για τον φωτισμό στο χώρο εργασίας είναι: Τεχνητός Φωτισμός Για πολλούς χώρους εργασίας η προσφερόμενη ποσότητα φυσικού φωτός δεν είναι ικανοποιητική ακόμη και κάτω από τις καλύτερες συνθήκες φυσικού φωτισμού. Ετσι απαιτείται τεχνητός ή ηλεκτρικός φωτισμός. Η πρωταρχική απαίτηση για τον φωτισμό στο χώρο εργασίας είναι: Η επαρκής ποσότητα Η υψηλή ποιότητα φωτισμού Φωτισμός

Τεχνητός Φωτισμός Για να επιτευχθούν τα παραπάνω απαιτούνται συγκεκριμένες μεθοδολογίες φωτισμού οι οποίες εξαρτώνται από τη φύση της εργασίας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του απασχολούμενου προσωπικού Φωτισμός

Για να καλυφθούν οι ανάγκες τεχνητού φωτισμού αξιοποιούνται τρεις διαφορετικές μέθοδοι φωτισμού: γενικός φωτισμός ο οποίος παράγει ομοιόμορφο φωτισμό, διάχυτο σε όλο το χώρο εργασίας. τοπικός φωτισμός που χρησιμοποιείται για την εξασφάλιση ειδικής φωτεινότητας σε ένα σημείο συμπληρωματικός φωτισμός που χρησιμοποιείται για την εξασφάλιση ειδικής φωτεινότητας, χρώματος, ή για εξυπηρέτηση ειδικού σκοπού (π.χ φωτισμός ασφαλείας) Φωτισμός

Πηγές Τεχνητού Φωτισμού Οι κυριότερες πηγές φωτισμού είναι: Λαμπτήρες πυράκτωσης. Η αρχή λειτουργίας τους βασίζεται στο φαινόμενο της θέρμανσης μεταλλικού νήματος μέχρι λευκοπύρωσης με τη βοήθεια ηλεκτρικού ρεύματος Εχουν διάρκεια ζωής περίπου 1000 ώρες. Από την καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια ένα ποσοστό 10 – 20% μετατρέπεται σε ωφέλιμη φωτεινή ενέργεια και το υπόλοιπο σε θερμική ενέργεια Λαμπτήρες μικτού φωτισμού Η λειτουργία τους είναι ίδια με αυτή των λαμπτήρων ατμών υδραργύρου υψηλής πίεσης με τη διαφορά ότι δεν χρειάζονται στραγγαλιστικό πηνίο για τη σύνδεση στο ηλεκτρικό δίκτυο Φωτισμός

Λαμπτήρες ατμών υδραργύρου υψηλής πίεσης. Η αρχή λειτουργίας τους βασίζεται στην εκκένωση ηλεκτρικού τόξου μέσα σε ατμούς υδραργύρου. Η διάρκεια ζωής τους είναι περίπου 8000 ώρες. Λαμπτήρες φθορισμού Είναι λαμπτήρες ηλεκτρικής εκκένωσης σε ατμούς υδραργύρου χαμηλής πίεσης. Εχουν μέση διάρκεια ζωής 10000 ώρες πέρα από τις οποίες μειώνεται η φωτεινότητά τους κάτω του 85 % και πρέπει να αντικαθίστανται. Η διάρκεια ζωής τους μειώνεται σημαντικά όταν ανάβουν και σβήνους συχνά. Φωτισμός

Λαμπτήρες ατμών νατρίου χαμηλής πίεσης. Η αρχή λειτουργίας τους βασίζεται στην εκκένωση ηλεκτρικού τόξου μέσα σε ατμούς νατρίου σε σωληνωτή ή απιοειδή μορφή. Εχουν υψηλότατη απόδοση και εκπέμπουν μονοχρωματικό κίτρινο φως κατάλληλο για τον φωτισμό των δρόμων το οποίο και περιέχει μεγάλη ευχέρεια όρασης. Φωτισμός

Χώροι επικίνδυνοι για χρήση Τεχνητού Φωτισμού. Πολλοί χώροι εργασίας σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις θεωρούνται επικίνδυνοι για τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Τέτοιοι χώροι είναι αυτοί που δημιουργούνται αέρια, ατμοί, ομίχλη ή σκόνη που όταν ενώνονται με τον αέρα σχηματίζουν εκρηκτικά μίγματα. Οι χώροι που μπορούν να δημιουργήσουν τέτοιους κινδύνους είναι: Βαφεία με εκνέφωση Εγκαταστάσεις κατάψυξης Χημικά εργαστήρια Εγκαταστάσεις ασετιλίνης Αποθήκες εύφλεκτων υγρών Φωτισμός

Μονάδες Μέτρησης Φωτισμού Οι κυριότερες μονάδες μέτρησης του φωτισμού είναι Η φωτεινή ισχύς ή φωτεινή ροή. Εκφράζει το συνολικό ποσό φωτεινής ενέργειας που εκπέμπεται από μια σημειακή φωτεινή πηγή στη μονάδα του χρόνου. Εκφράζεται σε Lumen Η ένταση φωτεινής πηγής. Εκφράζει την ακτινοβολία που πρέπει μια φωτεινή πηγή μέσα σε ένα κώνο στερεάς γωνιάς, του οποίου την κορυφή κατέχει η φωτεινή πηγή. Εκφράζεται σε κεριά (Candela, Cd) Η ένταση φωτισμού. Αφορά την πυκνότητα της φωτεινής ροής που προσπίπτει σε μια επιφάνεια. Μονάδα φωτισμού είναι το Lux Ο συντελεστής ανάκλασης (R). Είναι ο λόγος της λαμπρότητας μιας επιφάνειας προς την ένταση φωτισμού Φωτισμός

Μπορεί με την πάροδο του χρόνου να παρατηρηθεί μείωση στην ένταση του εκπεμπομένου από μια τεχνητή πηγή φωτός. Οι συνηθισμένες αιτίες είναι: η φθορά των πηγών φωτισμού (λαμπτήρων) οι βρώμικες εγκαταστάσεις και πηγές φωτισμού βρώμικες επιφάνειες δωματίου που μειώνει τις ανακλάσεις Φωτισμός

Συντελεστής Ανάκλασης Φωτός Ο συντελεστής ανάκλασης του φωτός σε ένα χώρο παίζει σημαντικό ρόλο επηρεάζοντας τη φωτεινότητά του. Στο πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται συντελεστές ανάκλασης των βασικών χρωμάτων σε τρεις διαφορετικές αποχρώσεις Χρώμα Ανοικτό Μέσο Σκούρο Κίτρινο 0,7 0,5 0,3 Μπεζ 0,65 0,45 0,25 Κόκκινο 0,35 0,2 0,1 Πράσινο 0,6 0,12 Μπλε 0,05 Γκρίζο Καφέ 0,08 Λευκό 0,8 - Μαύρο 0,04 Φωτισμός

Συντελεστής Ανάκλησης Φωτός Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η συμπεριφορά οροφών και τοίχων σε περίπτωση πρόσπτωσης φωτός Συντελεστής Ανάκλασης Οροφής Συντελεστής Ανάκλασης Τοίχων Πολύ ανοικτά χρώματα 0,7 - Ανοικτά χρώματα 0,5 Μεσαία χρώματα 0,3 Σκούρα χρώματα 0,1 Φωτισμός

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα επίπεδα έντασης φωτισμού ανά κατηγορία εργασίας σύμφωνα με το F.A. Party Lux Εργασία 1200 Πολύ δύσκολες εργασίες, μεγάλης διάρκειας, όπως λεπτό ράψιμο και κόψιμο, δύσκολη γραφική δουλειά 500-1200 Δύσκολες και μεγάλης διάρκειας εργασίας, όπως διάβασμα χειρογράφων, τυπογραφικών δοκιμίων, λεπτοδουλειά σε μηχανές 240-600 Μέτρια δύσκολες και μεγάλης διάρκειας εργασίας, όπως γραφική δουλειά, διάβασμα, ράψιμο Φωτισμός

Lux Εργασία 120-240 Εργασίες μέτρια δυσκολίας και μεγάλης διάρκειας στο γραφείο και στο εργοστάσιο ή μικρής διάρκειας διάβασμα ή εργασία γραφείου 60-120 Εργασίες που δεν απαιτούν συνεχή παρακολούθηση και διάκριση λεπτομερειών ή μικρών αντιθέσεων 10-60 Φωτισμός που δεν επιτρέπει μια καθαρή οπτική αντίληψη, επαρκής για την παρατήρηση μεγάλων όγκων. Φωτισμός

Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν κατοχυρωμένα νομοθετικά αποδεκτά επίπεδα φωτισμού, αλλά μόνο προδιαγραφές ως προς τα χαρακτηριστικά του τεχνητού φωτισμού στους χώρους εργασίας, τη διάταξη των θέσεων εργασίας και προτεινόμενες αντιθέσεις λαμπρότητας. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα όρια έντασης φωτισμού σύμφωνα με την Διεθνή Επιτροπή Φωτισμού. Lux Είδος Εργασίας 150 Διάδρομοι 150-200 Αποθήκες 300-400 Απλή κατεργασία 300-500 Εργασία με Η/Υ 500 Εργασία γραφείου 500-700 Συναρμολόγηση 1500 και επάνω Εργασίες ακριβείας Φωτισμός

Εσωτερικές Διαδικασίες Β.Ε.Ε. Πηγές ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Εσωτερικές Διαδικασίες Β.Ε.Ε. Handbook of Health Hazard Control in the Chemical Process Industry Φωτισμός