Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : τα πρώτα βήματα του ανθρώπινου γένους πάνω στη γη ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 4 εκατομμύρια χρόνια π.Χ. έως 3000 π.Χ. (σύνολο : 4000 περίπου χιλιετίες) ΠΗΓΕΣ : ελάχιστα απολιθώματα σκελετών ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ : συνεχής μάχη ανθρώπου με τη φύση, ζει ως τροφοσυλλέκτης – κυνηγός, χωρίς μόνιμη κατοικία ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : οι ανθρώπινοι πολιτισμοί από την αρχαιότητα ως σήμερα ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 3000 π.Χ. – σήμερα (σύνολο : 5 χιλιετίες) ΠΗΓΕΣ : γραπτές πηγές, μνημεία ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ : μόνιμη εγκατάσταση, ανάπτυξη πολιτισμού, τεχνολογική εξέλιξη

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑΣ – ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΧΙΛΙΕΤΙΕΣ

ΦΥΛΟΓΕΝΕΤΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΙΔΟΥΣ

ΑΥΣΤΡΑΛΟΠΙΘΗΚΟΣ (4 εκ. χρόνια πριν) ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Βάρος : 35 – 70 κιλά Ύψος : 1 – 1,5 μέτρο Χωρητικότητα εγκεφάλου : 450 κ.ε. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : περιορισμένη φωνητική επικοινωνία μέσω κραυγών, χρησιμοποιεί χέρια και πρόσωπο ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Περπατά όρθιος, μοιάζει με χιμπατζή Σκαρφαλώνει στα δένδρα για να αποφεύγει τους εχθρούς Ταξιδεύει κατά ομάδες, ζει στην Αφρική

HOMO HABILIS (2,6 εκ. χρόνια πριν) ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Βάρος : > 45 κιλά Ύψος : 1 – 1,5 μέτρο Χωρητικότητα εγκεφάλου : 700 κ.ε. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : φωνητική επικοινωνία, ο πρώτος που μίλησε ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Περπατά όρθιος, δραστήριος, κοινωνικός, πολυτεχνίτης (habilis) Κατασκευάζει πρώτος εργαλεία, αποκτώντας πρόσβαση στο νωτιαίο μυελό των οστών Εφευρέτης της φωτιάς, σαρκοφάγος O πρώτος homo ;

HOMO ERECTUS ή ERGASTER (πριν 1,5 εκ. χρόνια) ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Βάρος : 55 – 65 κιλά Ύψος : 1,6 – 1,8 μέτρα Χωρητικότητα εγκεφάλου : 1000 κ.ε. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : η πιο προηγμένη μέχρι τότε, επικοινωνεί με φωνή και με το βλέμμα (ασπράδι ματιού), αναπτύσσει φιλίες ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Ο μεγάλος του εγκέφαλος τον βοηθά να κατανοήσει τον κόσμο Κυνηγά χωρίς ακόντιο, ακολουθεί το θύμα του μέχρι εξαντλήσεως Ψηλός, μυώδης, χωρίς τρίχωμα Πρώτος φτιάχνει ρούχα και μεταναστεύει από την Αφρική

HOMO HEIDELBERGENSIS (800 χιλ. χρόνια πριν) ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Βάρος : 50 – 80 κιλά Ύψος : 1,5 – 1,6 μέτρο Χωρητικότητα εγκεφάλου : 1300 κ.ε. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : ικανότητα ομιλίας, βασική επικοινωνία με λέξεις ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Πιο στιβαρός από τους προηγούμενους homo, αποικίζει την Ευρώπη Δεινός κυνηγός, χρησιμοποιεί ακόντια και ενέδρες Δε ζει πάνω από 30 χρόνια Θεωρείται ο πρόγονος του homo sapiens

HOMO NEADERTALENSIS (130 – 25 χιλ. χρόνια πριν) ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Έχει μεγάλα σαγόνια, μεγάλες κόγχες οφθαλμών, ισχυρές αρθρώσεις και πιο κοντά οστά Κοντός αλλά πιο δυνατός από το homo sapiens, έντονα τριχωτός αφού ζει σε ψυχρά κλίματα Χωρητικότητα εγκεφάλου : 1600 κ.ε. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : ανεπτυγμένη προφορική ομιλία ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : Ζει στην Ευρώπη την περίοδο των παγετώνων Κατασκεύαζε πιο προηγμένα εργαλεία, έθαβε τους νεκρούς του, είχε θρησκευτική συνείδηση Ζωγραφίζει, φροντίζει τους ηλικιωμένους του είδους του Εξαφανίστηκε απότομα. Διατυπώνονται διάφορες θεωρίες (ξαφνική αρρώστια, ανταγωνισμός με homo sapiens κ.α.). Γονίδιά του πιστεύεται ότι υπάρχουν και σε μας σήμερα

ΗΟΜΟ SAPIENS (200 χιλ. χρόνια πριν ως σήμερα) Ξεκίνησε σαν τροφοσυλλέκτης - κυνηγός, όμως περισσότερο εγκεφαλικός από τις προηγούμενες μορφές. Κυριάρχησε στη γη αφού επικράτησε του άμεσου ανταγωνιστή του, τον Άνθρωπο του Νεάντερταλ,  στο θέμα της τροφής και του χώρου. Στο ίδιο οικοσύστημα δεν μπορούν να συνυπάρξουν δύο συγγενικά είδη, που πιάνουν την ίδια οικολογική φωλιά. Αναγκαστικά το ένα είδος, το πιο προσαρμοστικό, θα εξαφανίσει το άλλο χάρη στο μηχανισμό της φυσικής επιλογής. Αυτονομάστηκε Homo sapiens sapiens, γιατί επικράτησε του άλλου Homo sapiens, του neanderthalensis. Τίποτα δεν τον σταμάτησε στην προσπάθεια να κυριαρχήσει πάνω στη γη. Επινόησε τα πάντα προκειμένου να τιθασεύσει όλες τις δυνάμεις της Φύσης. Στην αρχή για να βρει τροφή και ζωτικό χώρο. Και μετά για να μάθει τι κρύβεται πίσω από τα φυσικά φαινόμενα, να τα ερμηνεύσει και να επεκτείνει την κυριαρχία του. Αγώνας που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Μια ποικιλία του Homo sapiens sapiens είναι ο άνθρωπος του Κρο-Μανιόν (βρέθηκε στην περιοχή Cro-Magnon της Γαλλίας). Κοιτίδα του  Ανθρώπου του Κρο-Μανιόν είναι η Αφρική και από εκεί μετανάστευσε στην Ευρώπη. Είχε μεγάλη χωρητικότητα εγκεφάλου (1600 cm3),  αρκετά υψηλός (1,80 - 1,94 μ). Σύμφωνα με ορισμένους ανθρωπολόγους δεν εξόντωσε αμέσως τον Άνθρωπο του Νεάντερταλ, αλλά ήρθε πρώτα σε επιμειξία μαζί του και ορισμένοι χαρακτήρες του Νεάντερταλ διαιωνίστηκαν, κάτι που φαίνεται και στην ομοιότητα των απολιθωμάτων. Ήταν δραστήριος κυνηγός, είχε βελτιωμένη τεχνική και τα εργαλεία του ήταν πιο προηγμένα - αποτέλεσμα της εγκεφαλικής του κατάστασης. Στη ζωή του συνάντησε πολύ άσχημες κλιματολογικές συνθήκες - παγετωνικές περίοδοι.

Ο Homo sapiens αρχίζει να διαμορφώνεται στην Αφρική πριν από 200 χιλ Ο Homo sapiens αρχίζει να διαμορφώνεται στην Αφρική πριν από 200 χιλ. χρόνια. Απολιθώματα Homo sapiens sapiens, ηλικίας περίπου 100.000 χρόνων, δείχνουν το ίδιο μέγεθος εγκεφάλου με του σημερινού (1.350-1.400 κυβικά εκατοστά) και πιθανόν εκείνοι οι άνθρωποι να σκέφτονταν περίπου όπως εμείς· π.χ., χρησιμοποιούσαν την ώχρα για να βάψουν (μακιγιάρουν) το σώμα τους, αν και δεν είχε αναπτυχθεί η συμβολική αντίληψη, η τέχνη, η μουσική. Ο σύγχρονος άνθρωπος εξελίχθηκε στην Αφρική και από εκεί άρχισε να μεταναστεύει σε άλλες ηπείρους πριν από περίπου 52.000 χρόνια, σύμφωνα με τους ειδικούς, που ανέλυσαν το γενετικό υλικό των μιτοχονδρίων 53 ατόμων διαφορετικών εθνικοτήτων. Αυτή η θεωρία λέγεται  "Πέρα από την Αφρική« και σύμφωνα με αυτήν ο σύγχρονος άνθρωπος εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη με αφετηρία τις αφρικανικές περιοχές νότια της Σαχάρα. Όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι προέρχονται από ένα αρχικό πληθυσμό που υπήρχε στην Αφρική πριν από 120.000 - 220.000 χρόνια και άρχισε να μεταναστεύει προς άλλες ηπείρους πριν 52.000 έτη.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Διποδισμός Μεγάλο μέγεθος εγκεφάλου (σε σύγκριση με το υπόλοιπο σώμα) Ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, ικανότητα προγραμματισμού Ομιλία Τέχνη Εξάρτηση από τεχνολογία για επιβίωση Ποικιλία διατροφής (φυτικές, ζωικές) Κοινωνική πολυπλοκότητα Παρατεταμένη παιδική ηλικία σε σχέση με τα άλλα ζώα που περνάνε γρήγορα από το βρεφικό στο ενήλικο στάδιο. Η αφομοίωση των κανόνων του πολιτισμού είναι χρονοβόρα, ενώ η διαφορά στο μέγεθος του σώματος εδραιώνει καλύτερα τη σχέση δασκάλου – μαθητή.και

ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (300.000 - 7.000 π.Χ.) Η επιβίωση των πρωτόγονων ανθρώπων εξαρτιόταν από την επιτυχία του κυνηγιού. Τρέφονταν με το κρέας των θηραμάτων και χρησιμοποιούσαν τα δέρματά τους για ρούχα. Κυνηγούσαν κατά ομάδες. Αυτό προϋπέθετε συνεργασία, σχέδιο, εφευρετικότητα Συνέλεγαν ακόμα καρπούς δένδρων για να συμπληρώσουν τα γεύματά τους.

ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (300.000 - 7.000 π.Χ.) Οι πρωτόγονοι άνθρωποι δεν είχαν μόνιμη κατοικία, ακολουθούσαν τα κοπάδια ζώων που μετανάστευαν. Ζούσαν σε σπηλιές (όπου έκανε κρύο) ή σε πρόχειρες καλύβες (σε πιο ζεστές περιοχές), πάντα προσωρινά. Το μεγαλύτερο επίτευγμα τους ήταν η δημιουργία τέχνης (π.χ. βραχογραφίες σπηλαίων, ειδώλια έγκυων γυναικών) Για πρώτη φορά παρατηρείται κοινωνική οργάνωση, έστω πρωτόγονη (αφοσίωση στην οικογένεια, οργάνωση σε φυλές, συνεργασία στο κυνήγι).

ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (7.000 - 3.000 π.Χ.) 10.000 π.Χ. : οι παγετώνες υποχωρούν 7.000 π.Χ. : οι πρωτόγονοι άνθρωποι (Homo Sapiens) παύουν να μετακινούνται, εγκαθίστανται σε μόνιμους τόπους κατοικίας (συνήθως κοντά σε νερό) και αρχίζουν να καλλιεργούν τη γη (αγροτική επανάσταση). Αλλάζει ο τρόπος ζωής και οι νεολιθικοί άνθρωποι από τροφοσυλλέκτες και νομάδες τρέπονται σε καλλιεργητές και κτηνοτρόφους. Οι πρώτοι σημαντικοί οικισμοί εμφανίζονται στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο κοντά στα μεγάλα ποτάμια (Τίγρης, Ευφράτης, Νείλος)

ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (7.000 - 3.000 π.Χ.) ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΓΗΣ Δημιουργούνται τα πρώτα χωριά, που αργότερα εξελίσσονται σε πόλεις (Ιεριχώ, η πρώτη πόλη της Ιστορίας στην Ιορδανία). Η παραγωγή αγροτικού πλεονάσματος οδηγεί στην ανάπτυξη του εμπορίου. Η ανάπτυξη του εμπορίου οδηγεί στην εφεύρεση της γραφής (ανάγκη να φυλαχθούν στοιχεία οικονομικής φύσεως). Με την ανακάλυψη της γραφής αρχίζουν και καταγράφονται γεγονότα του παρελθόντος και η Προϊστορία αρχίζει να γίνεται Ιστορία.

ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (7.000 - 3.000 π.Χ.) ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Τα νεολιθικά χωριά κτίσθηκαν κυρίως δίπλα σε ποτάμια για να ποτίζονται οι καλλιέργειες και να ξεδιψάνε τα κοπάδια των εξημερωμένων ζώων. Σταδιακά τα μικρά χωριά εξελίχθηκαν σε μεγάλες νεολιθικές πόλεις με πολλούς κατοίκους (η πρώτη πόλη της Ιστορίας, η Ιεριχώ, στην κοιλάδα της Ιορδανίας κάλυπτε έκταση 30 – 40 στρεμμάτων και είχε πληθυσμό 1500 κατοίκων το 8 με 7000 π.Χ.) Οι καλύβες ήταν φτιαγμένες από πλίνθους ή ξύλο, κτισμένες πάνω σε λίθινη βάση και περιβάλλονταν από λίθινο τοίχο με πύργο για να προστατεύονται είτε από ξένους εισβολείς είτε από πλημμύρα.

Η ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Βασική κοινωνική μονάδα ήταν η οικογένεια (πατέρας, μητέρα, παιδιά). Πολλές οικογένειες που συνδέονταν μεταξύ τους μέσω συγγένειας αποτελούσαν ένα σόι. Πολλά σόγια με ή χωρίς συγγένεια αποτελούσαν μια φυλή με κοινή γλώσσα, παραδόσεις, τόπο διαμονής και αρχηγό. Για τη διατήρηση της πρωτόγονης θεσπίστηκαν συγκεκριμένοι κανόνες συμπεριφοράς, η παραβίαση των οποίων επέσυρε έως και θάνατο. Οι κανόνες αυτοί μετασχηματίστηκαν σιγά σιγά σε έθιμα και αποτέλεσαν τελικά το εθιμικό δίκαιο (σχετικά βλέπε τον πλατωνικό μύθο του Προμηθέα). Την πρωτόγονη κοινωνία κυβερνούσαν ο αρχηγός και οι γηραιότεροι, που είχαν εμπειρία και γνώριζαν τις παραδόσεις της φυλής. Για σημαντικά θέματα μπορούσε να ζητηθεί και η γνώμη όλων των μελών της φυλής. Σημαντικό επίσης ρόλο έπαιζε η θρησκεία (ανιμισμός : όλα τα στοιχεία της φύσης κατοικούνται από κάποιο πνεύμα - θεά γονιμότητας) με τη μαγεία

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εξέλιξη του ανθρώπου αποτελεί μια συνεχή μάχη με τη φύση. Χρειάσθηκαν εκατομμύρια χρόνια για να μπορέσει ο άνθρωπος να δαμάσει τον περιβάλλοντα χώρο και να τον θέσει στην υπηρεσία του. Τα κατάφερε χρησιμοποιώντας το σπουδαιότερο όπλο του, τη σκέψη. Κατασκεύασε εργαλεία, καλλιέργησε τη γη, εξημέρωσε ζώα, απέκτησε μόνιμο τόπο κατοικίας, οργάνωσε κοινωνίες, ανακάλυψε την τέχνη. Ήταν πλέον έτοιμος να διαβεί το κατώφλι της Ιστορίας και να δημιουργήσει μεγάλους πολιτισμούς, αρχής γενομένης από τα μέρη της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου. Όλα τα παραπάνω όμως δεν αρκούν να τον χαρακτηρίσουμε επιτυχημένο είδος, αν τελικά όλα αυτά οδηγήσουν κάποια στιγμή στην καταστροφή του πλανήτη και κατά συνέπεια και στη δική του. Ο χρόνος θα δείξει. ?