Η δομή του τραπεζικού συστήματος-Αποτελεσματικότητα Μάθημα 7ο Η δομή του τραπεζικού συστήματος-Αποτελεσματικότητα

Είδη αποτελεσματικότητας Στη βασική μικροοικονομική θεωρία η αποτελεσματικότητα μετράται με διάφορους τρόπους Αν δούμε τις τράπεζες σαν επιχειρήσεις που έχουν ως στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών τότε μπορούμε να ορίσουμε αντίστοιχα μέτρα αποτελεσματικότητας και για τις τράπεζες Για να το πράξουμε αυτό θα πρέπει πρώτιστα να επιστρέψουμε στο τι παράγει η κάθε τράπεζα και τι χρησιμοποιεί στην παραγωγική διαδικασία

Εισροές και εκροές των τραπεζών και των άλλων διαμεσολαβητών Η μέτρηση των εισροών (παραγωγικών συντελεστών) των τραπεζών είναι σχετικά εύκολη. Οι τράπεζες χρησιμοποιούν κεφάλαια που αντλούν από καταθέσεις, εργατικό δυναμικό και τεχνολογικό και κτιριακό εξοπλισμό Τι παράγουν όμως οι τράπεζες και πώς ακριβώς μπορούμε να μετρήσουμε αυτό το προϊόν;

Το τραπεζικό προϊόν Υπάρχουν 2 βασικοί τρόποι για να μετρηθεί το προϊόν που παράγει μια τράπεζα Πρόκειται για την προσέγγιση της παραγωγής (production approach) και για την προσέγγιση της διαμεσολάβησης (intermediation approach) Υπό την πρώτη προσέγγιση οι τράπεζες εκλαμβάνονται ως πάροχοι υπηρεσιών για όσους διατηρούν λογαριασμούς Συνεπώς το προϊόν μετράται από τον αριθμό και των τύπο των συναλλαγών που διενεργούνται σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο Αν και αυτή η προσέγγιση είναι εξαιρετική, συνήθως στοιχεία για την εμπειρική μελέτη δεν είναι διαθέσιμα

Το τραπεζικό προϊόν Η σχετική έλλειψη στοιχείων οδήγησε στην εναλλακτική λύση της προσέγγισης της διαμεσολάβησης Υπό αυτή τη προσέγγιση οι τράπεζες εμφανίζονται ως διαμεσολαβητές κεφαλαίων μεταξύ θετικών και αρνητικών αποταμιευτών Αφού οι ροές των κεφαλαίων επίσης δεν είναι διαθέσιμες, χρησιμοποιούνται τα στοιχεία των ισολογισμών που υποδηλώνουν αποθέματα (stock values) Δηλαδή επί της ουσίας χρησιμοποιούνται στοιχεία ισολογισμών για δάνεια, καταθέσεις κλπ.

Το τραπεζικό προϊόν Οι περισσότερες εμπειρικές μελέτες συμφωνούν λοιπόν ότι τα δάνεια και οι υπόλοιπες εισροές που δημιουργούν έσοδα θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο τραπεζικό προϊόν Υπάρχει όμως μεγάλη συζήτηση για το αν η αξία των καταθέσεων είναι εισροή ή εκροή Οι καταθέσεις έχουν χαρακτηριστικά παραγωγικών συντελεστών γιατί είναι η βασική πηγή «πρώτης ύλης» για τη χρηματοδότηση των δανείων Έχουν όμως και χαρακτηριστικά προϊόντος γιατί αποτελούν υπηρεσία της τράπεζας, ειδικά των εμπορικών τραπεζών Εκτός από αυτό είναι μέτρο ρευστότητας

Το τραπεζικό προϊόν Υπάρχουν μελέτες που χρησιμοποιούν τις καταθέσεις σαν εισροή, άλλες σαν εκροή και άλλες μελέτες που χρησιμοποιούν το stock των καταθέσεων (ποσότητα) σαν προϊόν και τις δαπάνες σαν εισροή Στην τελευταία μέθοδο το επιτόκιο καταθέσεων είναι η τιμή της εισροής Η τελευταία μέθοδος έχει αποκτήσει τους περισσότερους υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια, αλλά το βέβαιο είναι ότι μέχρι να γίνουν διαθέσιμα καλύτερα στοιχεία η βέλτιστη μελέτη είναι αυτή που χρησιμοποιεί περισσότερες από μια μεθόδους

Η μέτρηση της αποτελεσματικότητας Αφού ορίσαμε το προϊόν και τις εισροές μπορούμε τώρα να στραφούμε στους τρόπους μέτρησης της αποτελεσματικότητας Υπάρχουν 2 βασικές μέθοδοι και αρκετές παραλλαγές αυτών Πρόκειται για την παραμετρική μέθοδο που περιλαμβάνει γνωστές οικονομετρικές μεθόδους και τη μέθοδο του γραμμικού προγραμματισμού Και στις 2 περιπτώσεις κατασκευάζεται ένα όριο αποτελεσματικής παραγωγής (ΚΠΔ) με βάση την αποτελεσματικότερη τράπεζα του δείγματος και κατόπιν λαμβάνονται οι αποκλίσεις των υπολοίπων τραπεζών από αυτό το όριο Συνεπώς βρίσκουμε το επίπεδο της σχετικής αποτελεσματικότητας

Παραμετρικές μέθοδοι Υ=α+βΧ+ε είναι μια απλή συνάρτηση παραγωγής με ε=ν+υ όπου ν είναι το στοχαστικό σφάλμα και υ είναι η λεγόμενη τεχνική αναποτελεσματικότητα Υπό αυτή τη συναρτησιακή μορφή τεχνική αποτελεσματικότητα είναι η ικανότητα μια τράπεζας να μεγιστοποιήσει το προϊόν της με δεδομένους τους ΠΣ που διαθέτει Η έννοια αυτή διαφέρει από την κατανεμητική αποτελεσματικότητα η οποία αφορά την ικανότητα της τράπεζας να χρησιμοποιήσει τους ΠΣ σε βέλτιστες αναλογίες , με δεδομένες τις τιμές τους και την ΚΠΔ Το γινόμενο των δύο μας δίνει τη συνολική ή οικονομική αποτελεσματικότητα

Παραμετρικές μέθοδοι Η συνάρτηση παραγωγής παίρνει μια συναρτησιακή μορφή και εκτιμάται με τη μέθοδο της μέγιστης πιθανοφάνειας Λαμβάνουμε TE=Y/exp(bX+v)= exp(bX+v-u)/exp(bX+v)=exp(-u) Το u παίρνει τιμές από το 0 ως το 1 με 1 την πλήρως αποτελεσματική τράπεζα Το βασικό ελάττωμα αυτής της μεθόδου είναι ότι πρέπει να δώσουμε συγκεκριμένη συναρτησιακή μορφή στη συνάρτηση παραγωγής. Πρόσφατες μελέτες προτείνουν τη μη παραμετρική εκτίμηση μια γραμμικής συνάρτησης παραγωγής έτσι ώστε να αποφεύγεται αυτή η υπόθεση Η ίδια ανάλυση μπορεί να επαναληφθεί για συναρτήσεις κόστους ή κερδοφορίας. Σε αυτή την περίπτωση λαμβάνουμε τη τεχνική αποτελεσματικότητα κόστους και κέρδους αντίστοιχα Η μέτρηση της κατανεμητικής αποτελεσματικότητας είναι σχετικά δύσκολη και δεν αφορά το πλαίσιο αυτού του μαθήματος

Γραμμικός προγραμματισμός Οι μέθοδοι γραμμικού προγραμματισμού με γνωστότερη την περιβάλλουσα ανάλυση δεδομένων (DEA) χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ενός ορίου χωρίς να απαιτείται οικονομετρική προσέγγιση Έτσι δεν εμφανίζουν μεν την αδυναμία των παραμετρικών μεθόδων σχετικά με την χρήση συγκεκριμένης συναρτησιακής μορφής, αλλά έχουν το μειονέκτημα ότι δεν επιτρέπουν την ύπαρξη τυπικού σφάλματος

Γραμμικός προγραμματισμός Η DEA είναι της μορφής Αν θ=1 τότε η τράπεζα είναι πάνω στο όριο και είναι πλήρως αποτελεσματική Καινούριες μελέτες έχουν προσπαθήσει να συμπεριλάβουν ένα τυπικό σφάλμα στη DEA ώστε να λύσουν το βασικό πρόβλημα της μη ύπαρξης τύχης στο παραπάνω υπόδειγμα

Αποτελεσματικότητα και λοιποί παράγοντες Η μέτρηση της αποτελεσματικότητας λειτουργία των τραπεζών από μόνη της δε μας λέει τίποτα για το κατά πόσο αυτή επηρεάζεται από άλλους εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες Έχουν κατά καιρούς προταθεί διάφοροι παράγοντες που συσχετίζονται με το επίπεδο αποτελεσματικότητας των τραπεζών και αφορούν τη διάρθρωση της αγοράς, τη ρύθμιση, το επίπεδο τραπεζικού ρίσκου, τις συγχωνεύσεις και εξαγορές και την οργανωτική διάρθρωση των τραπεζών

Αποτελεσματικότητα και ρύθμιση Η απελευθέρωση του τραπεζικού κλάδου στο τέλος της δεκαετίας του 80 συνέβη κυρίως για τη βελτίωση του ανταγωνισμού και της αποτελεσματικότητας, στο πλαίσιο μιας φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής Αυτή η σχέση θα περάσει και στον καταναλωτή μέσω της βελτίωση του επιπέδου των επιτόκιων αλλά και στην οικονομία και την ανάπτυξη Σε πολλές περιπτώσεις όμως, όπως στο παράδειγμα των σκανδιναβικών χωρών στις αρχές της δεκαετίας του 90, η απελευθέρωση επέτεινε τόσο πολύ τον ανταγωνισμό που τράπεζες έκλεισαν και η οικονομία οδηγήθηκε σε κρίση Θα επανέλθουμε στη ρύθμιση σε επόμενο κεφάλαιο

Αποτελεσματικότητα και κίνδυνος Η ιστορία της ρύθμισης αλληλοσχετίζεται και με τον τραπεζικό κίνδυνο παντός είδους Η υπάρχουσα βιβλιογραφία καταδεικνύει ότι οι τράπεζες που είναι σχετικά αποτελεσματικές στην παραγωγική τους διαδικασία είναι επίσης σχετικά αποτελεσματικές στη διαχείριση των τραπεζικών κινδύνων Υπάρχει ένα ζήτημα όμως σε σχέση με το πώς προκύπτει ο κίνδυνος Αν προκύπτει εξωγενώς τότε ίσως το επίπεδο αποτελεσματικότητας να είναι άσχετο με το επίπεδο κινδύνου

Αποτελεσματικότητα και διάρθρωση Η συζήτηση γύρω από τη διάρθρωση του τραπεζικού κλάδου αφορά το επόμενο κεφάλαιο Σε επίπεδο συγκέντρωσης διάφορες τα επιχειρήματα είναι συγκρουόμενα με πολλούς να μιλάνε για βελτιωμένη αποτελεσματικότητα σε τραπεζικά συστήματα με υψηλότερους δείκτες συγκέντρωσης και άλλους για το αντίστροφο Πάντως τα πολύ υψηλά κέρδη των τραπεζών φαίνεται να συσχετίζονται αρνητικά με την κοινωνική αποτελεσματικότητα

Αποτελεσματικότητα και συγχωνεύσεις Την τελευταία εικοσαετία έχει παρατηρηθεί ένα πολύ σημαντικό κύμα συγχωνεύσεων στον τραπεζικό κλάδο Βασικό επιχείρημα είναι η βελτίωση του επιπέδου αποτελεσματικότητας ειδικά σε επίπεδο διαχείρισης του κόστους Παρόλαυτα οι εμπειρικές μελέτες δεν καταδεικνύουν κάτι τέτοιο ειδικά βραχυπρόθεσμα Η αποτελεσματικότητα κερδοφορίας όμως φαίνεται να βελτιώνεται γεγονός όμως που συνάδει με την κριτική στις συγχωνεύσεις που αφορά σε αύξηση της ολιγοπωλιακής τους δύναμης