Η επίταση του ασφαλιστικού κινδύνου ΠΜΣ Ναυτικού Δικαίου 2018-2019 Επιβλέποντες: κ. Χριστοδούλου, κα Κικινή Βασιλάκου Εριέττα (Ελευθερία)

Νόμιμα βάρη στον ΑσφΝ Βάρη: υποχρεώσεις που δεν μπορούν να υποχρεωθούν δικαστικά συνοδεύονται με ορισμένες κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης (π.χ. δικαίωμα καταγγελίας, περιορισμός του ασφαλίσματος, κλπ.) Τρεις (3) βασικές κατηγορίες βαρών στον ΑσφΝ: Κατά τη σύναψη της σύμβασης: προσυμβατικές ανακοινώσεις Κατά τη διάρκεια της σύμβασης: όταν υπάρξει επίταση του κινδύνου Κατά την επέλευση του κινδύνου: αναγγελία επέλευσης, χορήγηση πληροφοριών, συνεργασία, κλπ. Δεν αποκλείεται η δυνατότητα πρόβλεψης στην σύμβαση περαιτέρω βαρών  Συμβατικά βάρη

Άρθρο 4, Ν.2496/1997 Ορισμός: η αύξηση των πιθανοτήτων πραγματοποίησης του κινδύνου. Περιεχόμενο του ασφαλιστικού βάρους: η έγκαιρη γνωστοποίηση στο ασφαλιστή κάθε περιστατικού ή στοιχείου που συνιστά επίταση του κινδύνου. Ratio: η ύπαρξη ισορροπίας μεταξύ παροχής (ασφαλίστρου) και αντιπαροχής (ασφαλιστική κάλυψη) καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης. Τυχόν μεταβολή της ισορροπίας, πρέπει να δηλώνεται.

Βασικά στοιχεία Σημαντική επίταση Ουσιώδη περιστατικά (υποκ/κά & αντικ/κά)  ο ασφαλιστής πρέπει να αποδείξει πως αν τα γνώριζε δε θα είχε συνάψει τη σύμβαση ή θα την είχε συνάψει με διαφορετικούς όρους. Προέλευση επίτασης Αδιάφορος ο γενεσιουργός λόγος της επίτασης (ανεξαρτήτως πταίσματος ή υπαιτιότητας) Παροδικότητα Η μεταβολή των συνθηκών δεν πρέπει να είναι παροδική, απαιτείται να έχει κάποια στοιχεία μονιμότητας. Ανακοίνωση / Αναγγελία Απευθυντέα δήλωση εντός 14 ημερών από την γνώση (θετική γνώση & στοιχεία που όφειλε να γνωρίζει). Μη γνωστοποίηση  ενεργοποίηση των συνεπειών του αρ.4 παρ.2

Βασικά στοιχεία Βαρυνόμενος Αρ.4: ο λήπτης της ασφάλισης Θεωρία: επέκταση του πεδίου εφαρμογής και στον ασφαλισμένο (επιχείρημα υπέρ της καλής πίστης). Χρόνος εκτελέσεως Το βάρος επιβάλλεται από την τυπική έναρξη της ασφάλισης μέχρι και την ουσιαστική λήξη της. Ο λήπτης οφείλει να μην μεταβάλλει τις συνθήκες που περιέγραψε στον ασφαλιστή (κατά το αρ.3). Βάρος απόδειξης Ο ασφαλιστής οφείλει να αποδείξει την μεταβολή του κινδύνου Άκυρη ως αντίθετη στο αρ.33 παρ.1 οποιαδήποτε συμφωνία μεταβάλλει το βάρος απόδειξης.

Παράβαση & αποτελέσματα / Αρ.4 παρ.2 Κατόπιν παράβασης της υποχρέωση αναγγελίας είτε επί υπαίτιας είτε επί ανυπαίτιας μεταβολής: ΜΗ ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗ ΑΡΘΡΑ Ανυπαίτια Καταγγελία ή πρόταση τροποποίησης εντός προθεσμίας (1) μήνα Αρ. 3 παρ.3 & 4 παρ.2 Αμέλεια  Αποτελέσματα της καταγγελίας μετά την πάροδο 15 ημερών Αρ. 3 παρ.3 & 3 παρ.5 & 4 παρ.2 Αρ.3 παρ.7 & 4 παρ.2 Δόλος Καταγγελία εντός προθεσμίας (1) μήνα  άμεσα αποτελέσματα Δικαίωμα αποζημίωσης Αρ. 3 παρ.6 & 4 παρ.2

Θαλάσσια ασφάλιση / ΚΙΝΔ 273 Σχέση ΚΙΝΔ 273 με αρ.20 ΑσφΝ Το αρ.20 παρ.3 του ΑσφΝ καθιερώνει τον κανόνα της μη επίδρασης των αλλαγών, διακοπών και παρεκκλίσεων στην ευθύνη του ασφαλιστή, με εξαίρεση εκείνων που ενεργήθηκαν από τον λήπτη της ασφάλισης ή τον ασφαλισμένο, μολονότι δεν ήταν αναγκαίες. Το αρ.273 ΚΙΝΔ επικρατεί του αρ.20 παρ.3, αφού εμπεριέχει διαφορετική ρύθμιση επί του θέματος και δυνάμει του αρ.257 ΚΙΝΔ υπερισχύει. Σχέση ΚΙΝΔ 273 με αρ.4 ΑσφΝ Ο ΚΙΝΔ συνιστά ειδική ρύθμιση & ρυθμίζει αποκλειστικά τις συγκεκριμένες περιπτώσεις – ΕΝΔΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ- Οποιαδήποτε άλλη περίπτωση (π.χ. επιβράδυνση του πλου) ρυθμίζεται από το αρ.4 Ν.2496/1997. Εφαρμόζεται στη θαλάσσια ασφάλιση κατά χρόνο & κατά πλου.

Θαλάσσια ασφάλιση / ΚΙΝΔ 273 Επίταση: αλλαγή (α) πλεύσης, (β) πλου, (γ) πλοίου Βαρυνόμενος: μόνο ο ασφαλισμένος καταρχήν (γίνεται διασταλτική ερμηνεία από την θεωρία περιλαμβάντας και άλλα πρόσωπα). Πράξη ασφαλισμένου: πράξη ή παράλειψη (π.χ. παράλειψη παροχής οδηγιών στον πλοίαρχο για την τήρηση του πλου που συμφωνήθηκε) που τελέστηκε κατά τη δική του βούληση ή διακριτική ευχέρεια. Υπαιτιότητα: 2 απόψεις: Απαιτείται υπαιτιότητα του ασφαλισμένου (ο ασφαλιστής δεν απαλάσσεται εάν η πράξη/ παράλειψη είναι απόρροια τυχηρού ή ανωτέρας βίας). Η διάταξη έχει εφαρμογή και επί ανυπαίτιας πράξης/ παράλειψης του ασφαλισμένου. Αποτελέσματα: ο ασφαλιστής «δεν ενέχεται, αποκερδαίνει δε το ασφάλιστρον».

Περιπτώσεις επίτασης / ΚΙΝΔ Αλλαγή πλεύσεως Δεν μεταβάλλεται το σημείο εκκίνησης & τερματισμού Το πλοίο δεν ακολουθεί την συμφωνημένη ή συνηθισμένη πλεύση / παρέκκλιση. Η αλλαγή πρέπει να είναι σοβαρή (αμφ)*. Δεν απαλλάσσεται εάν η παρέκκλιση κατέστη αναγκαία ή έγινε προς διάσωση ανθρώπινης ζωής ή πλοίου σε κίνδυνο. Αλλαγή πλου Μεταβολή του σημείου εκκίνησης ή τερματισμού ή και των δύο. Απαλλαγή του ασφαλιστή από το σημείο που το πλοίο και ο πλους πήραν άλλη κατεύθυνση.

Περιπτώσεις επίτασης / ΚΙΝΔ Αλλαγή πλοίου Καταρχήν ο ασφαλιστής απαλλάσσεται κατόπιν αλλαγής του πλοίου. Εάν επιλέχθηκε πιο «ανθεκτικό» πλοίο σε σχέση με το συμφωνηθέν; Πρόκειται για περίπτωση μεταβολής προς το συμφέρον του ασφαλιστή και δεν απαλλάσσεται (αμφ)*. Αλλαγή πλοιάρχου* ΚΙΝΔ 273 παρ.2: «η αντικατάσταση του πλοιάρχου, δεν επάγεται απαλλαγή του ασφαλιστή». Ωστόσο, υποστηρίζεται πως η αντικατάσταση δύναται να προκαλέσει επίταση του κινδύνου (π.χ. δεν έχει τα νόμιμα προσόντα)  τότε ο ασφαλιστής απαλλάσσεται.

Αποτελέσματα επίτασης / ΚΙΝΔ Ο ασφαλιστής δεν ενέχεται, απαλλάσσεται. Η ασφαλιστική σύμβαση δεν λύεται. Η απαλλαγή επέρχεται από την έναρξη της μεταβολής, ακόμα κι αν εντέλει δεν επήλθε η ασφαλιστική περίπτωση. Δεν απαιτείται χωριστή δήλωση. Καταρχήν δικαιούται όλο το ασφάλιστρο. Ωστόσο, ο ΚΙΝΔ εισάγει διατάξεις ενδοτικού δικαίου  χωρεί απόκλιση με ειδική συμφωνία των μερών. Νομολογία 4137/2006 ΠΠΡ ΠΕΙΡ Σύμβαση ασφάλισης. Βάρος του λήπτη της ασφάλισης να ειδοποιεί τον ασφαλιστή για ουσιώδη περιστατικά που συνέβαλαν στη δημιουργία του ασφαλιστικού κινδύνου. Μη αναγγελία μεταφόρτωσης του φορτίου. Συνέπειες παραβίασης του βάρους αυτού.

Επίταση του κινδύνου / Αγγλικό Δίκαιο Δεν υπάρχει ρητή διάταξη στο ΜΙΑ 1906 & ΙΑ 2015. Εντάσσεται στην αρχή της υπέρτατης καλής πίστης (uberrima fides – utmost good faith / MIA 1906 sec.17 & IA 2015 sec.14). «[…] Για τον μετά την κατάρτιση της συμβάσεως χρόνο εξακολουθεί να ισχύει η υποχρέωση του άρθρου 17 Μ.Ι.Α. του 1906 και διατηρείται έτσι ενεργό το καθήκον του ασφαλισμένου για μετασυμβατική (post contractual) επίδειξη της υπέρτατης καλής πίστεως προς τον ασφαλιστή σε σχέση με κάθε ζήτημα, για το οποίο απαιτείται ο ασφαλισμένος να παρέχει πληροφορίες προς τον ασφαλιστή, ιδίως δε όπου υπάρχει περίπτωση επίτασης του κινδύνου» (2823/2015 ΠΡ ΠΕΙΡ, 519/2016 ΕΦ ΠΕΙΡ). «Η συνέπεια της μη τηρήσεως εκ μέρους οιουδήποτε των συμβαλλομένων μερών του καθήκοντος επιδείξεως της υπέρτατης καλής πίστεως ορίζεται από το Νόμο [ΜΙΑ 1906], ο οποίος δίνει το δικαίωμα στο έτερο συμβαλλόμενο μέρος, (άρθρο 20 ΜΙΑ) να ακυρώσει την ασφαλιστική σύμβαση. Καθίσταται, δηλαδή αυτή ακυρώσιμη κατ' επιλογή του βλαπτομένου μέρους». (1459/2014 ΑΠ). Η υποχρέωση μη επίτασης ή αναγγελίας της επίτασης θα μπορούσε να περιληφθεί στην ασφαλιστική σύμβαση ως warranty (express or implied).

Επίταση του κινδύνου / Αγγλικό Δίκαιο Pim v. Reid (134 Eng. Rep. 784-795) Η επίταση του κινδύνου δεν επηρεάζει καταρχήν το κύρος της σύμβασης, εκτός εάν κάτι τέτοιο έχει προβλεφθεί ρητώς από τα μέρη σε κάποιον όρο της σύμβασης. “[…]There is a material distinction between matters to vitiate the policy, arising subsequently to the execution thereof, and such matters existing at the time the policy is effected”. “[…]and that, in the absence of fraud, such an alteration would not vitiate the policy; and that the insurers must pay for any loss, notwithstanding such alteration, unless by some condition in the policy they have provided against it”.

Μεταβολή του κινδύνου / Αγγλικό Δίκαιο Alteration of Risk in Voyage Policies Το ΜΙΑ 1906 αναφέρεται σε περιπτώσεις μεταβολής του κινδύνου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε απαλλαγή του ασφαλιστή: Change of voyage (s.45) Deviation (s.46) Delay (s.48) Excuses for deviation or delay (s.49)  περιπτώσεις που ασφαλιστής δεν απαλλάσσεται. ΙΑ 2015: οι παραπάνω διατάξεις διατηρήθηκαν σε ισχύ. Ζήτημα σχετικά με τις αλλαγές που επήλθαν στο πεδίο των warranties. Standard Institute Clauses: η χρήση τους έχει παραγκωνίσει την εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων.

Βιβλιογραφία Εγχειρίδια Bennett H., The Law of Marine Insurance, Oxford University Press (2007). Κιάντος Β.Δ., Ασφαλιστικό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα (2005). Κοροτζή Ι.Χ., Ναυτικό Δίκαιο (Κατ' άρθρο ερμηνεία του κώδικος ιδιωικού ναυτικού δικαίου και των κυριότερων νεότερων νομοθετημάτων και διεθνών συμβάσεων), Τόμος Τρίτος (Άρθρα 190-297), Σάκκουλας Αντ. Ν. (2004). Ρόκας Ι., Ασφαλιστικό Δίκαιο, Εισηγήσεις, Νομική Βιβλιοθήκη (2014). Ρόκας Ι., Ιδιωτική Ασφάλιση (δίκαιο της ασφαλιστικής σύμβασης και της ασφαλιστικής επιχείρησης), Εκδόσεις Αντ.Ν. Σάκκουλα (2006). Σινανιώτη – Μαρούδη Α., Ασφαλιστικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη (2017). Soyer B., Warranties in Maritime Insurance, Routledge (2016). Thomas R., The Modern Law of Marine Insurance, Routledge (2015). Χατζηνικολάου- Αγγελίδου Ρ., Ασφαλιστική Σύμβαση, Εκδόσεις Σάκκουλα (2000). Χατζηνικολάου- Αγγελίδου Ρ., Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα (2017).

Βιβλιογραφία Νομολογία 4137/2006 ΠΠΡ ΠΕΙΡ/ NOMOS 2823/2015 ΠΡ ΠΕΙΡ / www.protodikeio-peir.gr 519/2016 ΕΦ ΠΕΙΡ / NOMOS 1459/2014 ΑΠ / NOMOS Pim v. Reid / 134 Eng. Rep. 784-795 (heinonline) Raine v. Bell / Eng.Rep. 547-550 (heinonline)