ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Φ.Π.Ψ. Τομέας Παιδαγωγικής Αντιγόνη-Άλμπα Παπακωνσταντίνου Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Max Weber (1864-1920) Η κοινωνία είναι μία πραγματικότητα ρευστή και πολύπλοκη και επομένως δεν είναι δυνατό να τη γνωρίζουμε πλήρως. Η έννοια του υποκειμενικού νοήματος. «Η συμπεριφορά είναι ανθρώπινη πράξη εάν και εφόσον το άτομο ή τα άτομα συνδέουν με αυτή ένα υποκειμενικό νόημα». Υποκειμενικό νόημα είναι το νόημα που δίνει το ίδιο το άτομο στη συμπεριφορά του (Weber, 1983:66).

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Max Weber (1864-1920) To «κοινωνικό γεγονός» λοιπόν γίνεται αντιληπτό ως το προϊόν της διαντίδρασης εσκεμμένων συμπεριφορών των ατόμων (Μυλωνάς, 1998:14) και για να το ερμηνεύσουμε πρέπει να τοποθετηθούμε στη θέση των δρώντων υποκειμένων και να κατανοήσουμε το νόημα και τη σημασία που τα υποκείμενα αυτά δίνουν στη δράση τους. Κατανοούσα κοινωνιολογία: «η επιστήμη που κατανοεί ερμηνευτικά την κοινωνική συμπεριφορά» (Weber, 1983:66) Η έννοια του ιδεότυπου (idéal type).

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Ερμηνευτική προσέγγιση Η Νέα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης αναπτύχθηκε στον αντίποδα της παραδοσιακής (παλιάς) Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και ειδικότερα στον αντίποδα της φονξιοναλιστικής- δομολειτουργικής προσέγγισης. Η ερμηνευτική προσέγγιση δεν αποτελεί ένα ενιαίο θεωρητικό ρεύμα, αλλά ένα πλαίσιο, στο οποίο εντάσσονται διάφορες κοινωνιολογικές θεωρήσεις και προσεγγίσεις. Κοινό σημείο η έμφαση που δίνουν: στην ανθρώπινη δημιουργικότητα στην καθημερινή δράση των υποκειμένων στο νόημα που τα ίδια τα υποκείμενα δίνουν σε αυτή τη δράση

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Ερμηνευτική προσέγγιση Το ενδιαφέρον της εστιάζει όχι στη λειτουργία ή το ρόλο που επιτελεί η εκπαίδευση στο πλαίσιο του συστήματος, αλλά στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Εξετάζει θέματα που συνδέονται με: τον τρόπο παραγωγής της γνώσης με το αναλυτικό πρόγραμμα με τη σχολική καθημερινότητα με τη σχολική επίδοση

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Ερμηνευτική προσέγγιση Βασικές θέσεις της Νέας Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης: Η γνώση είναι κοινωνική κατασκευή Η ακαδημαϊκή γνώση δεν είναι ανώτερη από την καθημερινή γνώση Η αλήθεια και η επιστημονική ορθότητα είναι κοινωνικές κατασκευές Έννοιες όπως «ικανότητα» και «ευφυΐα» είναι κοινωνικές κατασκευές

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Talcott Parsons (1902-1979) Θεμελιωτής του Δομολειτουργισμού. Ορίζει την Κοινωνιολογία ως Επιστήμη της Κοινωνικής Δράσης Βασικές θεωρητικές έννοιες: το Σύστημα και η Δράση Κοινωνική δράση, είναι εκούσια συμπεριφορά, που αποτελείται από διάφορες μονάδες δράσης, ενσωματωμένες σε υποσυστήματα. Ιεραρχία υποσυστημάτων: Πολιτισμικό υποσύστημα Κοινωνικό υποσύστημα, Υποσύστημα προσωπικότητας Βασικός στόχος του συστήματος είναι να επιβιώσει γι’αυτό και αναπτύσσει λειτουργίες που του το εξασφαλίζουν

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Οι θεσμοί και τα άτομα με τους ρόλους που αναλαμβάνουν επιτυγχάνουν τη διατήρηση και αναπαραγωγή του συστήματος. Κάθε άτομο έχει προκαθορισμένη θέση και λειτουργικότητα στην κοινωνία και όλοι αλληλεξαρτώνται για μια επιτυχημένη ροή της κοινωνικής ζωής. Η ενότητα και ισορροπία του συστήματος επιτυγχάνεται χάρη στη σταθερότητα της ανθρώπινης δράσης.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Η σταθερότητα της ανθρώπινης δράσης εξασφαλίζεται με την αφομοίωση του πολιτισμικού συστήματος στο σύστημα της προσωπικότητας. Η αφομοίωση αυτή επιτυγχάνεται στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης. Τα άτομα (σύστημα της προσωπικότητας) αφομοιώνουν στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης αξίες, κανόνες και πρότυπα συμπεριφοράς, δηλαδή στοιχεία της κουλτούρας (πολιτισμικό σύστημα) που αντιστοιχούν στους ρόλους που αναλαμβάνουν. Οι ρόλοι γίνονται τα άτομα.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Ο ρόλος της εκπαίδευσης στο δομολειτουργισμό του Parsons Η ομοιότητα σε αξίες, πιστεύω και πρότυπα συμπεριφοράς είναι το αποτέλεσμα της λειτουργίας δύο βασικών θεσμών του συστήματος: της οικογένειας και του σχολείου Η εκπαίδευση επιτελεί δύο βασικές λειτουργίες: Κοινωνικοποιεί (σταθεροποιεί το σύστημα μέσα από τη μεταβίβαση ηθικών αξιών στις νεότερες γενιές) Κατανέμει τις επαγγελματικές θέσεις, ανάλογα με τα εφόδια που τα άτομα θα αποκτήσουν στην εκπαίδευση, και με τον τρόπο αυτό συμβάλλει στον καταμερισμό της κοινωνικής εργασίας.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Το έργο «Η Σχολική Τάξη ως Κοινωνικό Σύστημα» εφαρμόζει το συναινετικό πρότυπο στην ανάλυση της σχολικής τάξης. Συστατικό στοιχείο της δομής της η ομοιογένεια (εκτός από το φύλο). Δύο είδη επίδοσης: η γνωστική επίδοση και η ηθική επίδοση Σημαντικό ρόλο για το επίπεδο εκπαίδευσης που θα επιτύχει το κάθε άτομο παίζουν αντικειμενικοί παράγοντες (κοινωνικο -οικονομική θέση της οικογένειας) και υποκειμενικοί (επιτεύγματα παιδιού).

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γενικές παρατηρήσεις: Από τον Durkheim στον Weber έχουμε λοιπόν μία μετάβαση από τη δομή στο άτομο, από το συλλογικό στο ατομικό, από το μακρο-κοινωνιολογικό στο μικρο-κοινωνιολογικό. Μακρο-κοινωνιολογικές θεωρήσεις: εστιάζουν στη λειτουργία, την οργάνωση και τη μεταβολή των κοινωνικών δομών και την «πίεση» που αυτές ασκούν στα άτομα Μικρο-κοινωνιολογικές θεωρήσεις: στοχεύουν στην περιγραφή και την ερμηνεία των περιθωρίων της σχετικά αυτόνομης κίνησης του δρώντος ή των δρώντων.

Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; August Comte Εκπαίδευση:μηχανισμός κοινωνικής ενσωμάτωσης Karl Marx Εκπαίδευση:στοιχείο του εποικοδομήματος προσδιορίζεται από τη βάση, δηλαδή από τον τρόπο παραγωγής μιας κοινωνίας Emile Durkheim Εκπαίδευση:μπορεί να εμφυσήσει στα άτομα κοινές πίστες και αξίες και να ενισχύσει έτσι τη συλλογική συνείδηση και την κοινωνική συνοχή

Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; Max Weber Εκπαίδευση:μέσο για την απόκτηση πλούτου, κοινωνικής θέσης, κύρους, εξουσίας, κτλ Talcott Parsons Εκπαίδευση:κοινωνικοποιεί τα άτομα και τα βοηθά να αφομοιώσουν το πολιτισμικό σύστημα (κανόνες, αξίες, πρότυπα συμπεριφοράς)