Εντερικές ελμινθιάσεις, φιλαρίαση, σχιστοσωμίαση, υδατίδωση Εντερικές ελμινθιάσεις, φιλαρίαση, σχιστοσωμίαση, υδατίδωση      

Η ιατρική ελμινθολογία Η ιατρική ελμινθολογία ασχολείται με τη μελέτη των παρασιτικών σκωλήκων (ή ελμίνθων). Τα ζώα αυτά ευθύνονται για τεράστιο φορτίο νοσηρότητας σε ολόκληρο τον κόσμο, και παρ’ όλο που λίγες ελμινθιάσεις είναι δυνητικά θανατηφόρες, έχουν ανυπολόγιστη επίπτωση στην υγεία του ανθρώπου. Οι περισσότεροι έλμινθες δεν μπορούν να επιβιώσουν αυτόνομα, έξω από τον ξενιστή τους και συνεπώς είναι πραγματικά παρασιτικοί.Δεδομένου ότι εξαρτώνται από τον ξενιστή τους για την πρόσληψη της τροφής τους συνήως δεν του προξενούν βλάβες

Συνεπώς δεν έχουν μεγάλη λοιμογονικότητα, αλλά χαρακτηρίζονται από τις μεθόδους που έχουν αναπτύξει για την πρόληψη της απόρριψής τους από τους αμυντικούς μηχανισμούς του ξενιστή. Οι κλινικές εκδηλώσεις των λοιμώξεων από έλμινθες, που μπορεί ωστόσο να είναι σοβαρές, οφείλονται συνήθως σε φυσικούς παράγοντες σχετικούς με την εντόπιση, το μέγεθος και τον τρόπο ζωής των σκωλήκων. Υπάρχουν δύο μεγάλες ομάδες ελμίνθων: οι νηματέλμινθες και οι πλατυέλμινθες.

ΝΗΜΑΤΕΛΜΙΝΘΕΣ ΝΗΜΑΤΕΛΜΙΝΘΕΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ Οι λοιμώξεις από εντερικούς νηματέλμινθες (Πίνακας 62.1) συσχετίζονται γενικώς με κακές συνθήκες υγιεινής. Είναι πολύ συνηθισμένες, ιδιαίτερα στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές, αν και αρκετές απαντώνται και σε εύκρατες περιοχές. Όταν το παρασιτικό φορτίο είναι μικρό, η λοίμωξη είναι συνήθως ασυμπτωματική, αλλά οι βαριές λοιμώξεις μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα. Σε μικρά παιδιά έχουν συσχετισθεί με καθυστέρηση της ανάπτυξης.

Πίνακας 62.1 Σημαντικότεροι εντερικοί νηματέλμινθες του ανθρώπου Είδος Διάγνωση Ancylostoma duodenale Ανίχνευση των ωαρίων με παρασιτολογική εξέταση κοπράνων (εμπλουτισμός) Ascaris lumbricoides Enterobius vermicularis (Οξύουρος) Ανίχνευση ωαρίων σε σελοτέιπ από την περιπρωκτική περιοχή, ενήλικοι σκώληκες στα κόπρανα Necator americanus Strongyloides stercoralis Ανίχνευση των προνυμφών με παρασιτολογική εξέταση κοπράνων (εμπλουτισμός) ή καλλιέργεια Toxocara canisα Ορολογική Trichostrongylus spp Trichuris trichiura α Δεν είναι παράσιτο του εντέρου του ανθρώπου, αλλά του σκύλου. Προκαλεί σπλαχνική μεταναστευτική προνύμφη (βλέπε κείμενο).

Ascaris lumbricoides (Ασκαρίδα η σκωληκοειδής) Το σκώληκα αυτόν φιλοξενούν περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ενήλικες είναι μεγάλοι και σαρκώδεις και όπως πολλοί άλλοι νηματέλμινθες (εκτός από την ομάδα των αγκυλοστομάτων), το μικρότερο σε μέγεθος αρσενικό αναγνωρίζεται από τη χαρακτηριστικά γαμψή του ουρά

Ascaris lumbricoides (γονιμοποιημένα ωάρια). β Ascaris lumbricoides (γονιμοποιημένα ωάρια). A. lumbricoides (αγονιμοποίητα ωάρια

Η ασκαρίδα παράγει τεράστιο αριθμό ωαρίων (αυγών) τα οποία είναι καστανοκίτρινα λόγω της χολής, και περιβάλλονται από παχύ τοίχωμα με βοθριωτή εξωτερική επιφάνεια (Εικ. 62.1α). Εάν δεν υπάρχουν αρσενικοί σκώληκες, το θηλυκό παράγει αγονιμοποίητα ωάρια, που έχουν πιο ανώμαλο σχήμα και είναι πιο επιμήκη, σε σχέση με τα γονιμοποιημένα (Εικ. 62.1β).

LIFE CYCLE Σε συνθήκες θερμές και υγρές, μέσα στα γονιμοποιημένα ωάρια αναπτύσσονται μολυσματικές προνύμφες, αλλά δεν εκκολάπτονται. Τα ωάρια αυτά επιβιώνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο έδαφος. Εάν καταποθούν, τα ωάρια εκκολάπτονται στο δωδεκαδάκτυλο και οι προνύμφες διαπερνούν τον εντερικό βλεννογόνο και φθάνουν στην κυκλοφορία του αίματος. Μεταφέρονται στην πνευμονική κυκλοφορία, απ’ όπου καταλήγουν στον πνεύμονα, όπου υφίστανται δύο μεταμορφώσεις και στη συνέχεια μεταναστεύουν μέσω της τραχείας στο γαστρεντερικό σωλήνα. Έχοντας ολοκληρώσει τη μετανάστευσή τους, ωριμάζουν στον εντερικό αυλό, όπου και ζουν για αρκετά χρόνια

LIFE CYCLE

Η Ascaris lumbricoides είναι ένα καλά προσαρμοσμένο παράσιτο, που δεν εμφανίζει συνήθως παθογόνο δράση, με την συνήθη έννοια του όρου. Ωστόσο, η φάση της μετανάστευσης του σκώληκα διαμέσου των πνευμόνων μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα από το αναπνευστικό σύστημα, και οι ενήλικοι έλμινθες ενδέχεται να διεισδύσουν στο χοληδόχο και τον παγκρεατικό πόρο. Επίσης, οι λοιμώξεις με μεγάλο αριθμό αυτών των μεγάλων σε μέγεθος σκωλήκων, μπορεί να καταλήξουν σε εντερική απόφραξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις προκύπτουν και αλλεργικές αντιδράσεις.

Toxocara canis Ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί τυχαία και από την ασκαρίδα του σκύλου, Toxocara canis. Οι προνύμφες της εκκολάπτονται στο λεπτό έντερο και διαπερνούν το εντερικό τοίχωμα, αλλά αδυνατούν να ολοκληρώσουν τη μετανάστευσή τους.

visceral larva migrans

visceral larva migrans

Αγκυλοστόματα (Hookworms) Τα δύο αγκυλοστόματα του ανθρώπου, το Ancylostoma duodenale (Αγκυλόστομα το δωδεκαδακτυλικό) και ο Necator americanus (Νεκάτορας ο αμερικανικός), είναι ευρέως διαδεδομένα στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Τα δύο είδη παράγουν ωάρια με λεπτό τοίχωμα, που δεν διακρίνονται μεταξύ τους (Εικ. 62.1δ), τα οποία εκκολάπτονται στο έδαφος

δ Αγκυλόστομα

Οι προνύμφες διέρχονται αρκετά στάδια μεταμόρφωσης και προκύπτουν οι μολυσματικές προνύμφες, οι οποίες έχουν την ικανότητα να διεισδύουν στο υγιές δέρμα, και από εκεί στην κυκλοφορία του αίματος, κατά τρόπο ανάλογο με την ασκαρίδα. Όταν φθάσουν στο έντερο, προσκολλώνται με τα στοματικά τους εξαρτήματα στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου.

Τα αγκυλοστόματα τρέφονται με αίμα και μετακινούνται από ένα σημείο σε άλλο σημείο του εντέρου, αφήνοντας πίσω τους μικρές αιμορραγικές βλάβες. Αυτή είναι η παθογένεια της κυριότερης κλινικής εκδήλωσης της βαριάς λοίμωξης από αγκυλοστόματα, της σιδηροπενικής αναιμίας. Οι προνύμφες αγκυλοστομάτων των ζώων, ιδιαίτερα του αγκυλοστόματος του σκύλου, A. caninum, διαπερνούν το ανθρώπινο δέρμα, αλλά αδυνατούν να μεταναστεύσουν περεταίρω

cutaneous larva migrans ή creeping eruption

σύνδρομο δερματικής μεταναστευτικής προνύμφης

Enterobius vermicularis (Οξύουρος)   Είναι ένας σκώληκας που μολύνει παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχει τον απλούστερο κύκλο ζωής απ’ όλους τους εντερικούς νηματέλμινθες. Οι ενήλικοι ζουν στο παχύ έντερο και απαντώνται ενίοτε και στη σκωληκοειδή απόφυση. Τα έγκυα θηλυκά εξέρχονται από το ορθό τη νύχτα και εναποθέτουν τα ωάριά τους στην περιπρωκτική περιοχή. Η μια πλευρά των ωαρίων είναι χαρακτηριστικά πιο κυρτή από την άλλη (Εικ. 62.1στ) και συνήθως περιέχουν πλήρως ανεπτυγμένα έμβρυα

https://www.youtube.com/watch?v=snWCaw0ZUQw Enterobius vermicularis

Η οξυουρίαση ξεκινά με την κατάποση αυτών των εμβρυοφόρων ωαρίων Η οξυουρίαση ξεκινά με την κατάποση αυτών των εμβρυοφόρων ωαρίων. Το κυριότερο σύμπτωμα είναι περιπρωκτικός κνησμός (pruritus ani), που οφείλεται στην παρουσία των ωαρίων του σκώληκα. Δεδομένου ότι τα ωάριά του δεν αποβάλλονται στα κόπρανα, η παρασιτολογική εξέταση κοπράνων δεν είναι κατάλληλη μέθοδος εργαστηριακής διάγνωσης της οξυουρίασης. Η διάγνωση τίθεται με την ανίχνευση των χαρακτηριστικών σκωλήκων που μοιάζουν με μικρές κλωστές, στην επιφάνεια των κοπράνων, ή την ανεύρεση των χαρακτηριστικών του ωαρίων σε εξέταση σελοτέιπ (ή επιχρίσματος) από την περιπρωκτική περιοχή, τις πρώτες πρωινές ώρες, πριν από το πλύσιμο του ασθενούς

Θεραπεία των λοιμώξεων από εντερικούς νηματέλμινθες Στις ενδημικές περιοχές για τη θεραπεία των εντερικών ελμινθιάσεων λαμβάνονται υπ’ όψιν η βαρύτητα των κλινικών εκδηλώσεων (αν υπάρχουν), το αναπόφευκτο της επαναλοίμωξης, και το δυσεύρετο των ιατροφαρμακευτικών προμηθειών. Στις χώρες του βιομηχανικά ανεπτυγμένου κόσμου, όπου τέτοιες λοιμώξεις είναι σπανιότερες και ως επί το πλείστον εισαγόμενες, η προσέγγιση στη θεραπεία έχει λιγότερους περιορισμούς.

ΝΗΜΑΤΕΛΜΙΝΘΕΣ ΤΩΝ ΙΣΤΩΝ Σε αυτή την ομάδα περιλαμβάνονται οι φιλάριες, ο Dracunculus medinensis και η Trichinella spiralis Οι φιλάριες έχουν πολύπλοκο κύκλο ζωής, που περιλαμβάνει στάδια ανάπτυξης σε έντομο­φορέα. Οι παθογόνες δράσεις τους διαφέρουν σημαντικά, κάποιες όμως ευθύνονται για πρόκληση σημαντικής αναπηρίας, με μείζονες επιπτώσεις στις κοινότητες που ζουν στις ενδημικές περιοχές.   Η φιλάρια αυτή μεταδίδεται με το δήγμα διαφόρων ειδών κουνουπιού σε ολόκληρη την τροπική ζώνη. Υπολογίζεται ότι 100 εκατομμύρια άνθρωποι είναι μολυσμένοι. Οι προνύμφες εισβάλλουν στα λεμφαγγεία, συνήθως των κάτω άκρων, όπου εξελίσσονται σε ενήλικες σκώληκες. Η παρουσία των ενηλίκων σκωλήκων προκαλεί απόφραξη και λεμφοίδημα, και ενίοτε παραμορφώσεις, γνωστές ως ελεφαντίαση.

Wuchereria bancrofti Η φιλάρια αυτή μεταδίδεται με το δήγμα διαφόρων ειδών κουνουπιού σε ολόκληρη την τροπική ζώνη. Υπολογίζεται ότι 100 εκατομμύρια άνθρωποι είναι μολυσμένοι. Οι προνύμφες εισβάλλουν στα λεμφαγγεία, συνήθως των κάτω άκρων, όπου εξελίσσονται σε ενήλικες σκώληκες. Η παρουσία των ενηλίκων σκωλήκων προκαλεί απόφραξη και λεμφοίδημα, και ενίοτε παραμορφώσεις, γνωστές ως ελεφαντίαση.

Οι εμβρυϊκές μορφές του σκώληκα (μικροφιλάριες) απελευθερώνονται στην κυκλοφορία του αίματος. Διατηρούν την ελαστική μεμβράνη του ωαρίου, ως θήκη, που περιβάλλει ολόκληρη την προνύμφη . Οι μικροφιλάριες παραμένουν στην πνευμονική κυκλοφορία κατά τη διάρκεια της ημέρας και εισέρχονται στη συστηματική κυκλοφορία μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας, για να συμπέσουν χρονικά με την ώρα που τρέφεται με αίμα το έντομο­φορέας τους.

Η φυσιολογική βάση της νυκτερινής περιοδικότητας δεν είναι κατανοητή, αλλά μπορεί να αναστραφεί με μεταβολή των ωρών του ύπνου, όπως για παράδειγμα, σε εργαζόμενους της νυκτερινής βάρδιας. Επιπλέον, τα στελέχη Wuchereria bancrofti που απαντώνται σε ορισμένα νησιά του Ειρηνικού δεν εμφανίζουν νυκτερινή περιοδικότητα. Εκτός από αυτές τις εξαιρέσεις, το αίμα για την εργαστηριακή διάγνωση της λοίμωξης από W. bancrofti πρέπει να λαμβάνεται τη νύχτα, ιδανικά μεταξύ 12 τα μεσάνυχτα και 2 π.μ.