ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΑΚΗ, ΠΑΙΔΙΚΗ, ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΑΚΗ, ΠΑΙΔΙΚΗ, ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Εισαγωγή Παρ' όλο που τα παιδιά και οι έφηβοι ενδέχεται να νοσήσουν από τις ίδιες ψυχικές διαταραχές με τους ενήλικους, τα συμπτώματα εντούτοις συχνά καθορίζονται από το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκονται

Η διάγνωση/συμπεριφορά δεν καθορίζει το άτομο Κατά την αξιολόγηση των ψυχικών λειτουργιών των παιδιών και των εφήβων, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπ' όψιν τα εξής σημεία: Η διάγνωση/συμπεριφορά δεν καθορίζει το άτομο Όλες οι συμπεριφορές έχουν κάποιο νόημα Η πηγή του κυρίαρχου προβλήματος α. Το άτομο που αξιολογείται (νήπιο, παιδί, έφηβος) β. Αυτός που το φροντίζει (γονείς, οικογένεια) Η ανάγκη που ικανοποιείται από τη συγκεκριμένη συμπεριφορά α. Προσέλκυση της προσοχής από τα σημαντικά πρόσωπα (γονείς, οικογένεια, τροφοί) β. Αποφυγή ενός καθήκοντος ή μιας κατάστασης γ. Εξωτερίκευση μιας κατάστασης που βιώνει το άτομο, αλλά δεν μπορεί να την εκφράσει λεκτικά Ο βαθμός στον οποίο η συμπεριφορά είναι επικίνδυνη για τον εαυτό του ή τους άλλους

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Βρέφη/νήπια Γενετικοί παράγοντες: εγγενείς ανωμαλίες που μεταβιβάζονται από το γονιό στο βρέφος Ιατρικοί παράγοντες α. Έκθεση του εμβρύου σε ιούς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης β. Τραυματισμός κατά τη διάρκεια του τοκετού Περιβαλλοντικοί παράγοντες α. Οικονομικό και βιοτικό επίπεδο της οικογένειας, συνθήκες διαβίωσης β. Πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας γ. Μορφωτικό επίπεδο γονέων δ. Προγεννητική και/ή περιγεννητική έκθεση της μητέρας σε εξαρτησιογόνες ουσίες (αλκοόλ ή άλλους τοξικούς παράγοντες)

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Παιδιά: όλα τα παραπάνω, και επιπρόσθετα: 1. Μεταγεννητικοί τραυματισμοί 2. Μεταγεννητική έκθεση σε χημικά/τοξίνες. Έφηβοι: όλα τα παραπάνω, και επιπρόσθετα: 1. Λήψη φαρμάκων 2. Κατάχρηση ουσιών

Η Αναπτυξιακή Θεωρία είναι θεμελιώδης για την κατανόηση των διαταραχών της βρεφονηπιακής, παιδικής και εφηβικής ηλικίας· η διερεύνηση της απόκλισης από τα αναμενόμενα –για το κάθε στάδιο– πρότυπα ανάπτυξης, αποτελεί πολύ σημαντική παράμετρο της αξιολόγησης, και η ύπαρξή της είναι ένδειξη εκδήλωσης πιθανών μελλοντικών προβλημάτων.

Η αξιολόγηση των βιολογικών παραμέτρων περιλαμβάνει: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (1/4) Η αξιολόγηση των βιολογικών παραμέτρων περιλαμβάνει: Πλήρεις ιατρικές εξετάσεις Πλήρες ιστορικό λήψης φαρμάκων κατά το παρελθόν, είτε είχαν θεραπευτικό αποτέλεσμα είτε όχι Καταγραφή έναρξης ή επιδείνωσης των συμπτωμάτων Περιγραφή συμπτωμάτων Καταγραφή αλλεργιών Καταγραφή περιοδικότητας των συμπτωμάτων Οικογενειακό ιστορικό σωματικών διαταραχών/ κατάχρησης ουσιών Καταγραφή στόχου της παρέμβασης σύμφωνα με τον πάσχοντα Καταγραφή στόχου της παρέμβασης σύμφωνα με τους γονείς/οικογένεια

Η αξιολόγηση των ψυχολογικών παραμέτρων περιλαμβάνει: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (2/4) Η αξιολόγηση των ψυχολογικών παραμέτρων περιλαμβάνει: Εκτίμηση του βαθμού κατανόησης της διαταραχής Πλήρες ιστορικό λήψης φαρμάκων κατά το παρελθόν Οικογενειακό ιστορικό ψυχικών διαταραχών και κατάχρησης ουσιών Καταγραφή επιτυχών, ή μη, στρατηγικών αντιμετώπισης προβλημάτων, κατά το παρόν και κατά το παρελθόν Αξιολόγηση του υποστηρικτικού δικτύου Καταγραφή έναρξης ή επιδείνωσης των συμπτωμάτων Ψυχιατρική εξέταση Καταγραφή περιοδικότητας των συμπτωμάτων Καταγραφή στόχου της παρέμβασης σύμφωνα με τον πάσχοντα Καταγραφή στόχου της παρέμβασης σύμφωνα με τους γονείς/οικογένεια

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (3/4) Η αξιολόγηση των κοινωνικών παραμέτρων περιλαμβάνει τον καθορισμό του κοινωνικού πλαισίου, του κοινωνικού δικτύου και την αξιολόγηση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων του ατόμου. Συγκεκριμένα, αξιολόγηση: 1. Υποστηρικτικού δικτύου 2. Ποιότητα συγκρότησης της οικογένειας 3. Κοινωνικών επαφών του πάσχοντα 4. Κοινωνικών επαφών οικογένειας

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (4/4) Η αξιολόγηση των πνευματικών παραμέτρων περιλαμβάνει τη διερεύνηση των αντιλήψεων του ατόμου και της οικογένειάς του σχετικά με θέματα, όπως: 1. Τι είναι σημαντικό για το άτομο 2. Τι δίνει νόημα στη ζωή του ατόμου 3. Τι είναι σημαντικό για την οικογένεια 4. Τι δίνει νόημα στη ζωή της οικογένειας

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ Άγχος, που σχετίζεται με τον αποχωρισμό από τους γονείς Φόβος, σχετιζόμενος με αγνώστους ανθρώπους/καταστάσεις Διαταραγμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, σχετιζόμενη με προβλήματα στις σχέσεις με τους συνομηλίκους Χαμηλή αυτοεκτίμηση, σχετιζόμενη με μειωμένη σχολική επίδοση Υψηλός κίνδυνος άσκησης βίας προς τους άλλους, σχετιζόμενος με επιθετικότητα Υψηλός κίνδυνος άσκησης βίας προς τον εαυτό σχετιζόμενος με ανεπαρκή έλεγχο των παρορμήσεων Διαταραγμένες διεργασίες σκέψης, σχετιζόμενες με περιορισμένη ικανότητα συγκέντρωσης Διαταραγμένη λεκτική επικοινωνία, σχετιζόμενη με αδυναμία σχηματισμού λέξεων Δυσλειτουργικές διεργασίες μέσα στην οικογένεια, σχετιζόμενες με έντονες διαμάχες γονέα-παιδιού

Η θεραπεία μέσω του παιχνιδιού εφαρμόζεται για να: Αναπτυχθεί μεταξύ του επαγγελματία της ψυχικής υγείας και του παιδιού συναισθηματική επικοινωνία Αποκαλυφθούν τα συναισθήματα που το παιδί αδυνατεί να εκφράσει λεκτικά Διευκολυνθεί το παιδί να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του με εποικοδομητικό τρόπο Κατανοηθούν οι σχέσεις των παιδιών με τους άλλους και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις Υποβοηθηθεί η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων που ευνοούν την προσαρμογή

Γενικές συμβουλές Η ομαδική θεραπεία δίνει την ευκαιρία στα παιδιά και στους εφήβους να μάθουν να μιλούν ανοιχτά για τον εαυτό τους, να εξασκούνται στην ενεργητική ακρόαση και να ανακαλύψουν νέους τρόπους προσέγγισης και επικοινωνίας Οι γονείς θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε μια ομάδα ώστε να μάθουν τα στάδια ανάπτυξης και εξέλιξης των παιδιών = να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους ως γονείς Η θεραπεία μέσω της τέχνης είναι ένας τρόπος να εκφράσουν τα παιδιά τις μη συνειδητές ανάγκες και τα συναισθήματά τους Τα κοινοτικά προγράμματα για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων περιλαμβάνουν τη συγκρότηση οργανώσεων νεολαίας και την ανάπτυξη προγραμμάτων βοήθειας προς συνομηλίκους Η θεραπεία οικογένειας διευκολύνει την υγιή λειτουργία του οικογενειακού πλαισίου

Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Αποφύγετε τη διατύπωση πολλαπλών ερωτήσεων προς τα παιδιά και τους εφήβους Η επικέντρωση στα θετικά χαρακτηριστικά θα βοηθήσει τους εφήβους να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους Η εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων περιλαμβάνει την εκπαίδευση σε δεξιότητες αυτοέκφρασης, την καλλιέργεια της ικανότητας να σέβεται ο έφηβος τις απόψεις του άλλου και την προσφορά βοήθειας προς τους άλλους Μέσω της εφαρμογής των τεχνικών επίλυσης προβλημάτων, τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι μαθαίνουν να αναζητούν και να εντοπίζουν πληροφορίες, να σχεδιάζουν λύσεις, να προβλέπουν τις συνέπειες, να εφαρμόζουν και να αξιολογούν στρατηγικές τους Η ανάθεση εργασιών για το σπίτι ενισχύει την ενεργή συμμετοχή του εφήβου στη θεραπευτική διαδικασία

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) Όπως συμβαίνει και με τους ενήλικους που πάσχουν από ΙΨΔ, τα παιδιά με την ίδια διαταραχή προσπαθούν να κρύψουν τα συμπτώματα από τους άλλους Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (ΓΑΔ) Χαρακτηρίζεται από την εκδήλωση μη ρεαλιστικών ανησυχιών σχετικά με παρελθούσα συμπεριφορά, με μελλοντικά γεγονότα και με τις προσωπικές ικανότητες του ατόμου

Κατάθλιψη Η κατάθλιψη στα βρέφη είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με την εμφάνιση παγωμένης έκφρασης του προσώπου, με κλάμα, απώλεια βάρους, αποτυχία λήψης τροφής, καθώς και με την εκδήλωση αυξημένων περιστατικών λοίμωξης Η κατάθλιψη στα νήπια είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με την εμφάνιση θλιμμένης έκφρασης, καθυστέρηση στην απόκτηση δεξιοτήτων, ή παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια, εφιάλτες Η κατάθλιψη στα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι πιθανόν να εκδηλώνεται με απώλεια του ενδιαφέροντος για δεξιότητες που μόλις έχουν αποκτηθεί, αρνητικές δηλώσεις, σκέψεις να βλάψουν τον εαυτό τους, ή ενούρηση (ακράτεια ούρων, που εκδηλώνεται κυρίως με βρέξιμο του κρεβατιού κατά τις νυχτερινές ώρες), εγκόπριση (περιττωματική ακράτεια), έλλειψη όρεξης, ή επεισόδια υπερφαγίας Τα παιδιά σχολικής ηλικίας με καταθλιπτική διαταραχή είναι πιθανόν να εμφανίζουν μελαγχολική διάθεσή, ευερεθιστότητα και επιθετικότητα, αντιμετωπίζουν προβλήματα στη σχολική τους επίδοση, διαταραχές στην όρεξη και στον ύπνο και ενδέχεται να αναπτύξουν αυτοκτονικό ιδεασμό Οι έφηβοι με κατάθλιψη εμφανίζουν αντικοινωνική συμπεριφορά, επιθετικότητα, έντονη συναισθηματική αστάθεια, δυσκολίες στο σχολείο, κοινωνική απόσυρση και πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση Η διπολική διαταραχή, όταν εμφανίζεται κατά την εφηβική ηλικία, συχνά διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), διαταραχή διαγωγής ή σχιζοφρένεια

Διαταραχή ελλειματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζουν παρορμητική συμπεριφορά και αναζητούν άμεση αναγνώριση των αναγκών τους Τα παιδιά με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν ευμετάβλητη συναισθηματική κατάσταση και αδυνατούν να διατηρήσουν τις προσωπικές τους σχέσεις Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν εξαιρετικά περιορισμένη ικανότητα διατήρησης εστιασμένης της προσοχής τους σε ένα ερέθισμα, κατάσταση που συνοδεύεται από μαθησιακές δυσκολίες Η ακριβής αιτία της ΔΕΠΥ είναι άγνωστη, αλλά πιθανόν να εμπλέκονται γενετικοί παράγοντες, νευροδιαβιβαστικές δυσλειτουργίες και περιβαλλοντικοί παράγοντες

Αυτιστική Διαταραχή Τα παιδιά με αυτιστική διαταραχή δαπανούν πολύ χρόνο σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ενώ συχνά εμφανίζουν και νοητική υστέρηση Η ηλικία έναρξης της διαταραχής είναι συνήθως πριν τα πρώτα 3 έτη του παιδιού (μεταξύ 18 και 36 μηνών) Οι γονείς συχνά αναφέρουν ότι το νήπιο δεν επιθυμεί το αγκάλιασμα, δεν παρουσιάζει βλεμματική επαφή, αδιαφορεί στο χάδι ή στο άγγιγμα Τα συνοδά προβλήματα συμπεριφοράς περιλαμβάνουν υπερδραστηριότητα, επιθετικότητα, συμπεριφορές αυτοτραυματισμού Τα παιδιά με αυτιστική διαταραχή ακολουθούν μια αμετάβλητη καθημερινότητα, η οποία εάν αλλάξει αντιδρούν πολύ έντονα Η επικοινωνία με τους άλλους είναι σοβαρά διαταραγμένη (έλλειψη ομιλίας, ή εκφέρει μόνο ήχους, ή επαναλαμβάνει συνεχώς λέξεις ή φράσεις) Κατά συνέπεια, τα παιδιά αυτά αποτυγχάνουν να αναπτύξουν διαπροσωπικές σχέσεις = απομονώνονται κοινωνικά

Διαταραχές Τικ Περιλαμβάνουν την εκδήλωση ξαφνικών, γρήγορων, επαναλαμβανόμενων, στερεοτυπικών κινήσεων και/ή ήχων Τα τικ γίνονται περισσότερο αντιληπτά ή επιδεινώνονται όταν το άτομο βιώνει στρες, και τείνουν να εξαλείφονται ή να μειώνονται όταν το άτομο επικεντρώνεται σε μια δραστηριότητα (παρακολούθηση τηλεόρασης, να παίζει βιντεοπαιχνίδια)

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής Οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία χάνουν βάρος μειώνοντας δραματικά την ποσότητα της τροφής τους και/ή αυξάνοντας κατά πολύ τη σωματική άσκηση Οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχογενή βουλιμία διατηρούν το βάρος τους κοντά στα φυσιολογικά επίπεδα και εμφανίζουν τον εξής κύκλο συμπεριφοράς: η ελάχιστη κατανάλωση τροφής ακολουθείται από επεισόδια υπερφαγίας, τα οποία δίνουν τη θέση τους σε ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές (πρόκληση εμέτου, λήψη καθαρτικών) με σκοπό να αποτραπεί η απόκτηση βάρους Οι δύο διαταραχές έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, και ένα άτομο μπορεί να μεταβαίνει από τη μια κατάσταση στην άλλη

Ανορεξία και βουλιμία Οι συμπεριφορές που συνδέονται με τη βουλιμία και την ανορεξία περιλαμβάνουν ψυχαναγκαστικές και τελετουργικές συμπεριφορές που αφορούν στη λήψη τροφής στη σωματική άσκηση φοβικές αντιδράσεις προς το φαγητό επεισόδια υπερφαγίας [λήψη τεράστιας ποσότητας φαγητού μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα από το τελευταίο γεύμα και αντίληψη απουσίας ελέγχου της κατανάλωσης τροφής] εμφάνιση συμπεριφοράς πρόκλησης εμέτου προκειμένου να αδειάσει το στομάχι μετά από το επεισόδιο υπερφαγίας και υπερβολική χρήση καθαρτικών