ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΕρΓΑΣΤΗΡΙΟ 2018 ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΕρΓΑΣΤΗΡΙΟ 2018

Μεθοδολογία Ανάλυση Σύνθεση Πρόταση

Βασικές ενέργειες σε κάθε στάδιο είναι οι εξής: 1. Ανάλυση : Εξετάζω, αναλύω, μελετώ, αποτυπώνω, τεκμηριώνω Από την πρώτη στιγμή που ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα ιστορικό κτίριο ξεκινά και η φάση της ανάλυσης. Εξετάζω και μελετώ το κτίριο σε διάφορες κλίμακες ανάλογα με το εύρος του και το αναλύω σε πολλαπλά επίπεδα ώστε να είναι δυνατή η ακριβέστερη τεκμηρίωσή του. Τα επίπεδα αυτά ποικίλλουν ανάλογα με το είδος του κτιρίου και δύνανται να περιλαμβάνουν αναλύσεις όπως: ιστορική, πολεοδομική, χωροταξική, αρχαιολογική, αρχιτεκτονική, στατική-αντοχής, κοινωνιολογική, οικονομική, χημική, κ.ά.

Βασικές ενέργειες σε κάθε στάδιο είναι οι εξής: 2. Σύνθεση : Αξιολογώ, εκτιμώ, ξεχωρίζω, συνθέτω, επισημαίνω, χαρακτηρίζω Στη φάση της σύνθεσης αξιολογούνται οι παραπάνω επιμέρους αναλύσεις ώστε να απαντηθούν τα παρακάτω ερωτήματα σε σχέση με το ιστορικό κτίριο που μελετάται: - Ποια είναι τα προβλήματά του στο σύνολο; - Ποιες αξίες προβάλλει το ιστορικό κτίριο μέσα στο περιβάλλον που ανήκει; - Ποιες ευκαιρίες παρουσιάζει για την αξιοποίησή του; - Από ποιες πιθανές απειλές μπορεί να κινδυνεύει; Συνεπώς, σε αυτό το στάδιο ορίζονται οι κύριοι κατευθυντήριοι άξονες στους οποίους θα πρέπει να βασιστεί η πρόταση αποκατάστασης.

Βασικές ενέργειες σε κάθε στάδιο είναι οι εξής: 3. Πρόταση : Αποφασίζω, προτείνω, θεραπεύω, συντηρώ, προστατεύω, αναδεικνύω Θέτοντας στο ξεκίνημα τις αρχές και τη φιλοσοφία των επεμβάσεων και έχοντας σαν βάση τους κατευθυντήριους άξονες που καθορίστηκαν στο προηγούμενο στάδιο, στη φάση της πρότασης μελετούνται οι εργασίες αποκατάστασης που θα προστατεύσουν και θα διατηρήσουν το κτίριο, η νέα χρήση ή η επαναλειτουργία της παλιάς που θα εισαχθεί στο κτίριο καθώς και οι αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές παρεμβάσεις για την ανάδειξη των αξιών του.

Βασικές ενέργειες σε κάθε στάδιο είναι οι εξής: Συγκριμένα οι ενέργειες που γίνονται στο στάδιο της πρότασης συμπεριλαμβάνονται στα εξής: - Διορθώνω τα προβλήματα που έχουν επισημανθεί - Αναδεικνύω τις αξίες που προβάλλει το κτίριο και το περιβάλλον του. - Εκμεταλλεύομαι τις ευκαιρίες που παρουσιάζει το κτίριο. - Προλαμβάνω τις απειλές από τις οποίες κινδυνεύει το κτίριο και η περιοχή του.

Πρόταση επεμβάσεων Με την ολοκλήρωση της σύνθεσης των αναλύσεων γίνεται μια σύμπτυξη όλων των συμπερασμάτων ώστε να καθοριστούν οι αρχές, οι άξονες και η δομή για τις επεμβάσεις αποκατάστασης ώστε να ακολουθήσει το στάδιο της πρότασης.

Πρόταση επεμβάσεων Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο της μεθοδολογίας για την αποκατάσταση ενός ιστορικού κτιρίου πραγματοποιούνται οι εξής ομαδοποιημένες ενέργειες: 1. Ορίζονται οι αρχές και η φιλοσοφία των επεμβάσεων 2. Μελετάται η νέα χρήση που θα φιλοξενηθεί 3. Προτείνονται οι εργασίες αποκατάστασης 4. Σχεδιάζονται οι αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις

Πρόταση επεμβάσεων Αναλυτικότερα η κάθε ενέργεια περιλαμβάνει: Αρχές και φιλοσοφία των επεμβάσεων Βασική αρχή για την οποιαδήποτε παρέμβαση αποκατάστασης είναι η κάθε επέμβαση που θα πραγματοποιηθεί θα πρέπει να αναδεικνύει τις αξίες του ιστορικού κτιρίου. Κάθε ενέργεια απέναντι στο ιστορικό κτίριο θα πρέπει να σέβεται τα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά του και να προσαρμόζεται στη στατική και δομική του οργάνωση.

Πρόταση επεμβάσεων Τα απαραίτητα συστατικά της φιλοσοφίας των επεμβάσεων για οποιαδήποτε πράξη αποκατάστασης ενός ιστορικού κτιρίου είναι η ανάδειξη της υφιστάμενης ιεράρχησης των χώρων και των σχέσεών τους, η όσο το δυνατό διατήρηση των αυθεντικών κατασκευών, υλικών, στοιχείων, κ.ά καθώς αποτελούν ιστορικές μαρτυρίες και για την ευρύτερη περιοχή, η ανάδειξη των ιστορικών φάσεων του κτιρίου για την επισήμανση της ταυτότητάς του και όχι σε βάρος άλλων αξιών, η διακριτική τοποθέτηση των προσθηκών και των συμπληρώσεων και τέλος η προσοχή ώστε οι νέες επεμβάσεις να είναι διακεκριμένες, ανακλητές και να εκφράζουν την εποχή τους.

2. 2.Μελέτη νέας χρήσης Η επανάχρηση ενός ιστορικού κτιρίου είτε με την προσθήκη νέας χρήσης είτε με την επαναλειτουργία της αρχικής του αποτελεί μια επιθυμητή λύση για τη διατήρησή του. Δεν είναι η κάθε χρήση κατάλληλη για όλα τα ιστορικά κτίρια για αυτό και είναι προτιμότερη η ένταξη των ίδιων ή παρόμοιων χρήσεων με την αρχική καθώς δε χρειάζεται να γίνουν πολλές τροποποιήσεις.

2.Μελέτη νέας χρήσης Οι νέες χρήσεις που θα φιλοξενηθούν στο κτίριο θα πρέπει να μελετούνται ως προς τις λειτουργικές απαιτήσεις τους οι οποίες επιβάλλουν ειδικέ προδιαγραφές και διατάξεις. Για αυτό πρέπει να γίνεται προσεκτική διερεύνηση για τη συμβατότητα της νέας χρήσης με το ιστορικό κτίριο. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στους σύγχρονους κτιριοδομικούς κανονισμούς, να προτιμάται η μέση λύση καθώς κύριος στόχος είναι η διατήρηση και ανάδειξη του ιστορικού κτιρίου.

Σκοπός δηλαδή της νέας χρήσης είναι ο σεβασμός στο ιστορικό κτίριο και η σωστή εξυπηρέτηση των χρηστών του.

3. 3.Εργασίες αποκατάστασης 3. 3.Εργασίες αποκατάστασης Πρόκειται για εργασίες αποκατάστασης, συντήρησης, ανάδειξης, προσαρμογής του κτιρίου στη νέα χρήση, κ.ά. Οι εργασίες αυτές ομαδοποιούνται σε δύο βασικές κατηγορίες: Α. Αποκατάσταση της στατικής επάρκειας του κτιρίου Αφορά στην επαναφορά της αρχικής αντοχής του κτιρίου και στην ενίσχυσή του για την παραλαβή περισσότερων φορτίων. Η προσοχή δίνεται στην αποφυγή υπερενίσχυσης καθώς και της μη αλλοίωσης της αρχικής στατικής οργάνωσης. Οι επεμβάσεις που γίνονται είναι συχνά μη αναστρέψιμες και χαρακτηρίζουν το κτίριο για μια ζωή. Για αυτό απαιτείται ιδιαίτερη μελέτη στη συμβατότητα των υλικών και στη σωστή διαστασιολόγηση των εμφανών στοιχείων. Στις περιπτώσεις όμως των ορατών λύσεων είναι προτιμότερο να εφαρμοσθούν ανακλητές επεμβάσεις.

3.Εργασίες αποκατάστασης Β. Αποκατάσταση κατεστραμμένων, διαβρωμένων ή αλλοιωμένων στοιχείων Για τα κατεστραμμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία η προτιμότερη λύση είναι η ανακατασκευή τους αν γνωρίζουμε την ακριβή τους μορφή για την ανάδειξη της αισθητικής αξίας του κτιρίου. Οι ανακατασκευές πρέπει να γίνονται με παραδοσιακά υλικά τα οποία να είναι διακριτά με προσεκτική παρατήρηση αλλά συγχρόνως να μη διασπούν την εικόνα του συνόλου του κτιρίου. Τα διαβρωμένα ή αλλοιωμένα στοιχεία διατηρούνται όσο είναι δυνατόν, καθαρίζονται και συντηρούνται.

4. 4.Αρχιτεκτονικές επεμβάσεις 4. 4.Αρχιτεκτονικές επεμβάσεις Οι αρχιτεκτονικές επεμβάσεις σε ένα ιστορικό κτίριο περιλαμβάνουν την αναδιάταξη των χώρων, την προσθήκη νέων χρήσεων, τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων, τη χρωματική οργάνωση του κτιρίου, κ.ά. α. Αναδιάταξη των χώρων Πραγματοποιείται για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κτιριολογικού προγράμματος. Θα πρέπει να αποφεύγονται οι εκτενείς αναδιατάξεις καθώς υπάρχει πιθανότητα αλλοίωσης της τυπολογίας του κτιρίου. Τα νέα χωρίσματα των χώρων πρέπει να διακρίνονται με σαφήνεια και να διατηρούνται τα παλιά χωρίσματα όπου αυτά υπάρχουν.

4.Αρχιτεκτονικές επεμβάσεις β. Προσθήκες νέων χρήσεων Οι προσθήκες είναι απαραίτητες όταν δεν επαρκεί το κτίριο για τη σωστή λειτουργία του. Οι προσθήκες δε θα πρέπει να διαταράσσουν την ογκοπλασία και τη γενική διάταξη του κτιρίου, να διακρίνονται από το παλιό κτίριο αλλά συγχρόνως να συνδυάζονται και να συνομιλούν μαζί του. Τα ενταγμένα τμήματα πρέπει να ακολουθούν την ιεράρχηση των σχέσεων και των χώρων ενώ ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στη γεωμετρία, τη μορφή και τα υλικά τους.

4.Αρχιτεκτονικές επεμβάσεις γ. Εκσυγχρονισμός εγκαταστάσεων Στις εγκαταστάσεις περιλαμβάνεται η ηλεκτροδότηση, η υδροδότηση, η αποχέτευση, η πυροπροστασία, ο κλιματισμός, κ.ά. Πριν την τοποθέτηση νέων πρέπει να πραγματοποιείται μελέτη και να γίνεται προσπάθεια διατήρησης του αυθεντικού συστήματος για τη ρύθμιση των εσωτερικών συνθηκών, το οποίο μόνο αν δεν μπορεί να εξυπηρετήσει πια το κτίριο θα πρέπει να αντικαθίσταται. Η επιλογή του είδους των εγκαταστάσεων καθώς και οι διαφορετικές λύσεις για το κάθε κτίριο θα πρέπει να ακολουθούν τη λογική των όσο το δυνατό ελάχιστων επεμβάσεων και της ένδειξης φιλοξενίας των εγκαταστάσεων στο κτίριο αφήνοντας εμφανείς τις οδεύσεις και τα σώματα.

4.Αρχιτεκτονικές επεμβάσεις δ. Χρωματική οργάνωση του κτιρίου Από τη φάση της ανάλυσης θα πρέπει να γίνεται μελέτη της ιστορικής εξέλιξης των χρωματισμών του κτιρίου με στρωματογραφική ανάλυση και συγκριτικές μελέτες των ανάλογων τυπολογιών με στόχο την κατανόηση και τεκμηρίωση της φιλοσοφίας της κάθε εποχής για τη συγκεκριμένη χρωματική οργάνωση. Η νέα χρωματική οργάνωση πρέπει να βασίζεται στους ιστορικούς χρωματισμούς αλλά να σχετίζεται με το σύγχρονο περιβάλλον του κτιρίου, δηλαδή του άμεσου περιβάλλοντος, της χρήσης, της ιδεολογίας και της αισθητικής της εποχής. Για τη νέα χρωματική οργάνωση ενδείκνυνται τα παραδοσιακά χρώματα και όχι τα πλαστικά ή ακρυλικά.

Μεταγενέστερες Επεμβάσεις Οι επεμβάσεις στα κτίρια αφορούν κυρίως τα ανοίγματα, την αλλαγή του συνολικού όγκου των κτιρίων με προσθήκες νέων χώρων, την αλλαγή των αυθεντικών δομικών υλικών, την ενίσχυση του φέροντος οργανισμού με οπλισμένο σκυρόδεμα (σενάζ), την αντικατάσταση των στεγών  είτε με νέες ξύλινες αυτοφερόμενες είτε ξύλινες επί πλάκας οπλισμένου σκυροδέματος, την ανακατασκευή των εξωστών με οπλισμένο σκυρόδεμα και το σοβάτισμα των αρχικά εμφανών λιθοδομών.

Επεμβάσεις στα ανοίγματα Οι πιο συνήθεις επεμβάσεις στα ανοίγματα είναι η αντικατάσταση των παραδοσιακών ξύλινων κουφωμάτων με σύγχρονα, το τοίχισμα των ανοιγμάτων και η αλλαγή των αναλογιών τους. Οι δύο πρώτες προκαλούν ήπια αλλοίωση στον οικισμό γιατί διατηρούν το βασικό τρόπο δόμησης σε αντίθεση με την τρίτη.

Επεμβάσεις στον όγκο των κτιρίων (προσθήκες) Συχνά παρατηρούνται προσθήκες νέων χώρων στο αρχικό κτίριο, οι οποίες συνήθως κατασκευάζονται από οπλισμένο σκυρόδεμα, και αλλάζουν τη συνολική του εικόνα. Οι επεμβάσεις αυτές αλλοιώνουν σε μεγάλο βαθμό τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του οικισμού.

Επεμβάσεις με χρήση νέων υλικών Για λόγους κυρίως οικονομικούς, σε πολλά τμήματα των κτιρίων χρησιμοποιούνται νέα διαφορετικά υλικά από τα παραδοσιακά ξύλο και πέτρα τα οποία αντικαθίστανται. Τα υλικά αυτά είναι συνήθως οπλισμένο σκυρόδεμα, μέταλλο, τούβλο, τσιμεντόλιθοι και γυαλί. Στις περισσότερες περιπτώσεις που παρατηρείται αλλαγή υλικών είναι στην αντικατάσταση κουφωμάτων και στον φέροντα οργανισμό. Τα υλικά αυτά όταν χρησιμοποιούνται με μέτρο και χωρίς να επηρεάζουν τις αναλογίες των κτιρίων προκαλούν ήπια αλλοίωση στον οικισμό.

Επεμβάσεις στο φέροντα οργανισμό Σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η ενίσχυση του φέροντος οργανισμού με οπλισμένο σκυρόδεμα (σενάζ)  ή η αντικατάσταση κάποιων τμημάτων, όπως οι ξύλινοι εξώστες, το πάτωμα και η στέγη. Επίσης, συχνά παρατηρείται αντικατάσταση των πέτρινων τόξων των παραθύρων με μαρμάρινα, καθώς και μεταλλικά φουρούσια, για ενίσχυση των ξύλινων εξωστών. Οι επεμβάσεις αυτές είναι από τις συνηθέστερες. Η χρήση όμως οπλισμένου σκυροδέματος για την ανακατασκευή των εξωστών και των στεγών αποτελούν βαριές επεμβάσεις και προκαλούν σημαντικές αλλοιώσεις του δομικού συστήματος. Η χρήση σενάζ από οπλισμένο σκυρόδεμα αποτελεί ηπιότερη επέμβαση.  

Επεμβάσεις στην επικάλυψη της στέγης Επεμβάσεις στην επικάλυψη της  στέγης Σε κάποια κτίρια έχουν αντικατασταθεί τα κεραμίδια με τσίγκο, αλλοιώνοντας την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του οικισμού.

Επεμβάσεις με επιχρίσματα Σε μερικές περιπτώσεις τα κτίρια έχουν σοβατιστεί ή έχουν βαφτεί εξωτερικά καλύπτοντας έτσι την αρχικά εμφανή λιθοδομή. Συχνή, επίσης, είναι η τεχνική της αρμολόγησης των εμφανών τοιχοποιιών με χρήση τσιμεντοκονίας. Οι επεμβάσεις αυτές δημιουργούν μία λανθασμένη  εικόνα για τον τρόπο κατασκευής αυτών των κτιρίων. 

Κλείσιμο αρχικού ανοίγματος

Αντικατάσταση εξώστη από οπλισμένο σκυρόδεμα και προσθήκη μεταλλικών υποστυλωμάτων για τη στήριξη του στεγάστρου του εξώστη.

Προσθήκη από οπλισμένο σκυρόδεμα

Προσθήκη σενάζ και γείσου στέγης από οπλισμένο σκυρόδεμα

Σοβάτισμα πρόσοψης και αντικατάσταση των ξύλινων κουφωμάτων με μεταλλικά

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ευχαριστώ για την προσοχή σας