Διαταραχές εσωτερίκευσης Διδάσκουσα: Λήδα Αναγνωστάκη

Διαταραχές εσωτερίκευσης Οι διαταραχές εσωτερίκευσης είναι διαταραχές όπου το άτομο στρέφει το πρόβλημά του προς τα μέσα. Διαταραχές εσωτερίκευσης τυπικά θεωρούνται οι αγχώδεις διαταραχές, οι καταθλιπτικές διαταραχές και οι ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές Πρόκειται για διαταραχές που εμφανίζονται σε όλο το ηλικιακό φάσμα Συνήθως τα παιδιά που πάσχουν από διαταραχές εσωτερίκευσης δεν κινούν την προσοχή του/της δασκάλου/ας καθώς δεν «ενοχλούν» με τη συμπεριφορά τους

Φόβος, φοβία, άγχος Φόβος είναι μια φυσιολογική, προσαρμοστική και αναγκαία για την επιβίωση αντίδραση σε μία πραγματική περιβαλλοντική απειλή. Φοβία: έντονος και επίμονος φόβος που είναι υπερβολικός ή αδικαιολόγητος Άγχος: δυσάρεστο συναίσθημα ενός αόριστου επικείμενου κινδύνου.

Αγχώδεις διαταραχές Οι αγχώδεις διαταραχές είναι μία κατηγορία διαταραχών που χαρακτηρίζονται από έντονο, χρόνιο άγχος. Άλλα κοινά χαρακτηριστικά: ξένη προς το άτομο φύση των συμπτωμάτων και άθικτη επαφή με την πραγματικότητα ( «νεύρωση»), μακρά διάρκεια της διαταραχής, συμπτώματα δεν παραβιάζουν ενεργά τους κοινωνικούς κανόνες

Επιπολασμός Είναι από τις πιο συχνές διαταραχές στην παιδική και εφηβική ηλικία (7,3%_ Πολλές αγχώδεις διαταραχές αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία και τείνουν να επιμένουν στην αργότερα αν δεν υπάρξει παρέμβαση. Με την πάροδο του χρόνου γενικά οι αγχώδεις διαταραχές γίνονται συχνότερες Οι γυναίκες έχουν δύο φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από τους άνδρες να αναπτύξουν αγχώδη διαταραχή (αυτό παρατηρείται ήδη από την παιδική ηλικία)

Αιτιολογία-1 Κληρονομικότητα : γενετικός κίνδυνος (οικογένειες με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης αγχωδών διαταραχών, όπως έχουν δείξει μελέτες σε διδύμους), ιδιοσυγκρασία «ανασταλτικής συμπεριφοράς» που στην παιδική ηλικία εκδηλώνεται ως συγκράτηση, απόσυρση, αποφυγή ή δυσφορία (ενώ ως βρέφη τα παιδιά αυτά ήταν κινητικά και οξύθυμα) Ψυχοδυναμική: μη επιτυχής απώθηση. Άγχος από το Υπερεγώ. Στις φοβίες λειτουργεί ο μηχανισμός της μετάθεσης (μικρός Χάνς).

Αιτιολογία-2 Θεωρίες της μάθησης: συνδέσεις και γενικεύσεις μέσω εξαρτημένης μάθησης (μικρός Άλμπερτ) Γνωστικές θεωρίες: λάθη στην επεξεργασία πληροφοριών. Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην εν δυνάμει απειλητικές συνθήκες, ερμηνεύουν διφορούμενες συνθήκες ως απειλητικές και έχουν μη ρεαλιστικές γνωστικές πεποιθήσεις (ο κόσμος είναι ένα εχθρικό μέρος και οι ίδιοι δεν θα μπορούν να τον ελέγξουν ή να ελέγξουν τις αντιδράσεις τους βλ. αυτό- αποτελεσματικότητα)

Θεραπεία Φαρμακοθεραπεία: δεν ενδείκνυται στα παιδιά Ψυχοθεραπεία* (ψυχοδυναμική, θεραπεία τροποποίησης της συμπεριφοράς, συστημική θεραπεία) *Πάντα σε συνάρτηση με τη θεραπεία των παιδιών, χρειάζεται η συμβουλευτική των γονέων

Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν, με «αναπτυξιακή σειρά» οι αγχώδεις διαταραχές που αφορούν κυρίως τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας Πολύ σημαντική σημείωση για όλες τις διαταραχές που παρουσιάζονται σε αυτό το μάθημα: ο ρόλος του νηπιαγωγού είναι να παρατηρεί, να αντιλαμβάνεται αν κάτι δεν είναι μέσα στα αναμενόμενα πλαίσια και να ενημερώνει τους γονείς ότι υπάρχει κάτι που προβληματίζει. ΔΕΝ δίνει διάγνωση!

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού Αναπτυξιακά ακατάλληλος και υπερβολικός φόβος ή άγχος που σχετίζεται με τον αποχωρισμό από τα άτομα με τα οποία έχει αναπτύξει δεσμό. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται ως: έντονο άγχος ότι θα συμβεί ένα γεγονός που θα προκαλέσει αποχωρισμό, δυσκολία να βγει ένα παιδί από το σπίτι, να πάει σχολείο ή σε άλλες υποχρεώσεις, εφιάλτες σχετικούς με το θέμα κ.α. Για να υπάρξει διάγνωση το άγχος αποχωρισμού πρέπει να είναι παρόν για πάνω από 4 εβδομάδες σε παιδιά και εφήβους και 6 μήνες σε ενήλικες

Άγχος αποχωρισμού και σχολείο Παλαιότερα δινόταν η διάγνωση της «σχολικής φοβίας» σε παιδιά που εμφάνιζαν φοβικά συμπτώματα και δεν πήγαιναν σχολείο. Πλεόν, θεωρείται ότι τα παιδιά αυτά πάσχουν από άγχος αποχωρισμού από το πρόσωπο φροντίδας και δεν εμφανίζουν φοβία σε κάποιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του σχολείου. Πλέον, χρησιμοποιείται ο όρος «σχολική άρνηση» και θεωρείται ότι η διαταραχή άγχους αποχωρισμού μπορεί να οδηγήσει σε σχολική άρνηση (με δυσμενή για το παιδί αποτελέσματα).

Επιλεκτική βωβότητα (ή αλαλία) Συστηματική αποτυχία να μιλήσει κάποιος σε συνθήκες που απαιτούν ομιλία (πχ. στο σχολείο), παρά το γεγονός ότι μιλάει σε άλλες συνθήκες (συνήθως στο σπίτι) Για να υπάρξει διάγνωση, η επιλεκτική βωβότητα πρέπει να εμφανίζεται τουλάχιστον για ένα μήνα (αυτός όμως δεν μπορεί να είναι ο πρώτος μήνας του σχολείου) Η επιλεκτική βωβότητα δεν οφείλεται σε δυσκολία στη γλώσσα που μιλιέται (βλ. παιδιά μεταναστών) Δεν είναι μέρος συμπτωμάτων του αυτιστικού φάσματος

Ειδικές φοβίες-1 Έντονος, επίμονος και ακατάλλλος φόβος σχετικα΄με ένα αντικείμενο ή μία κατάσταση Το φοβικό ερέθισμα προκαλεί αμέσως έντονο φόβο ή άγχος που μπορεί να φτάσει και σε πανικό. Στα παιδιά αυτό εκδηλώνεται με κλάμα, κρίση θυμού, πάγωμα ή «κρέμασμα» από το πρόσωπο φροντίδας. Λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα ώστε να αποφεύγεται το φοβική ερέθισμα. Για να δοθεί διάγνωση, αυτή η συμπεριφορά (φόβου και αποφυγής) πρέπει να διαρκεί για περισσότερο από 6 μήνες

Ειδικές φοβίες-2 Υπολογίζεται ότι περίπου το 5% του πληθυσμού υποφέρει από φοβίες. Οι φοβίες σε διάφορα ερεθίσματα τείνουν να συνυπάρχουν, οπότε συνήθως οι άνθρωποι που έχουν φοβίες, εμφανίζουν πάνω από μία φοβία. Περισσότερες γυναίκες, απ’ ότι άνδρες Οι φοβίες διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία εμφάνισής τους. Η φοβία για τα ζώα αρχίζει γύρω στα 7 έτη, για το αίμα γύρω στα 9, για τον οδοντίατρο γύρω στα 12, η φοβία για τους κλειστούς χώρους και οι κοινωνικές φοβίες στην εφηβεία ή στην αρχή της ενήλικης ζωής.

Ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές Αποτελούν ξεχωριστή διαγνωστική κατηγορία (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και σχετικές διαταραχές) που περιλαμβάνει επίσης και την τριχοτιλλομανία

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από ψυχαναγκασμούς ή/και καταναγκασμούς Οι ψυχαναγκασμοί είναι ιδέες επαναλαμβανόμενες και παρεισφρυτικές που είναι πέρα από τον έλεγχο του ατόμου και δημιουργούν άγχος. Το άτομο προσπαθεί να απαλλαγεί από αυτές τις σκέψεις προβαίνοντας σε πράξεις (πχ. αν ελέγξω 30 φορές το μάτι της κουζίνας τότε θα σταταματήσω να ανησυχώ) Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (πχ. πλύσιμο χεριών, έλεγχος του ματιού της κουζίνας, μέτρημα κλπ) που το άτομο αισθάνεται ότι πρέπει να εκτελέσει ως αντίδραση σε ένα ψυχαναγκασμό*. Ο τρόπος που οι ιδέες και οι αντίστοιχες πράξεις συνδέονται δεν είναι λογικός ή είναι υπερβολικός. *τα μικρά παιδιά ενδέχεται να μη μπορούν να εξηγήσουν αυτή τη σύνδεση («μου έρχεται»)

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: προσδιοριστές Σε πολλές περιπτώσεις διαταραχών οι ειδικοί που δίνουν τη διάγνωση καλούνται να ορίσουν «προσδιοριστές» που καθορίζουν περαιτέρω τη συγκεκριμένη περίπτωση. Συνήθως οι προσδιοριστές μας δίνουν πληροφορίες για τη βαρύτητα κάθε περίπτωσης. Στην περίπτωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής οι προσδιοριστές αφορούν κατά πόσο τα άτομα που πάσχουν από τη διαταραχή μπορουν να κατανοήσουν ότι η σύνδεση καταναγκαστικών πράξεων και ψυχαναγκασμών είναι παράλογος (ότι αν δεν πει 3 φορές το «πάτερ ημών» κάθε φορά που βλέπει μία μαύρη γάτα θα πεθάνει κάποιος συγγενής του). Μπορεί να υπάρχει καλή αντίληψη της πραγματικότητας, μέτρια ή καθόλου (ο έλεγχος της πραγματικότητας είναι και η διαφορά νεύρωσης-ψύχωσης)

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή Προκειμένου να υπάρχει διάγνωση πρέπει οι ιδεοψυχαναγκασμοί να παίρνουν πολύ χρόνο (πχ. πάνω από 1 ώρα την ημέρα) ή να προκαλούν σημαντικό άγχος ή προβλήματα στην κοινωνική, εργασιακή, σχολική ζωή του ατόμου.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: ηλικία έναρξης και εξελικτική διαδρομή Μέση ηλικία έναρξης είναι τα 19,5 χρ., αλλά ένα 25% έχει ηλικία έναρξης πριν τα 14 χρόνια. Ηλικία έναρξης μπορεί να είναι και τα 7 χρόνια. Η έναρξη είναι συνήθως σταδιακή (αλλά υπάρχουν κα περιστατικά οξείας έναρξης) Στα αγόρια παρατηρείται πιο χαμηλή ηλικία έναρξης και μεγαλύτερο ποσοστό διαταραχών στην παιδική ηλικία. Αυτή δεν ισχύει στους ενηλίκους (όπου υπάρχουν ίσα ποσοστά και στα δύο φύλα) Υπάρχει χρονιότητα στη διαταραχή

Ακραία μορφή φυσιολογικής συμπεριφοράς; Εϊναι η ακραία μορφή μίας φυσιολογικής συμπεριφοράς; Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να επαναλαμβάνουν, να έχουν κάποια τελετουργικά (πχ. πριν τον ύπνο…) Όμως αυτό διαφέρει από τα παθολογικά καταναγκαστικά λειτουργικά: Τα φυσιολογικά καταναγκαστικά λειτουργικά φτάνουν στο απόγειό τους στην ηλικία 2-4 χρ. και μειώνονται σταδιακά μεταξύ 8-14 χρ. Η παθολογική συμπεριφορά εμφανίζεται τότε Τα φυσιολογικά καταναγκαστικά λειτουργικά δεν συνοδεύονται από έντονο άγχος, δεν αντιμετωπίζονται ως ανεπιθύμητοι μηχανισμοί πέρα από τον έλεγχο του παιδιού, ούτε εμποδίζουν την κοινωνικοποίηση του παιδιού.

Αιτιολογία Είναι άγνωστη. Κληρονομικότητα: υπάρχει αύξησης κινδύνου εμφάνισης της διαταραχής σε α’ βαθμού συγγενείς πασχόντων (και ο κίνδυνος δεκαπλασιάζεται στην πρώιμη έναρξη της διαταραχής) Κάποια νευρολογικά ευρήματα Ψυχοδυναμική: σχετίζεται με μη επιτυχή απώθηση ανεπίτρεπτων (από το υπερεγώ) επιθυμιών (επιθυμία να κάψω/καταστρέψω το σπίτι…) Γνωστική-συμπεριφοριστική θεωρία: «μαθημένες αντιδράσεις» -αρχικά μείωσαν το άγχος, αλλά στη συνέχεια επαναλαμβάνονται υπερβολικά, παρερμηνεία του περιβάλλοντος και των σκέψεων που αισθάνονται ότι παρεισφρύουν

Θεραπεία Φαρμακοθεραπεία: σε εφήβους (όπως και στους ενήλικες) έχει αποδειχτεί αποτελεσματική, αλλά μόνο όσο ακολουθούν τη θεραπεία (όχι ίαση) Ψυχοθεραπεία

Καταθλιπτικές διαταραχές Καινούρια ταξινόμηση, όπου οι καταθλιπτικές διαταραχές διαχωρίζονται από τις διπολικές διαταραχές. Εμείς θα εξετάσουμε 2 διαταραχές: τη μείζονα κατάθλιψη και τη δυσθυμική διαταραχή.

Τι είναι κατάθλιψη; Η κατάθλιψη («νιώθω θλιμμένος/η, «πεσμένος/η») ως σύμπτωμα είναι σχετικά συνήθης (και φυσιολογική υπό περιστάσεις) Η κατάθλιψη ως σύνδρομο είναι ένας συνδυασμός συμπτωμάτων: θλίψης, μοναξιάς, ανησυχίας, νευρικότητας, που εμφανίζονται μαζί. Διαταραχή της κατάθλιψης (ή αλλιώς «κλινική κατάθλιψη») είναι όταν τα συμπτώματα του σύνδρομου της κατάθλιψης εμφανίζονται σε σοβαρό βαθμό

Μείζων κατάθλιψη Πέντε (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα για διάστημα τουλάχιστον 2 εβδομάδων (για να υπάρξει διάγνωση πρέπει να υπάρχει όμως οπωσδήποτε το 1 ή το 2): Καταθλιπτική διάθεση –προσωπικές αναφορές ή οι άλλοι καταλαβαίνουν ότι το άτομο είναι ευσυγκίνητο (παιδιά/έφηβοι μπορεί να είναι οξύθυμοι) Εμφανώς μειωμένο ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση για όλες τις δρασηριότητες Σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους Αϋπνία ή υπερυπνία Κόπωση Συναισθήματα αναξιοσύνης ή υπερβολικής ενοχής Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου

Δυσθυμική διαταραχή Α. Καταθλιπιτκή διάθεση για τουλάχιστον 2 έτη (στα παιδιά και τους εφήβους η διάθεση μπορεί να είναι οξύθυμη και η διάρκεια πρέπει να είναι τουλάχιστον 1 έτος) Β. Παρουσία κατά τη διάρκεια της διαταραχής τουλάχιστον 2 από τα Έλλειψη όρεξης ή υπερκατανάλωση τροφής Αϋπνία ή υπερυπνία Χαμηλή ενέργεια ή κόπωση Χαμηλή αυτοπεποίθηση Δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων Συναισθήματα απόγνωσης

Εξελικτική πορεία Η κατάθλιψη ως σύμπτωμα στο γενικό πληθυσμό των παιδιών είναι αρκετά συχνή: 10%-20% των αγοριών και 15%-20% των κοριτσιών περνούν περιόδους καταθλιπτικής διάθεσης. Τα ποσοστά επιπολασμού της κατάθλιψης ως διαταραχής είναι χαμηλότερα: σπάνιες διαταραχές στην προσχολική περίοδο, συχνότερες στη μέση παιδική ηλικία και πιο συχνές κατά την εφηβεία, όπου παρατηρείται δραματική άνοδος στα ποσοστά της κατάθλιψης (και πτώση μετά στην ενήλικη ζωή).

Εξελικτική πορεία Μπορούν τα μικρά παιδιά να υποφέρουν από κατάθλιψη; Όπως οι ενήλικες; Έχει απασχολήσει αρκετά το θέμα αυτό. Παλαιότερα θεωρούσαν ότι τα μικρά παιδιά δεν μπορούσαν να έχουν κατάθλιψη λόγω γνωστικής ανωριμότητας. Έχει αποδειχτεί όμως ότι και βρέφη παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης. Από την άλλη, ενώ υπάρχει μία σημαντική αντιστοιχία μεταξύ της ενήλικης κατάθλιψης και της παιδικής κατάθλιψης, η κάθε ηλικία έχει μερικά μοναδικά χαρακτηριστικά.

Εξελικτική πορεία Βρεφική και νηπιακή ηλικία: Καθυστερήσεις ή απώλειες αναπτυξιακών επιτευγμάτων (απόκτηση βάρους, νοητική ανάπτυξη, βάδιση, αγωγή καθαριότητας κλπ) Λυπημένη έκφραση προσώπου και αποστροφή του βλέμματος Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (πχ. Χτύπημα κεφαλιού) Αυτό-κατευναστική συμπεριφορά (rocking) Εναλλαγή προσκολλημένης και απαιτητικής συμπεριφοράς και απάθειας

Εξελικτική πορεία Προσχολική ηλικία: Καθυστερήσεις ή απώλειες αναπτυξιακών επιτευγμάτων (γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων) Λυπημένη έκφραση Απώλεια ενδιαφέροντος για τις ευχάριστες δραστηριότητες ή επιτεύγματα Κοινωνική απόσυρση Υπερβολικό άγχος για την αποχωρισμό Ασαφή σωματικά συμπτώματα (πόνος στην κοιλιά, στο κεφάλι) Οξυθυμία Προβλήματα στον ύπνο, εφιάλτες Αυτοκαταστροφικές σκέψεις

Εξελικτική πορεία Σχολική ηλικία: Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά, η εικόνα των συμπτωμάτων προσομοιάζει περισσότερο με αυτή των ενηλίκων. Καταθλιπτική διάθεση Εκφραση αυτό-μομφών και ενοχής Απώλεια ενδιαφέροντος για επιτεύγματα ή συμμετοχή σε κοινωνικές ή σχολικές δραστηριότητες Οξυθυμία Διαταραχές πρόσληψης τροφής Προβλήματα στον ύπνο, εφιάλτες Αυτοκτονικές σκέψεις

Εξελικτική πορεία Εφηβική ηλικία: Έκφραση δυσφορικών συναισθημάτων Εκφραση αυτό-μομφών και ενοχής Έντονες εναλλαγές διάθεση Αρνητικότητα Ανάρμοστη (παραβατική) συμπεριφορά/σκασιαρχείο Μείωση σχολικής επίδοσης Αυτοκτονικές σκέψεις

Εξελικτική πορεία Διαφυλικές διαφορές: Μικρές διαφορές πριν εφηβεία, όμως στα 12 χρόνια εμφανίζονται σημαντικές διαφυλικές διαφορές, τόσο στον αριθμό όσο και στην ένταση. Στην ηλικία των 16 ετών: 2 κορίτσια προς 1 αγόρι. Ανάρρωση; Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών αναρρώνουν από καταθλιπτικά επεισόδια, αλλά υψηλά ποσοστά υποτροπής Πρώιμη ηλικία έναρξης (πριν την εφηβεία) κακή προγνωστική ένδειξη για συνέχιση κατάθλιψης

Αιτιολογία -1 Οργανικό περιβάλλον: α) κληρονομικότητα: Έρευνες με ενήλικους και εφήβους έχουν δείξει ότι υπάρχει ένα γενετικό συστατικό στην κατάθλιψη –μεγαλύτερα ποσοστά σε ενηλίκους και εφήβους με στενούς συγγενείς με κατάθλιψη. Όμως αυτό δεν ισχύει στην παιδική ηλικία: περιβαλλοντικοί παράγοντες εξηγούν καλύτερα την κατάθλιψη στην παιδική ηλικία β) νευροβιολογικοί παράγοντες: 1. νευροενδοκρινική ανισσοροπία στους ενήλικες (υπερέκκριση κορτιζόλης). Όχι όμως αντίστοιχα στοιχεία στα παιδιά 2. χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστή) (βλ. Prozac/Ladose). Όμως τα φάρμακα δεν αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη θεραπεία των παιδιών.

Αιτιολογία -2 Ενδοατομικό περιβάλλον: α) ιδιοσυγκρασία: στοιχεία της δύσκολης ιδιοσυγκρασίας συνδέονται ποσοτικά και ποιοτικά με την εμφάνιση κατάθλιψης. β) δεσμός: η μη καλή ποιότητα σχέσεων με τα πρόσωπα φροντίδας καθιστούν τα άτομα ευάλωτα στην κατάθλιψη (μέσω της λειτουργίας εσωτερικευμένων λειτουργικών μοντέλων) γ) γνωστικές προσεγγίσεις: γνωστική τριπλέτα –εκτιμήσεις αναξιοσύνης («δεν αξιζω τίποτα»), αβοηθησίας («δεν μπορώ να κάνω τίποτα για αυτό») και απόγνωσης («τα πράγματα θα είναι πάντα έτσι») δ) ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις: επιθετικότητα στραμμένη προς τα έσω

Αιτιολογία -3 Διαπροσωπικό περιβάλλον: α) «μητρική αποστέρηση» (απώλεια): κλασικές μελέτες (Spitz, Bowlby) που θεωρούν την μητρική αποστέρηση σημαντικό αιτιολογικό παράγοντα για την κατάθλιψη. Ήδη όμως από την έρευνα των Robertson (1971) φάνηκε ότι ο αιτιολογικός παράγοντας δεν ήταν η μητρική αποστέρηςη καθ’εαυτή, αλλά η παραμονή σε ένα ψυχρό περιβάλλον χωρίς (άλλα) πρόσωπα φροντίδας. β) μητρική κατάθλιψη: υπερδιπλασιάζει τον κίνδυνο να αναπτύξει ένα παιδί κατάθλιψη στη διάρκεια της ζωής του και ένα 40% των παιδιών μητέρων με κατάθλιψη διαγιγνώσκονται και τα ίδια με κατάθλιψη. Ήδη καταθλιπτική διάθεση από 8 μηνών. Πιθανή γενετική σύνδεση, αλλά σίγουρα θέματα γονεϊκής φροντιδας/ύφους: λιγότερο θετικό συναίσθημα και ζεστασιά, μεγαλύτερες πιθανότητες οι μητέρες αυτές να είναι ελεγκτικές και οξύθυμες. γ) συνομήλικοι: ο ρόλος τους είναι «διαμεσολαβητικός» -η απόρριψη από τους συνομηλίκους παιδιών που είναι επιρρεπή στην κατάθλιψη λόγω των προαναφερθέντων αιτιολογικών παραγόντων και ως εκ τούτου έχουν χαμηλές διαπροσωπικές ικανότητες και χαμηλή αυτοπεποίθηση εντείνει την αρνητική άποψη για τον εαυτό τους και επομένως την κατάθλιψη.

Αιτιολογία -4 Φαίνεται ότι η αιτιολογία είναι σύνθετη, πολυπαραγοντική και διαδραστική: οι εμπειρίες και η διάθεση επενεργούν στις βιολογικές διεργασίες που με τη σειρά τους επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις γνωστικές διεργασίες.

Θεραπεία Φαρμακοθεραπεία: αμφιλεγόμενα αποτελέσματα για τη θεραπεία παιδιών. Υπάρχει κάποια μείωση των συμπτωμάτων, αλλά και παρενέργειες. Δεν υπάρχει επαρκής έρευνα. Η συνταγογράφηση όμως αυξάνεται. Ψυχοθεραπεία: ψυχοδυναμική, γνωστική/συμπεριφοριστική/οικογενειακή