Պողոս Առաքյալ կամ Սավուղ Տարսոնցի-Պողոս Նյութի հեղինակ`Բագրատ Սարգսյան Խորհրդատու` Հովսեփ Մխիթարյան

Պողոս Առաքյալ Կենսագրություն Տարսոնցի Պողոսը, սկզբնապես՝ Սավուղ Տարսոնցի կամ Սավուղ Պողոս, ծնված մ.թ. 5-10թթ. Կիլիկիայի Տարսոն քաղաքում (ներկայիս Թուրքիայի կենտրոնական հարավային հատվածում) և նահատակված Ներոն կայսեր կառավարության ժամանակ՝ 58- 67թթ. Հռոմում, հայտնի է որպես հեթանոսների Առաքյալ, ազգերի առաքյալ կամ պարզապես Առաքյալ և նախնական քրիստոնեության նշանավոր անձանցից մեկն է:

Հելլենական մշակույթի իմացությունը Հելլենական մշակույթի իմացությունը (սահուն խոսում էր ինչպես հունարեն, այնպես էլ արամեերեն) թույլ տվեց նրան Կտակարանում քարոզել այդ մշակույթին բնորոշ օրինակներ ու համեմատություններ, որի շնորհիվ նրա հաղորդագրությունը շատ շուտով հաջողություն ունեցավ հունական տարածաշրջանում: Սակայն մյուս կողմից էլ այս հատկությունը որոշակի պահերի խոչընդոտ հանդիսացավ նրա խոսքերը հասկանալու հարցում, քանի որ Պողոսը երբեմն դիմում էր հուդայականությունից հեռու գաղափարների, մինչդեռ այլ դեպքերում խոսում էր որպես խիստ և օրինապահ հրեա:Այստեղից է, որ նրա պնդումներից որոշները որակվել են որպես «τινα δυσνοητα» (տառադարձվում է tina dysnoēta, որը նշանակում է «դժվար հասկանալի կետեր»)և մինչև օրս տարակարծություններ են առաջանում Պողոսի թղթերի որոշ հատվածների ու թեմաների շուրջ, ինչպես, օրինակ, հրեաների ու հեթանոսների հարաբերության, խղճի ու Օրենքի վերաբերյալ և այլն: Մյուս կողմից՝ պարզ է, որ նրա նամակները առանձին դեպքերում գրվել են ի պատասխան հստակ դեպքերի: Այդ պատճառով էլ ժամանակակից մեկնաբանական վերլուծությունը՝ առանց հույս ունենալու դրանցում գտնելու Առաքյալի մտածողության հիմքերը, ուսումնասիրում է դրանց առաջադրած դժվարություններն ու առանձնահատկությունները, վերլուծում է դրանց զարգացման և ամբողջականության վերաբերյալ բանավեճը:​

Պապիրուսի վրա արված արձանագրություն, որը պարունակում է Կորնթացիներին ուղղված երկրորդ թղթի հատվածը (11, 33- 12, 9): Թվագրվում է 175-225թթ.:

Անունի նշանակությունը Paulos անունը Էմիլիայի տոհմի կողմից կիրառվող հռոմեական հայտնի Paulus մականվան հունարեն տարբերակն է: Միայն այդ կերպ կարելի է ենթադրել, որ Պողոսը ստացել է հռոմեական անուն: Հնարավոր է, որ դա կապ ունի հռոմեական քաղաքացիության հետ, որը նրա ընտանիքը ստացել էր Տարսոնում ապրելով:Նաև հնարավոր է, որ Պողոսի նախնիներից որևէ մեկը ստացած լինի այդ անունը մի որևէ հռոմեացու կողմից, որը ստրկացրել է նրան:Թեև Paulus լատիներենում նշանակում է «փոքր» կամ «մեղմ», սակայն դա կապված չէ նրա ֆիզիկական կառուցվածքի կամ բնավորության հետ: Այս ամենով հանդերձ՝ Պողոսը կարողացավ մեկ այլ նշանակություն տալ իր անվանը: Ջորջիո Ագամբենը հիշում է, որ երբ մի հռոմեացի ստրկատեր նոր ծառա էր գնում, փոխում էր նրա անունը՝ ի նշան նրա կարգավիճակի փոփոխության: Ագամբենը բերում է օրինակներ. «Januarius qui et Asellus (միջատ); Lucius qui et Porcellus (խոզուկ); Ildebrandus qui et Pecora (եղջերավոր անասուն); Manlius qui et Longus (երկար); Aemilia Maura qui et Minima (փոքր)»:Սկզբում տվյալ անձի անունն էր, իսկ հետո՝ նոր անունը.երկու անունները միանում էին «qüi et» մասնիկով, որը նշանակում է «ինչպես նաև [կոչվում է]»: «Գործք Առաքելոցում» հանդիպում է հետևյալ արտահայտությունը՝ «Σαυλος, ο και Παυλος» («Սավուղ, նաև Պողոս [կոչվող]»), որտեղ «ο και»-ը լատիներեն «qüi et»-ի հունական համարժեքն է

Պողոս Տարսոնցին հայտնի է երկու տեսակի աշխատանքներով, որոնք կարելի է դասակարգել ըստ կարևորության աստիճանի. Թվարկենք 2 հատ Աշխատություներ և տեսակներ

Դրանք Տեսակավորում ենք այսպես Նրա թղթերը Գործք Առաքելոցը Հավանաբար բոլորը գրված են 50թ. մի տասնամյակի ընթացքում (հնարավոր է, որ ժամանակագրական հաջորդականությամբ): Դրանք են. Առաջին նամակը թեսաղոնիկեցիներին, Առաջին նամակը Կորնթացիներին, Թուղթ առ Գաղատացիս, Թուղթ առ Փիլիմոն, Թուղթ առ Փիլիպպեցիս, Երկրորդ նամակը Կորնթացիներին և Նամակ հռոմեացիներին: Համարվում են ամենաօգտակար և ամենահետաքրքիր աղբյուրը՝ դրանցից բխող պարզ ճշմարտության շնորհիվ, և հետևաբար՝ նրա մարդկային, գրական և աստվածաբանական կերպարի ամենաճշգրիտ բնորոշումը: Մասնավորապես 13-րդ գլխից սկսած համարվում են Պողոսի կողմից գրված գործեր: Գործերը նրա մասին նշանակալի տեղեկությունների մի համախումբ են՝ սկսած Դամասկոս գնալու ճանապարհին «փոխակերպությունից» մինչև նրա գալուստը Հռոմ որպես առաքյալ: Ավանդաբար վերագրվելով Ղուկաս Ավետարանիչին՝ այնուամենայնիվ դրանց պատմագրական արժեքը հակասական է: Հարցականի տակ չի դրվում կենսագրական հիմնական պատկերը, որը ցույց է տալիս Գործք Առաքելոցը, սակայն երբ գործը հասնում է նամակներին, այստեղ արդեն որոշակի պակասություններ կան դեպքերի հետ կապված (որպես օրինակ՝ Գործքը բացարձակապես ոչինչ չի նշում կորնթոսյան եկեղեցու հետ Պողոսի փոթորկուն հարաբերությունների մասին:

«Պսևդոէպիգրաֆիկ կամ Պողոսյան Երկրորդ Թղթեր» Ընդհանուր թեմաների հակադրության պարագայում սովորաբար նախապատվություն է տրվում պողոսյան թղթերին, մյուս կողմից էլ՝ ընդունվում են Գործք առաքելոցի այն տվյալները, որոնք չեն հակասում թղթերին: Գոյություն ունեն այլ տեսակի գործեր՝ այսպես կոչված «պսևդոէպիգրաֆիկ կամ պողոսյան երկրորդ թղթեր», որոնք գրվել են Պողոսի անունից թերևս նրա աշակերտների կողմից նրա մահից հետո: Դրանք ընդգրկում են Երկրորդ նամակը թեսաղոնիկեցիներին, Թուղթ առ կողոսացիներ, Թուղթ առ եփեսացիներ և երեք «հովվական թղթեր»՝ Առաջին և Երկրորդ թուղթը Տիմոթէոսին և Թուղթ առ Տիտոս: 19-րդ դարից սկսած տարբեր հեղինակներ ժխտել են Պողոսի ուղիղ կապը այդ թղթերի հետ՝ դրանք վերագրելով ավելի ուշ շրջանի աշակերտների:Այնուամենայնիվ՝ այլ հեղինակներ պնդում են, որ Պողոսն է այդ թղթերի հեղինակը, հատկապես Կողոսացիներին ուղղված թղթի՝ փաստելով, որ ոճը և թեմատիկան կարող են արադարացվել դրանք գրելու պատմական հանգամանքներով:

Որտեղ է ծնվել Գրող, Աստվածաբանը Ղուկասը հաստատում է, որ Պողոսը ծնունդով Տարսոնից էր՝ Կիլիկիայի նահանգում գտնվող մի քաղաքից: Այդ տեղեկությունը դառնում է արժանահավատ:Այդ փաստը ևս մեկ անգամ հաստատում է այն հանգամանքը, որ Պողոսի մայրենի լեզուն հունարենն են, և որ այդ լեզվի կիրառության մեջ եբրայերենի տարրեր չեն նկատվում:Բացի այդ, Պողոսը կիրառել է Septuaginta-ն՝ աստվածաշնչյան տեքստերի հունարեն թարգմանությունը, որը Հուդայի երկրից այն կողմ գտնվող հին հուդայական համայնքների կողմից է կիրառվել: Այս ամենը համապատասխանում է հելլենական քաղաքում ծնված հրեական համայնքի ներկայացուցչի կերպարին:Սրան գումարվում է նրա ծննդավայր վերաբերյալ այլընտրանքային տաբերակի կամ աղբյուրի բացակայությունը՝ բացառությամբ Եվսեբոսցի Հերոնիմոսի ուշ շրջանի մի գրառումից, որը հաստատում է այն շշուկները, որ Պողոսի ընտանիքը սերում էր Գիսկալայից՝ քաղաք Գալիլեայում (De viris illustribus 5 —Փիլեմոնին ուղղված մեկնաբանություն—, IV դարի սկիզբ): Սակայն այս տեղեկությունը հիմնավորում չունի:

Հուդայական համայնքի առաջին սինագոգների տեղադրվածությունը I և II դարերում՝ ըստ գրական, պապիրուսային, էպիգրաֆիական և ճարտարապետական աղբյուրների վկայությունների: Քարտեզը ցույց է տալիս հրեաների տարածվածությունը հելլենական և հռոմեական աշխարհում:

Հռոմեական Քաղաքացիությունը Պողոսի՝ հռոմեական քաղաքացիություն ունեցած լինելու մասին տեղեկությունը ներկայացված է միայն «Գործք առաքելոցում»[lև չունի զուգահեռ հիշատակություն Պողոսի թղթերում, որն էլ բանավեճի պատճառ է դառնում այսօր:Հակառակ դրան՝ Վիդալ Գարսիան պնդում է, որ հռոմեական քաղաքացիություն ունեցողը այդպես ծեծի չէր ենթարկվի, ինչպես հավաստիացնում է Պողոսը Երկրորդ թուղթ առ կորնթացիս գործում (11, 24-25), որ պատահել է իրեն, քանի որ դա արգելված էր:Ի նպաստ դրա՝ Բորնկամմը նշում է, որ Paulus-ը հռոմեական անուն է:Եվ եթե Պողոսը հռոմեացի չլիներ, Հռոմ տեղափոխված չէր լինի Երուսաղեմում իր ձերբակալությունից հետո:Այնուամենայնիվ, երկու ենթադրությունների դեպքում էլ կան բացառություններ:Պետեր Վան Միննենը՝ հելլենիստական և հռոմեական շրջանի փաստաթղթերի, ինչպես նաև նախնական քիրստոնեության պապիրուսագետ և հետազոտող, բուռն կերպով պաշտպանում էր Պողոսի՝ հռոմեական քաղաքացի լինելու պատմականությունը՝ պնդելով, որ Պողոսը մեկ կամ մի քանի ազատություն ստացած ստրուկի հետնորդ է եղել, որոնցից էլ ժառանգել է քաղաքացիությունը:

Առաջին տարիներ, կրթություն և կենսապայմաններ «Գործք առաքելոցը» Պողոսի վերաբերյալ երեք այլ հանգամանք էլ է նշում, բացի այն, որ նա հրեայի որդր էր և Բենիամինի ցեղի հետնորդ. 1. կրթվել է Երուսաղեմում 2. նրան ուսուցանել է հայտնի ռաբբի Գամաղիէլը  3. և որ նա փարիսեցի էր:

Կրթությունը «Գամաղիէլի ոտքերի տակ» Պողոսի կրթության հարցը բազմաթիվ շահարկումների առարկա է: Մասնագետների մեծամասնության կարծիքով նա նախնական կրթություն է ստացել հենց Տարսոն քաղաքում:Նաև ենթադրվում է, որ հետո՝ պատանի[կամ երիտասարդ տարիքում, տեղափոխվել է Երուսաղեմ: Որոշ ուսումնասիրություններ, որ մեծ պահպանողականություն են դրսևորում «Գործքում» բերված տեղեկության հանդեպ, վիճարկում են այս տվյալները: Մյուսները  բավարար խելամտություն չեն գտնում «Գործքի» 22,3 գրքի տվյալները մերժելու մեջ, որոնք վերաբերում են Գամաղիէլ I Ծերունու՝ լուսավորյալ հեղինակության մոտ կրթություն ստացած լինելուն:[Ըստ Դու Թոյի՝ «Գործք Առաքելոցը» և պողոսյան թղթերը հիմք են հանդիսանում այն փաստի համար, որ Պողոսը Երուսաղեմ է գնացել պատանի հասակում: Սակայն որ ավելի կարևոր է, այս ուսումնասիրողը մեկնաբանում է, որ երկպառակությունը Տարսոնի և Երուսաղեմի միջև պիտի հաղթարհարվի՝ ընդունելով այն փաստը, որ Պողոսի անձը հանդիպման և բազմաթիվ ազդեցությունների ինտեգրման մեկնակետ է եղել:[74] Գամաղիէլի ոտքերի տակ Պողոսի կրթությունը նախապատրաստություն է հանդիսացել նրա ռաբբի դառնալու համար:[75]

Նյութի հեղինակ`Բագրատ Սարգսյան Խորհրդատու`Հովսեփ Մխիթարյան